Poprad (miasto)

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°03'24" N 20°17'51" E49.0566667 20.2975 (Poprad (miasto))

Poprad
Herb miejski
Państwo	Słowacja
Kraj	Preszowski
Okres	Poprad
Region	Spisz
Starosta	inż. Anton Danko
powierzchnia	62,996 km²
Położenie	49° 03'24'' N 20° 17'51'' E
Wysokość	672 m n.p.m.
Populacja (2005)  - liczba ludności  - gęstość	55 158 876 os./km²
Numer kierunkowy	0 52
Tablice rejestracyjne	PP
Urząd Miasta Mestský úrad	Nábrežie Jána Pavla II. 2802/3 058 42 Poprad
Telefon	71 67 111
Fax	77 21 218
Położenie na mapie Słowacji Poprad
Strona internetowa miasta
Adres e-mail do Urzędu Miasta
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Poprad (węg. Poprád, niem. Deutschendorf) - miasto we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Spisz. Największe miasto tego regionu.

Spis treści 1 Położenie 2 Dzielnice miasta Poprad 3 Demografia 4 Komunikacja 5 Historia 6 Współczesność 7 Turystyka 8 Zabytki 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Poprad leży na wysokości 672 m n.p.m. nad rzeką Poprad, u zbiegu Kotliny Liptowskiej, Kotliny Popradzkiej i Kotliny Hornadzkiej, u wschodnich podnóży Tatr.

[edytuj] Dzielnice miasta Poprad

1. Staré Mesto (właściwy Poprad, niem. Deutschendorf),
2. Spišská Sobota (węg. Szepesszombat, niem. Georgenberg),
3. Stráže (węg. Strázsa),
4. Veľká (niem. i węg. Felka),
5. Matejovce (węg. Mateóc, niem. Matzdorf),
6. Kvetnica (niem. Blumental).

[edytuj] Demografia

Obecnie ludność Popradu stanowią niemal wyłącznie Słowacy (94,1 %), choć rośnie odsetek ludności cygańskiej (2,1 %). W dalszej kolejności są Czesi (ok. 1 %), Węgrzy (0,2 %), Niemcy (0,2 %), Rusini (0,1 %), Ukraińcy (0,1 %), Polacy (0,1 %). Aż do 1944 sporą część ludności tego terenu - przeciętnie 1/3 - stanowili Niemcy. Jeszcze w 1772 Niemcy tworzyli na tym terenie znaczną większość, potem ich odsetek powoli spadał, ale aż do 1944 byli najbardziej znaczącą ludnością niesłowiańską. Większość uciekła przed wkroczeniem Armii Czerwonej, tych, co pozostali, wysiedlono w latach 40. XX wieku. Obecnie (2001) żyje ich w Popradzie 118.

65.9% mieszkańców jest wyznania rzymskokatolickiego, 16.8% mieszkańców nie podaje wyznania, 7.3% to luteranie.

[edytuj] Komunikacja

Przez Poprad przebiega główna droga krajowa Słowacji - nr 18 (międzynarodowa E50), od granicy z Czechami przez Żylinę do Michalovców nad granicą z Ukrainą. Krzyżuje się z nią droga krajowa nr 67 biegnąca z Rožňavy do przejścia granicznego Tatranská Javorina - Łysa Polana. W mieście zbiegają się również linie kolejowe z Preszowa, ze Starej Lubowli i z Ružomberka. W Popradzie znajduje się najwyżej położone w Europie (718 m n.p.m.) lotnisko międzynarodowe - Tatry-Poprad (TAT), obsługująca 10-16 tys. pasażerów rocznie. W mieście zaczyna się Tatranská elektrická železnica - linia wąskotorowej kolejki, łączącej Poprad z osiedlami wchodzącymi w skład miasta Wysokie Tatry.

[edytuj] Historia

Okolice dzisiejszego Popradu, już wtedy zasiedlone, do połowy XIII wieku znajdowały się w granicach Polski. Prawdopodobnie po najazdach tatarskich w I połowie XIII wieku wkroczyli tam Węgrzy, którzy na zniszczone przez najazdy tereny sprowadzili osadników niemieckiej. Zakładali oni nowe osiedla, często sąsiadujące z dawnymi słowiańskimi, jak również zaludniali osady już istniejące, nierzadko tworząc w nich większość. Na terenie dzisiejszego Popradu istniało kilka takich osad:

• właściwy Poprad (Deutschendorf), wzmiankowany w 1256, w którym Niemcy tworzyli większość aż do XVII wieku, w 1921 - 34%, w 1940 - 15%,
• Maciejowce (Spišské Matejovce, Matzdorf), wzmiankowane w 1251, o ludności niemal wyłącznie niemieckiej; jeszcze w okresie międzywojennym ich potomkowie stanowili ok 60% mieszkańców miejscowości,
• Spiska Sobota (Spišská Sobota, Georgenberg), wzmiankowana w 1256; najważniejsza z osad, ośrodek handlowy i targowy, konkurujący nawet z Lewoczą i Kieżmarkiem, w 1921 43% mieszkańców było Niemcami, w 1940 już tylko 15%,
• Wielka (Veľká, Felka), wzmiankowana w 1268; początkowo największa z osad, która jednak upadła po katastrofalnym pożarze w 1556, w 1921 30% ludności niemieckiej, w 1940 12%,
• Straże (Stráže pod Tatrami, Michelsdorf), wzmiankowane w 1276, stanowiące początkowo strażnicę na granicy polsko-węgierskiej, w 1921 42% Niemców, w 1940 25%,
• Kwietnica (Kvetnica).

Miejscowości te, z wyjątkiem Kvetnicy, w 1412 zostały zastawione królowi polskiemu w ramach tzw. zastawu spiskiego, co przyczyniło się do ich rozwoju. Stanowiły część polskiego starostwa spiskiego. W granicach Polski znajdowały się formalnie do 1772, choć teren ten został zajęty przez Austriaków już 1769. Później zostały włączone do Węgier.

Od XVI do XVIII wieku w okolicy wydobywano miedź. W XIX wieku rozwinęła się Kvetnica, która do dziś jest kurortem i uzdrowiskiem. Aż do końca XIX wieku wszystkie osady były podobnej wielkości, a najbardziej znaczącą spośród nich była Spiska Sobota - siedziba władz powiatu. Jednak już w 1871 przeprowadzono przez Poprad linię kolejową z Bohumína do Koszyc, co spowodowało dynamiczny rozwój Popradu, który już na początku XX wieku stał się największym miastem, daleko dystansując pozostałe osady. W 1908 powstała elektryczna kolejka łącząca miasto z letniskami w Wysokich Tatrach. W 1918 miasto znalazło się w granicach nowo powstałej Czechosłowacji. W 1927 siedzibę władz powiatu przeniesiono ze Spiskiej Soboty do Popradu. Podczas II wojny światowej w Popradzie mieścił się niewielki obóz koncentracyjny. W 1944 Niemcy zamieszkujący te tereny uciekli na zachód przed zbliżającą się Armią Czerwoną, która wkroczyła na tereny w styczniu 1945. W 1946 połączono Poprad ze Spiską Sobotą i z Wielką, w 1960 przyłączono Straże, w 1974 Maciejowce.

[edytuj] Współczesność

Dziś Poprad jest węzłem komunikacyjnym i ośrodkiem przemysłowym - swoje oddziały mają tu m.in. Whirlpool, Tatravagónka, Tatramat, Pivovar Poprad, BOP i Perkins. Nie ma tu miejscowej wyższej uczelni, ale są oddziały City University Bellevue z USA, Uniwersytetu Macieja Bela w Bańskiej Bystrzycy i Uniwersytetu Katolickiego w Ružomberku. Istnieje tu Muzeum Podtatrzańskie (Podtatranské múzeum). Od 1993 co roku odbywa się w Popradzie międzynarodowy festiwal filmów o górach.

[edytuj] Turystyka

Poprad jest centrum turystyki, przede wszystkim tatrzańskiej, oraz sportu i wypoczynku. W 2004 w mieście otwarto aquapark napełniany wodami ze źródeł termalnych. Okolice miasta przecinają ścieżki rowerowe. W samym mieście (w Kwietnicy) i w najbliższej okolicy działa wiele ośrodków narciarskich. W 1999 Poprad po raz kolejny ubiegał się o organizację zimowej olimpiady, tym razem w 2006, ale przegrał z Turynem we Włoszech.

[edytuj] Zabytki

Poprad jest malowniczo położony u podnóża Tatr Wysokich. Prawie każda z jego części zachowała zabytkowy zespół zabudowy mieszkalnej oraz kościół z renesansową dzwonnicą, typową dla niemieckich miast na Spiszu.

W samym Popradzie godzien uwagi jest pięknie odrestaurowany rynek o soczewkowatym planie, otoczony barokowymi i klasycystycznymi domami, stawianymi na średniowieczmych jeszcze parcelach. Nad rynkiem dominuje wczesnogotycki kościół pw. św. Idziego z końca XIII w., przebudowany w XV w. Z okresu tej przebudowy pochodzą cenne malowidła ścienne, w tym malowidło na łuku tęczowym, które jest najstarszą znaną panoramą Wysokich Tatr. Wystrój wnętrza w większości rokokowy. W pobliżu wznosi się również klasycystyczny kościół ewangelicki, otoczony parkiem. W mieście zachowała się również neoklasycystyczna synagoga.

W dzielnicy Wielka zachowało się wiele barokowych i klasycystycznych domów mieszczańskich, posadowionych z reguły na gotyckich jeszcze fundamentach. Zwraca uwagę kościół, pierwotnie późnoromański (zachowana część murów wieży i nawy), przebudowany w XV w. W barokowym wnętrzu cenna brązowa, gotycka chrzcielnica z 1439 r.

Miejskim rezerwatem zabytków, z wieloma pamiątkami architektury i z ciekawym wnętrzem kościoła parafialnego, jest Spiska Sobota, która zachowała swój średniowieczny charakter. Tam znajduje się kościół pw. św. Jerzego z ołtarzem dłuta Mistrza Pawła z Lewoczy.

Bardzo cenny jest ołtarz z kościoła w Maciejowcach z połowy XV wieku. Zachowała sie tu renesansowa dzwonnica, częściowo przebudowana w stylu klasycystycznym.

W dzielnicy Straże pod Tatrami godne uwagi są liczne, pierwotnie renesansowe i barokowe, domy mieszczańskie, wzniesione na średniowiecznych działkach. Większość z nich przebudowana w ciągu XIX w. w stylu klasycystycznym. Gotycki kościół z XIV w. przebudowany został w XVII stuleciu w stylu barokowym.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta (dostępna również w języku polskim)
• Panorama najstarszej części Popradu
• Wiadomości turystyczne
• Zdjęcia
• Krótka prezentacja miasta + broszurka w .pdf