Stefan Bałuk

Z Wikipedii

Por. "Kubuś" z Powstania

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Stefan Bałuk

Stefan Klemens Bałuk (ps. Starba, Kubuś, ur. 15 stycznia 1914 w Warszawie) – polski fotografik, generał brygady Wojska Polskiego w stanie spoczynku, jeden z 89 cichociemnych, którzy uczestniczyli w powstaniu warszawskim, fotoreporter wojenny.

W 1933 zdał maturę w Rakowicach pod Krakowem, po czym wstąpił ochotniczo do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, lecz został przedterminowo zwolniony ze względów zdrowotnych po odbyciu trzymiesięcznego kursu. Absolwent Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. W chwili wybuchu II wojny światowej był na III roku wydziału prawa na Uniwersytecie Warszawskim.

Po ataku Niemiec na Polskę, 6 września 1939 roku zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego - kadrowego 9 Batalionu Pancernego w Lublinie, przekształconego w Ośrodek Zapasowy Broni Pancernej nr 2. Z jednostką tą wycofywał się na wschód. Podczas próby ewakuacji na Węgry aresztowany przez wojska radzieckie, po czym zwolniony; kolejny raz aresztowany w Worochcie, zdołał uciec i następnie przedostać się przez Węgry, Rumunię i Bejrut do Francji (20 grudnia 1939). Został wcielony do formowanego tam Wojska Polskiego - 10 Brygady Kawalerii Pancernej płk. Maczka, następnie 10 Pułku Strzelców Konnych. Po klęsce Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii, służył początkowo w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej szkolącej się w Szkocji, po czym w maju 1942 zgłosił się na szkolenie wywiadowczo-dywersyjne cichociemnych w szkole wywiadu w Glasgow, które ukończył w stopniu podporucznika. Dwukrotnie, w grudniu 1943 i styczniu 1944 podejmowano próby przerzucenia go z bazy we Włoszech do Polski, lecz z powodu uszkodzenia samolotu, a następnie mgły, samolot powracał. W końcu w nocy 9 kwietnia 1944 został pomyślnie zrzucony na spadochronie do Polski, w okolice Tłuszcza (operacja lotnicza "Weller 2"). Podjął w konspiracji służbę w Wydziale Legalizacji Komendy Głównej Armii Krajowej dowodzonym przez Stanisława Jankowskiego "Agatona", zajmującym się m.in. podrabianiem dokumentów i wywiadem. Przed wybuchem powstania sporządził dokumentację fotograficzną niemieckich umocnień w Warszawie.

Walczył w powstaniu warszawskim w plutonie "Agaton" batalionu "Pięść" Zgrupowania "Radosław" na Woli, Starówce i Żoliborzu. Dokumentował też życie powstańcze na zdjęciach. Jego laboratorium fotograficzne mieściło się w kamienicy przy ul. Chłodnej 20. Uczestniczył w kilku śmiałych wypadach w celu nawiązania łączności, m.in. 13/14 sierpnia 1944 przedarł się przez pozycje niemieckie w rejonie Dworca Gdańskiego na Żoliborz, dostarczając kwarce do radiostacji płk. Niedzielskiemu "Żywicielowi" , a 27 sierpnia 1944 dotarł kanałami z meldunkiem dowódcy Starego Miasta do gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora", po czym został odznaczony przez niego Orderem Virtuti Militari. Powstanie zakończył w stopniu porucznika. Po kapitulacji powstania w niewoli niemieckiej - internowany w oflagu Gross-Born, z którego 27 stycznia 1945 uciekł i w lutym 1945 powrócił do Warszawy.

Po wyzwoleniu w dalszym ciągu działał w antykomunistycznym ruchu oporu, zajmując się tworzeniem dokumentów, jako kierownik Wydziału Legalizacji "Agaton 2". 1 listopada 1945 aresztowany przez siły bezpieczeństwa, po czym skazany na dwa lata więzienia za uczestnictwo w Armii Krajowej. Zwolniony z więzienia na mocy amnestii z 1947. Pracował jako taksówkarz, po czym w 1950 rozpoczął pracę fotografika. Od 1952 zatrudniony w Dziale Serwisu Centralnej Agencji Fotograficznej. W latach późniejszych prowadził także aktywną działalność kombatancką. W 1972 przeszedł na emeryturę.

Autor wielu wystaw i albumów historycznych i krajoznawczych.

Członek Związku Polskich Artystów Fotografików (legitymacja nr 370). Wymieniony w książce W obiektywie. Mistrzowie fotografii polskiej. Rozmowy Hanny Marii Gizy. Awansowany w stanie spoczynku na kolejne stopnie wojskowe, m.in. w 1999 podpułkownika rezerwy, a 10 listopada 2006 na stopień generała brygady w stanie spoczynku. Mieszka w Warszawie.

Odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy, dwukrotnie Krzyżem Walecznych (15 i 23 sierpnia 1944), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (2004), Komandorskim (2000) i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym.^[1]

Autor książek i albumów, m.in.:

Miasto nieujarzmione, Iskry, Warszawa 1957 (bez podanego autora)
Polacy na frontach II wojny światowej: 1939-1945, Warszawa 1995, ISBN 83-902052-7-0
Byłem cichociemnym..., Warszawa 2007 (wspomnienia)