Stwardnienie zanikowe boczne

Z Wikipedii

	Stwardnienie boczne zanikowe
(sclerosis lateralis amyotrophica)
ICD-10:	G12.2
G12.2.0 {{{X.0}}}
G12.2.1 {{{X.1}}}
G12.2.2 {{{X.2}}}
G12.2.3 {{{X.3}}}
G12.2.4 {{{X.4}}}
G12.2.5 {{{X.5}}}
G12.2.6 {{{X.6}}}
G12.2.7 {{{X.7}}}
G12.2.8 {{{X.8}}}
G12.2.9 {{{X.9}}}

Lou Gehrig (1903-1941).

Stwardnienie zanikowe boczne (choroba Charcota, choroba Lou Gehriga, choroba neuronu ruchowego, łac. sclerosis lateralis amyotrophica, ang. amyotrophic lateral sclerosis, ALS) – nieuleczalna, postępująca choroba neurodegeneracyjna, która prowadzi do niszczenia komórek rogów przednich rdzenia kręgowego, jąder nerwów czaszkowych rdzenia przedłużonego oraz neuronów drogi piramidowej, czyli wybiórczego uszkodzenia obwodowego (dolnego) i ośrodkowego (górnego) neuronu ruchowego.

Spis treści

1 Historia
2 Epidemiologia
3 Etiologia
- 3.1 Patofizjologia
4 Objawy i przebieg
- 4.1 Podział kliniczny
- 4.2 Obraz histologiczny
5 Rozpoznanie
- 5.1 Rozpoznanie różnicowe
6 Leczenie
7 Przypisy
8 Bibliografia
9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Chorobę jako pierwszy opisał Jean-Martin Charcot (1825-1893) wraz z Alexisem Joffroyem (1844-1908)^[1]. Powszechna w użyciu jest inna nazwa choroby, choroba Lou Gehriga, upamiętniająca słynnego amerykańskiego bejsbolistę Henry'ego Louisa (Lou) Gehriga, który zmarł na ALS w 1941 roku.

[edytuj] Epidemiologia

Pojawia się głównie w 6. i 7. dekadzie życia, częściej u mężczyzn. Częstość występowania choroby szacuje się na 2-4:100 000. Choroba może wystąpić też u młodych ludzi, chociaż zdecydowanie rzadziej (1-3:500 000)^[2].

[edytuj] Etiologia

Etiologia tego rzadkiego schorzenia nie jest do końca poznana.
Istnieją dwa typy ALS:

uwarunkowane genetycznie ALS (FALS); przyjmuje się, że do 20% przypadków stwardnienia bocznego zanikowego jest spowodowane mutacją genu kodującego dysmutazę ponadtlenkową (SOD1) na chromosomie 21;
pozostałe przypadki to sporadyczne ALS.

Oba przypadki klinicznie nie są możliwe do rozróżnienia, ale zazwyczaj forma uwarunkowana genetycznie pojawia się we wcześniejszym wieku.
Wykrycie zależności pomiędzy FALS a mutacją genu SOD1 pozwoliło wysnuć przypuszczenie, że etiologia ALS może być ściśle powiązana z niedoborem (nadmierną) aktywności(-ą) dysmutazy ponadtlenkowej.

Wykazano, że delecje i insercje genu NEFH (OMIM162230) kodującego podjednostkę ciężkich neurofilamentów, delecje w genie PRPH (OMIM170710) kodującym peryferynę i mutacje genu DCTN1 (OMIM601143) kodującego dynaktynę warunkują predyspozycję do zachorowania na ALS.

[edytuj] Patofizjologia

Schemat przedstawiający tworzenie agregatów nieprawidłowych cząsteczek SOD1.

Istnieją dwie istotne hipotezy, które mogą mieć znaczący wpływ na poznanie patofizjologii ALS. Pierwsza hipoteza zakłada zyskanie funkcji (ang. gain of function). Według tej hipotezy patogeneza choroby jest związana z uzyskaniem nowych zdolności katalitycznych dysmutazy ponadtlenkowej, która wskutek zmian genetycznych posiada inną budowę trzeciorzędową (dysmutaza ponadtlenkowa jest metaloproteiną).

Druga hipoteza zakłada zyskanie zdolności do nowych interakcji (ang. gain of interction). Ta hipoteza przedstawiła zmutowane białko SOD1 jako nieaktywne katalitycznie ulegające szybkiej degradacji.

Jest możliwe by obie hipotezy były prawdziwe i się uzupełniały. Mechanizm wolnorodnikowy oraz konformacyjny spowodowane obiema hipotezami odrębnie nie muszą się wykluczać. Obecne badania wskazują, że główną rolę w rozwoju ALS powoduje zmiana konformacyjna SOD1, a co za tym idzie, utrata kontroli oddziaływań międzybiałkowych i tworzenie nierozpuszczalnych agregatów w komórkach (zawierających amyloid-β - charakterystyczny składnik złogów podejrzewany o generowanie wolnych rodników).

Ciągła i postępująca degeneracja motoneuronów w ALS prowadzi ostatecznie do ich śmierci, a co za tym idzie do utraty przez mózg możliwości kontrolowania pracy mięśni.

[edytuj] Objawy i przebieg

Pierwszymi objawami są zaniki mięśniowe dotyczące mięśni krótkich rąk, spastyczny niedowład kończyn dolnych oraz niekiedy cechy zespołu opuszkowego. W dalszym przebiegu pojawiają się zaniki kolejnych grup mięśniowych z charakterystycznymi drżeniami pęczkowymi oraz progresją objawów spastycznych. U pacjentów w toku rozwoju choroby dochodzi do powolnego, ale systematycznego, pogarszania się sprawności ruchowej, a w późniejszych etapach do całkowitego paraliżu i ostatecznie śmierci poprzez zatrzymanie pracy mięśni oddechowych. Ogólnie przyjmuje się, że ALS prowadzi do śmierci w przeciągu 3-5 lat; najczęściej śmierć z powodu ALS następuje wskutek niewydolności oddechowej (paraliż mięśni oddechowych). Poza nielicznymi przypadkami ALS nie dotyka sfery intelektualnej człowieka, przykładem może być astrofizyk, prof. Stephen Hawking, który walczy z chorobą od ponad 40 lat.

[edytuj] Podział kliniczny

Klinicznie wyróżnia się niekiedy dwie początkowe postaci choroby:

postać z objawami zlokalizowanymi w kończynach ("postać kończynową", ang. limb onset, około 75%);
postać z cechami zespołu opuszkowego: zaburzeniami mowy, połykania ("postać opuszkową", ang. bulbar onset, około 25%).

[edytuj] Obraz histologiczny

W mózgu chorych w barwieniach na obecność mieliny można uwidocznić demielinizację w drogach korowo-rdzeniowych, a także uszkodzenie neuronów. Zmiany są dobrze odgraniczone i zajmują pęczki boczne rdzenia. Uszkodzenie dotyczy też jąder ruchowych nerwów czaszkowych, zwłaszcza jądra nerwu podjęzykowego. Zmiany w korze mózgowej dotyczą komórek piramidowych zakrętu przyśrodkowego, w rdzeniu kręgowym (przede wszystkim jego odcinku szyjnym i lędźwiowym) stwierdza się ubytki ilościowe neuronów dużych i średnich rogów bocznych, a także cechy morfologiczne uszkodzenia neuronów: tigrolizę, obkurczenie komórek, jądra piknotyczne, odkładanie się złogów wewnątrzcytoplazmatycznych. Wtręty cytoplazmatyczne są objawem patognomonicznym dla ALS. Wyróżnia się kilka ich rodzajów:

wtręty skeinowe – silnie kwasochłonne w barwieniu H-E, ujemne na odczyn z przeciwciałami skierowanymi przeciwko neurofilamentom, ubikwitynododatnie;
ciałka Buniny – okrągławe lub owalne, silnie kwasochłonne, ubikwitynoujemne, układające się w łańcuchy; składają się z ziaren o dużej gęstości, pęcherzyków, fragmentów siateczki endoplazmatycznej i lipofuscyny;
ciałka podobne do ciał Lewy'ego – hialinowe, kwasochłonne, ubikwitynododatnie, złożone z fosforylowanych neurofilamentów;
wtręty zasadochłonne – często w postaci młodzieńczej ALS;
zbitki fosforylowanych neurofilamentów.

[edytuj] Rozpoznanie

Rozpoznanie opiera się na kryteriach World Federation of Neurology (kryteriach Airlie House/ El Escorial Revisited)

Rozpoznanie ALS wymaga

A — obecności:
- A1 — uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego (w badaniu klinicznym, EMG lub neuropatologicznym)
- A2 — uszkodzenia górnego neuronu ruchowego (w badaniu klinicznym)
- A3 — postępujących zaburzeń ruchowych w danym obszarze lub pojawienia się ich w innych obszarach (na podstawie wywiadu lub w badaniu klinicznym)

oraz

B — wykluczenia:
- B1 — innych jednostek chorobowych, tłumaczących uszkodzenie górnego lub dolnego neuronu ruchowego (w badaniu EMG lub neuropatologicznym)
- B2 — innych jednostek chorobowych, mogących tłumaczyć zaburzenia kliniczne i elektrofizjologiczne (w badaniu neuroobrazowym: TK lub MRI).

[edytuj] Rozpoznanie różnicowe

objawowe ALS (zespół paranowotworowy)
uszkodzenie na poziomie opuszki (guz, jamistość opuszki, uszkodzenia naczyniowe)
uszkodzenie na poziomie szyjnego odcinka rdzenia kręgowego (mielopatia szyjna, guz rdzenia)
stwardnienie rozsiane
wieloogniskowa neuropatia ruchowa
zapalenie mięśni z ciałami wtrętowymi
zatrucia metalami ciężkimi

Różnicowanie postaci opuszkowej ALS

choroba Kennedy'ego
miastenia
jamistość opuszki
guzy podstawy czaszki
schorzenia naczyniowe pnia
oponiaki otworu potylicznego wielkiego

Różnicowanie postaci kończynowej ALS

zespół cieśni nadgarstka
guz rdzenia kręgowego
jamistość rdzenia
neuropatie ruchowe
uszkodzenie splotu barkowego
zespoły korzeniowe z odcinka lędźwiowego
wtrętowe zapalenie mięśni
zapalenie wielomięśniowe
zespół post-polio
rdzeniowy zanik mięśni
choroba Hirayamy
wrodzona parapareza spastyczna
łagodna ogniskowa amiotrofia
fascykulacje
miopatia w nadczynności tarczycy
miopatia w nadczynności przytarczyc

[edytuj] Leczenie

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Nie ma dotąd skutecznej metody leczenia przyczynowego choroby. Riluzol (Rilutek) może wydłużać przeżycie i (lub) opóźnić wystąpienie niewydolności oddechowej u pacjentów z ALS, spowalniając progresję choroby. W badaniach klinicznych z grupą kontrolną stwierdzono wydłużenie średniego przeżycia o około 2-3 miesiące^[3].

Przypisy

↑ J.M. Charcot, Alexis Joffroy: Deux cas d’atrophie musculaire progressive avec lésions de la substance grise et des faiseaux antérolatéraux de la moelle épinière. Archives de physiologie normale et pathologique, Paris, 2, 354-367, 629-649, 744-760 (1869). [1]
↑ Andrzej Szczeklik (red.) Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005. ISBN 83-7430-031-0.
↑ Miller, RG, Mitchell, JD, Lyon, M, Moore, DH. Riluzole for amyotrophic lateral sclerosis (ALS)/motor neuron disease (MND). Cochrane Database Syst Rev, 2, CD001447. 2002. PMID 17253460.

[edytuj] Bibliografia

Choroby wewnętrzne. Tom II. Andrzej Szczeklik (red.). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2006, ss. 1950-1951. ISBN 83-7430-069-8.
Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, ss. 117, 135. ISBN 83-200-3244-X.
Stwardnienie zanikowe boczne. W: Irena Hausmanowa-Petrusewicz, Janina Rafałowska: Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, ss. 434-441. ISBN 83-200-2636-9.