Synagoga w Lesku

Z Wikipedii


Synagoga w Lesku

Data budowy	1626-1654
Data zniszczenia	II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
Budulec	murowana
Obecnie	Muzeum Żydów Galicji
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Ściana wschodnia

Tablice Dekalogu

Synagoga w Lesku - główna synagoga leskiej gminy żydowskiej znajdująca się przy obecnej ulicy Berka Joselewicza 16.

[edytuj] Historia

Synagoga została zbudowana w latach 1626-1654 na miejscu starej bożnicy. W 1838 roku przebudowano szczyty, dach oraz wystrój wnętrza. Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi.

Po zakończeniu wojny synagoga przez 20 lat stała opuszczona do czasu, gdy w 1957 roku doszło do zawalenia dachu. Od tego czasu lokalne władze miejskie zainteresowały się losem budynku i przystąpiły do stopniowej renowacji przeprowadzanej w latach 1960-1963, następnie w latach 70. i na początku lat 80. XX wieku.

Po remoncie przeznaczona na Galerie Sztuki Bieszczadzkiej Grupy Twórców, a od 1995 roku również Muzeum Żydów Galicji.

[edytuj] Architektura

Murowany z otoczaków rzecznych i kamieni ciosanych z dodatkiem cegły, budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta w stylu manierystyczno-barokowym. Linia szczytów zwieńczona jest wazonami, co jest jedynym tego przykładem kościelno-pałacowych szczytów na synagodze w Polsce. Następnie do południowo-zachodniego narożnika dobudowano wieżę, w której znajdują się oryginalne zaokrąglone schody prowadzące do dawnego więzienia dla Żydów. Podczas powojennej przebudowy wieża została podwyższona. Szczyty jak i wieżyczka są niezgodna z ówczesnymi przepisami do spraw budowania synagog.

Budynek składa się z jednonawowej sali głównej, z przybudówki na zachodniej ścianie, w której dawniej znajdował się babiniec. Później babiniec znajdował się na piętrze, z której kobiety miały wgląd na salę główną. Na szczycie elewacji zewnętrznej znajdują się tablice Dekalogu z 10 przykazaniami oraz napis:

"O jakimże lekiem napawa to miejsce ! Nic tu innego, tylko dom Boży i brama nieba" (Rdz 28:17).

Wystrój wnętrza nie zachował się do dnia dzisiejszego. We wnętrzu zachowała się oprawa Aron ha-kodesz, w postaci dwóch kolumn zwieńczonych trójkątnym szczytem. Jest uproszczoną kopią arki z synagogi Złotej Róży we Lwowie. Pośrodku pierwotnie stała żeliwna, altanowa bima. Płaszczyzny ścian podzielone są dwoma gzymsami na trzy kondygnacje. Pomiędzy gzymsami znajdują się półkoliste wnęki na cytaty z Tory.

Na drugim gzymsie znajdowały się malowidła ze scenami biblijnymi, zaś na trzecim gzymsie okna ujęte półkolumnami. Przedsionek od sali modlitewnej oddzielają żelazne, XIX wieczne, kute drzwi osadzone w kamiennym portalu. W przedsionku po obu stronach znajdowały się dawniej modlitewnie rzemieślników.

Obecnie fragmenty bimy można zobaczyć jako balustrady balkonów domu przy placu Konstytucji 3 Maja oraz domu przy ulicy Unii Brzeskiej. Zostały wyniesione z synagogi przez 1947 rokiem.