Siergiej Bortkiewicz

Z Wikipedii

Siergiej Bortkiewicz - kompozytor muzyki poważnej. Urodził się 28 lutego 1877 w ukraińskim Charkowie, w szlacheckiej rodzinie polskiego pochodzenia. Ojciec Siergieja - Edward Bortkiewicz był ziemianinem, właścicielem dóbr ziemskich w m. Artiomówka niedaleko Charkowa. Matka Siergieja - Zofia Bortkiewicz była znaną pianistką i współzałożycielką Szkoły Muzycznej w Charkowie. Była członkiem rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego. W tej właśnie szkole stawiał swe pierwsze muzyczne kroki Siergiej Bortkiewicz.

W 1896 Siergiej został studentem petersburskiego Konserwatorium. Podobnie jak wcześniej w Charkowie, tak i tu studia swoje skoncentrował na fortepianie, studiując z pupilem Leszetyckiego - Karlem van Arkiem, a rozszerzając zakres swoich studiów, wstąpił ponadto do klasy teorii muzyki Anatola Liadowa. Spełniając prośbę ojca równolegle zapisał się też na studia prawnicze na Uniwersytecie Petersburskim. Zamieszki w 1899 spowodowały czasowe zamknięcie uniwersytetu, co dla Siergieja było równoznaczne z przedłużeniem niechcianych studiów prawniczych o dodatkowy rok. W tej sytuacji zrezygnował z tytułu doktora praw; w konsekwencji tej decyzji trafił do przymusowej służby wojskowej w Regimencie Aleksandra Newskiego. Miał tam możliwość kontynuowania studiów muzycznych w systemie wieczorowym. Służba wojskowa Siergieja nie trwała zbyt długo, bo już w 1900 z przyczyn zdrowotnych został z niej zwolniony i wrócił do rodzinnej posiadłości w Artiomówce. Tam podjął decyzję o kontynuowaniu studiów muzycznych w Niemczech.

Jesienią 1900 został studentem konserwatorium w Lipsku. Studiował tam komponowanie muzyki u Salomona Judassohna i muzykę fortepianową u pupila Liszta - Alfreda Reisenauera. Muzyką Liszta Bortkiewicz był urzeczony jeszcze w czasie nauki w Szkole Muzycznej w Charkowie, w Lipsku z równym zachwytem podchodził do jego ucznia.

Studia w lipskim konserwatorium Siergiej Bortkiewicz zakończył w lipcu 1902 i na wezwanie rodziców wrócił do Rosji, do swego rodzinnego majątku. Czekały go tam zaręczyny z szkolną koleżanką jego siostry Elżbietą Heraklitówną. Dwa lata po zaręczynach, w lipcu 1904, bierze z nią ślub (jak wynika z treści jego pamiętnika, traktuje ten życiowy akt bardzo poważnie).

Małżeństwo wpłynęło też na bardziej poważne traktowanie przez niego pracy kompozytorskiej. Komponowanie staje się już pracą, a nie intelektualną rozrywką bogatego młodzieńca. Mimo pierwszych niepowodzeń (jego koncert fortepianowy - Opus 1 został zniszczony a Opus 2 - zbiór pieśni opublikowany tylko częściowo) w 1906 w wydawnictwie Daniela Rahter’a ukazuje się w całości jego Opus 3, życzliwie przyjęty przez krytyków i środowisko muzyczne.

Lato 1904 spędził jeszcze wraz z żoną w Rosji, ale już jesienią wyjechał do Berlina, gdzie pozostał aż do wybuchu I wojny światowej. W tym czasie uczył w konserwatorium Klindwortha–Szarwenki i dużo koncertował, nie tylko w Niemczech, ale prawie w całej Europie: w Wiedniu, Budapeszcie, Paryżu, we Włoszech, a także w Rosji. W czasie koncertów prezentuje głównie swoje kompozycje. Zaraz po wybuchu wojny przeżywa wielkie rozczarowanie - kiedy on, zdecydowany germanofil, zostaje wstępnie osadzony w areszcie domowym, a następnie deportowany do Rosji. Okres wojny nie wywarł na Siergieju większego piętna, bowiem nawet gdy wojska niemieckie zajęły Charków, to mając wielu przyjaciół wśród niemieckich oficerów mógł się w tej sytuacji czuć w miarę bezpiecznie.

Prawdziwym nieszczęściem dla rodziny Bortkiewiczów stała się dopiero rewolucja i wojna domowa w Rosji. W wyniku „przemian rewolucyjnych” rodzinna posiadłość w Artiomówce została doszczętnie splądrowana i Bortkiewiczom nie pozostało nic innego, jak opuścić na zawsze rodzinne strony. Siergiej z żoną uciekli do Sewastopola na Krymie, aby stamtąd uciec z Rosji drogą morską.

Udało się im dostać na statek, którym dotarli do Konstantynopola. Tam początkowo było im bardzo ciężko i dopomógł szczęśliwy przypadek, kiedy udało się im pozyskać sympatię sułtana - któremu spodobały się kompozycje Bortkiewicza zaprezentowane podczas koncertu na dworze sułtańskim przez tureckiego pianistę Ilen Ilegey’a. Sympatia ta nabrała wymiaru materialnego przez zarekomendowanie Siergieja znanym osobistościom Konstantynopola. Rekomendacja dała Siergiejowi możliwość udzielania lekcji muzyki córce ambasadora Belgii oraz córce i żonie ambasadora Jugosławii. Wykorzystując te kontakty i znajomości Siergiej Bortkiewicz wraz z małżonka wyjechali do Wiednia, gdzie - począwszy od 22 lipca 1922 - pozostali na stałe.

W 1926 Siergiej Bortkiewicz uzyskał obywatelstwo austriackie. W Wiedniu był nauczycielem w tamtejszym konserwatorium. W siedemdziesiąta rocznicę urodzin kompozytora i muzyka w Wiedniu zostało powołane Towarzystwo Muzyczne jego imienia.

Siergiej Bortkiewicz zmarł w Wiedniu 25 października 1952 i tam został pochowany. Wiele jego prac, szczególnie nie opublikowanych, zostało zniszczonych podczas II wojny światowej, tym niemniej zachowane dzieła świadczą niezbicie o wybitnym talencie muzycznym ich autora. Najbardziej znane utwory Siergieja Bortkiewicza to: Ballada C-Dur minor Op 42, Elegia C-Dur major Op 46, Quatre Morceaux Op 33, Quatre Morceaux Op 65, Sonata Op 91.