Stara Lubowla

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°17'60" N 20°41'50" E49.3 20.6972222 (Stara Lubowla)

Stara Lubowla
Herb Starej Lubowli
Państwo	Słowacja
kraj	preszowski
burmistrz	František Orlovský
Powierzchnia	30,78 km²
Położenie	49° 17' 60 '' N 20° 41' 50 '' E
Wysokość	545 m n.p.m.
Ludność (2003) • liczba ludności • gęstość	16 398 532,75 os./km²
Nr kierunkowy	0 52
Tablice rejestracyjne	SL
Miasta partnerskie	Nowy Sącz Połaniec
Położenie na mapie kraju Stara Lubowla
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Stara Lubowla (słow. Stará Ľubovňa, węg. Ólubló, niem. Altlublau, łac. Lublovia) - miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Spisz (na terenie do końca XVIII w. będącym częścią ziemi sądeckiej).

Stara Lubowla leży na wysokości 545 m n.p.m., w dolinie Popradu między Magurą Spiską na północnym zachodzie, Wyżyną Lubowlańską na północnym wschodzie i Górami Lewockimi na południu. Miasto liczy 16 227 mieszkańców [2002], powierzchnia miasta wynosi 30,8 km². Współrzędne geograficzne - 49°18'34 N, 20°40'44 E.

Przez Starą Lubowlę przebiegają drogi krajowe nr 77 z Bardejova do Popradu i nr 68 z Preszowa do przejścia granicznego Mníšek nad Popradom - Piwniczna (kilkanaście kilometrów na północ od miasta). Biegnie tędy również linia kolejowa z Popradu do Nowego Sącza przez przejście graniczne Plaveč - Muszyna.

Stara Lubowla jest jednym z najstarszych miast obecnego Spisza. Pierwsza pisemna wzmianka o mieście pochodzi z 1292, z czasów sporu polsko-węgierskiego o południowe tereny ziemi sądeckiej. Wykorzystując stan anarchii na Węgrzech księżniczka Kinga, dążąca do zacieśnienia związków Spisza z Polską, obsadziła ten teren swoimi wojskami, które stacjonowały tam aż do śmierci księżniczki w 1292. Potem jednak teren obecnego północnego Spisza, wcześniej będący częścią ziemi sądeckiej, został włączony do Węgier. W 1364 król Ludwik nadał Starej Lubowli prawa miejskie i obdarzył miasto wieloma przywilejami. W 1412, na mocy umowy zawartej w Starej Lubowli, miasto to, należące do ziemi sądeckiej, weszło wraz z miastami spiskimi w skład tzw. zastawu spiskiego - miast zastawionych przez Zygmunta Luksemburczyka Władysławowi Jagielle. Zamek lubowelski ustanowiono siedzibą polskiego starosty spiskiego. Pod rządami polskich królów miasto rozkwitało, prowadząc handel z Polską. Było miejscem wielu spotkań i rokowań między władcami Polski i Węgier. 11 kwietnia 1556 miasto dotknął katastrofalny pożar, oszczędzając jedynie 6 domów. W latach 1655-1661 na zamku lubowelskim były ukryte polskie klejnoty koronne.

Pod władzę królów Węgier - wówczas byli już nimi Habsburgowie - miasto wróciło w 1769, po zagarnięciu starostwa spiskiego i południowej części ziemi sądeckiej przez Marię Teresę. W latach 1778-1876 miasto było częścią prowincji XVI miast spiskich. W 1910 miasto, wg spisów ludności pomijających Polaków liczyło 1,9 tys. mieszkańców, z czego 1,4 tys. Słowaków, 0,3 tys. Niemców i 0,2 tys. Węgrów. W połowie listopada 1918 r. założono tu Polską Radę Narodową. Przynależność państwową miał wtedy określić plebiscyt, do którego jednak nie doszło. Do dziś gwara lubowelska, co potwierdza wydany niedawno jej słownik, jest bardzo zbliżona do języka polskiego. 17 września 2006 na zamku w Starej Lubowli zawiązano Konfederację spiską.

Obecnie Stara Lubowla jest ośrodkiem przemysłu tekstylnego, metalowego i elektronicznego.

Ważniejsze zabytki miasta to:

• zamek lubowelski (Hrad Ľubovňa) - wybudowany pod koniec XIV w. (pierwsza wzmianka z 1311); dobrze zachowany
• skansen budownictwa ludowego pod zamkowym wzgórzem, z greckokatolicką drewnianą cerkwią ze wsi Matysowa oraz drewnianymi domami mieszkalnymi z początków XX w., przeniesionymi z różnych miejscowości na terenie północno-wschodniego Spisza
• kościół św. Mikołaja - gotycki, z XIII w., przebudowany w drugiej połowie XVII w. w stylu barokowym oraz w XIX w. w stylu klasycystycznym, barokowe wnętrze z późnogotycką chrzcielnicą i rzeźbą Madonny z 1300
• średniowieczny rynek (Námestie sv. Mikuláša) z renesansowymi i klasycystycznymi domami mieszczańskimi.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Zdjęcia miasta, zamku i skansenu
• Zamek
• o Lubowli w Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich