Sutek
Z Wikipedii
1 – Tkanka tłuszczowa
2 – Przewód mlekonośny/płat
3 – Płat
4 – Tkanka łączna
5 – Zatoka przewodu mlekonośnego
6 – Przewód mlekonośny
Sutek (łac. mamma), inaczej gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera) lub sutkowy (łac. glandula mammaria), pot. pierś – największy gruczoł skórny człowieka, jeden z parzystych narządów, rozwijających się u osobników płci żeńskiej w okresie pokwitania.
Sutek jest wyniosłością w kształcie półkuli lub stożka, u osobników młodych leżący na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na powierzchni mięśnia piersiowego większego – jedynie niewielka część boczna leży na powięzi mięśnia zębatego przedniego. U kobiet karmiących sutki zwykle się powiększają i sięgają niżej. Między sutkami znajduje się zmiennej szerokości podłużna szczelina, anatomicznie nazywana zatoką sutkową (sinus mammarum).
Spis treści |
[edytuj] Budowa sutka
Sutek rozwija się z zawiązków apokrynowych gruczołów apokrynowych, będących kulistymi zgrubieniami naskórka, wrastających w głąb podłoża, począwszy od 4. miesiąca życia płodowego. U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija – jego wymiary wynoszą w tym wypadku około 15x5 mm – w przypadku silniejszego rozwoju gruczołu, mówimy o patologii, zwanej ginekomastią.
Sutek składa się z tkanki gruczołowej – ciała sutka (corpus mammae) i otaczającego je ciała tłuszczowego (corpus adiposum mammae). Nieco poniżej środka każdego z sutków, na jego szczycie wystaje ciemniej zabarwiona, cylindryczna bądź stożkowata wyniosłość – brodawka sutkowa (papilla mammae), zajmująca środek okrągłego, pigmentowanego pola, zwanego otoczką brodawki sutkowej (areola mammae).
Kształt i wielkość brodawki bywają zmienne, co może utrudniać ssanie mleka przez noworodka – bywa bowiem, że brodawka jest słabo rozwinięta i nie wystaje ponad otoczkę, bądź nawet jest wciągnięta. W brodawce przebiegają okrężne i spiralne włókna mięśniowe gładkie, które u jej podstawy przechodzą na otoczkę, a u jej wierzchołka tworzą sitowatą blaszkę. Przy skurczu mięśniówki następuje erekcja brodawki, podtrzymywana przez silniejsze wypełnienie żył brodawki.
U obu płci mogą występować dodatkowe brodawki sutkowe (hyperthelia). Spotyka się je raz na 2-5 tysięcy przypadków. Najczęściej leżą one kilka centymetrów niżej i nieco ku środkowi od brodawki normalnej.
Na otoczce brodawki widoczne są okrężnie biegnące zmarszczki. Na jej obwodzie występuje kilkanaście guzków, zawierających gruczoły otoczki – są to przeważnie wielkie gruczoły kłębkowate oraz rozrzucone wśród nich gruczoły łojowe i potowe. W otoczce przebiegają promieniste włókna mięśniówki gładkiej, powiązane z mięśniówką brodawki.
Gruczoł sutkowy składa się z 15-20 płatów (lobi glandulae mammariae), będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi. Z każdego płata uchodzi przewód mleczny (ductus lactiferus), który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną (sinus lactiferus). Zatoki te, o przekroju rzędu 5-8 mm i długości średnio 12 mm kończą się u podstawy brodawki zwężeniem.
Dość często, bo u ok. 17,5% populacji polskiej, istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego, położony częściowo w dole pachowym, klinicznie zwany ogonem Spence'a.
U kobiet, które nie rodziły, przewody mleczne przedstawiają się jako lite, kolbowato zakończone cewy, jedynie miejscami posiadające światło. W czasie ciąży w gruczole dochodzi jednak do szeregu zmian – przewody mleczne rozrastają się, oddając boczne rozgałęzienia, uzyskujące światło. W okresie przekwitania następuje zanik tkanki gruczołowej.
Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej włóknistej, która wnika w miąższ gruczołu, dzieląc płat na płaciki (lobuli glandulae mammariae). Pasma tkanki łącznej biegną z jednej strony do skóry, z drugiej – do powięzi piersiowej. Te ostatnie przytrzymują sutek przy klatce piersiowej i noszą nazwę więzadeł wieszadłowych sutka (ligamenta suspensoria mammae).
[edytuj] Wydzielina gruczołu sutkowego
Wydzieliną gruczołu sutkowego jest mleko (lac), które pojawia się po porodzie, a częściowo także bezpośrednio przed nim, w ostatnich miesiącach ciąży. W pierwszych dniach nosi ono nazwę siary (colostrum), która zawiera więcej tłuszczu, niż mleko dojrzałe. Czynność gruczołów sutkowych nazywamy laktacją, która regulowana jest na drodze hormonalnej i nerwowej – wydzielanie mleka kontroluje bowiem głównie prolaktyna, współdziałając przy opróżnianiu się gruczołu w czasie ssania brodawki z oksytocyną.
[edytuj] Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego
Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlecznych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej (plexus lymphaticus subareolaris).
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy:
- z bocznej części gruczołu chłonka odpływa do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych
- z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych
- z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich, skąd chłonka odpływa poprzez pień mostkowy do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich, bądź bezpośrednio do przewodu piersiowego (ductus thoracicus) lub przewodu chłonnego prawego – w niewielkim procencie chłonka z węzłów chłonnych mostkowych uchodzi do węzłów chłonnych nadobojczykowych
- z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub bezpośrednio do węzłów chłonnych pachowych szczytowych.
[edytuj] Unaczynienie
Sutek jest unaczyniony tętniczo przez:
- gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej
- gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej
- gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III-VII
- gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence'a)
Odpływ krwi żylnej:
- odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris), skąd krew odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej, zespalającej sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej i brzucha
- odpływ krwi głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego
[edytuj] Unerwienie
Sutek zaopatrzony jest czuciowo przez gałęzie skórne nerwów międzyżebrowych, a także poprzez nerwy nadobojczykowe ze splotu szyjnego. Unerwienie wydzielnicze jest prowadzone zaś drogą długich włókien pozazwojowych, oplatających naczynia tętnicze (głównie międzyżebrowe), dochodzące do sutka.
[edytuj] Przykłady
[edytuj] Bibliografia
- Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2003
- J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, Anatomia prawidłowa człowieka – klatka piersiowa, Kraków 2006
