Szantung

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy Chińskiej prowincji. Zobacz też: tkaninę szantung.

**Szantung**
Nazwa chińska
Hanyu Pinyin	Shāndōng
Wade-Giles	Shan-tung
Spolszczenia	Szantung (wg KSNG)
Znaki trad.	山東,
Znaki upr.	山东

Szantung – prowincja na wschodnim wybrzeżu Chin. Jej skrótowa nazwa, Lu (鲁), wywodzi się od państwa z okresu Wiosen i Jesieni.

Nazwa Szantung oznacza Górzysty Wschód i odnosi się do Gór Taihang na terenie prowincji, która jest ulokowana w dużej części na Półwyspie Szantung. Na północ od niej znajduje się Rzeka Żółta, na wschód - Morze Wschodniochińskie. Od zachodu Szantung graniczy z prowincjami Hebei i Henan, od południa - z prowincją Jiangsu, a także Anhui.

[edytuj] Historia

Położenie geograficzne prowincji

Prowincja Szantung stanowi część rejonów uważanych z kolebkę cywilizacji chińskiej. Jej zachodnia część wchodziła w skład terenów kontrolowanych przez najstarsze historycznie dynastie Shang i Zhou. Wschód zamieszkiwał lud Laiyi uważany przez starożytnych Chińczyków za barbarzyńców, który w ciągu wieków uległ sinizacji.

W okresie Wiosen i Jesieni oraz w okresie Walczących Królestw rejon dzisiejszej prowincji Shandong cieszył się rosnącą potęgą. Narodziły się w nim dwa państwa - Qi z stolicą w Linzi, oraz Lu ze stolicą w Qufu. Państwo Lu cieszy się w chińskiej historii mianem ojczyzny Konfucjusza, choć w rzeczywistości było niewielkie i zostało wchłonięte przez państwo Chu.

Państwo Qi było dużo potężniejsze, ale uległo państwu Qin, którego władca zjednoczył całe Chiny i w 221 r. p.n.e. proklamował się ich pierwszym cesarzem. Dynastia Han, która wydzieliła na terenie Shandong dwie prefektury (zhou). W okresie Trzech Królestw ziemie Shandong przypadły królestwu Wei.

W kolejnych epokach Szantung, podobnie jak całe północne Chiny, stała się celem najazdów z północy i przechodziła z rąk jednego barbarzyńskiego państwa, do drugiego.

W 412 r. n.e. mnich Faxian wylądował w południowej części półwyspu Szantung i udał się do miasta Qingzhou, gdzie zajął się przykładem buddyjskich sutr, które przywiózł ze swej słynnej wyprawy do Indii.

Odkąd dynastia Sui zjednoczyła kraj w 589 r., Szantung była już zawsze częścią Chin. W obecnym kształcie istnieje od czasów dynastii Ming, choć w tym czasie w jej skład wchodziły także obszary dzisiejszej prowincji Liaoning, które jej odebrano za Qingów.

W XIX wieku Półwysep Szantung stał się celem dla kolonialistów. W 1897 roku miasto Qingdao stało się niemiecką koncesją, a rok później Weihai stało się koncesją brytyjską. W tym okresie Półwysep stał się punktem przerzutowym dla chińskich emigrantów w drodze m.in. do USA.

Po proklamowaniu Republiki Chińskiej w 1911 r., Qingdao w 1922 r. wróciło w ręce Chin, a Weihai w 1930 r. W 1937 r. prowincja Szantung stała się celem japońskiego najazdu. Japończykom udało się ją opanować, chociaż w głębi lądu trwał opór partyzancki. Po kapitulacji Japonii w 1945 r. fragmenty Szantung były kontrolowane przez komunistów, którzy kontrolę nad całą prowincją objęli w czerwcu 1949 roku. W październiku powstała Chińska Republika Ludowa.

Dziś, dzięki położeniu na wybrzeżu i inwestycjom zagranicznym prowincja Szantung jest jedną z najbogatszych w Chinach, choć znać na niej piętno niemieckiego kolonializmu. Tutaj ma siedzibę Haier, jeden z największych na świecie producentów sprzętu AGD, który zaczynał jako firma joint-venture z niemiecką firmą Liebherr. Najbardziej znane eksportowe piwo Chin, Piwo Tsingtao jest ważone w poniemieckim Qingdao.

[edytuj] Geografia

Święta góra Tai

Na większość powierzchni prowincji Szantung składają się tereny Niziny Północnochińskiej. Górzysta jest centralna część prowincji, w której znajdują się m.in. góry Taishan, Lushan i Mengshan. Pofałdowany jest również Półwysep Szantuński we wschodniej części Szantungu, rozdzielający Morze Wschodniochińskie i od Morza Żółtego. Najwyższym wzniesieniem w prowincji jest Szczyt Żółtego Cesarza o wysokości 1545 metrów.

Rzeka Żółta płynie w kanale przez zachodnią część Szantungu, na poziomie wyższym od poziomu terenu, dzieląc prowincję na dwa działy wodne - Hai He na północy i Huai He na południu. Wielki Kanał dochodzi do Szantungu od północnego zachodu i wychodzi w części południowo-zachodniej. Jezioro Weishan to największe jezioro w prowincji. Linia brzegowa Szantungu liczy 3000 km. Wybrzeże Półwyspu Szantuńskiego jest skaliste, pełne klifów, zatok i wysp.

Klimat Szantungu jest umiarkowany, lata są wilgotne, a zimy zimne i suche. Średnie temperatury w styczniu wynoszą pomiędzy -5, a - 1°C, a w lipcu pomiędzy 24 - 28°C. Roczne opady wynoszą 550-950 mm.

Największe miasta w prowincji to: