Hajnan

Z Wikipedii

Połozenie gegraficzne prowincji Hajnan

Hajnan (Hǎinán ^*), chiń. 海南; pinyin: Hǎinán) - wyspa chińska na Morzu Południowochińskim. Od 1988 prowincja chińska (Hainan Sheng) ze stolicą w mieście Haikou, w skład której wchodzi ok. 200 wysp i wysepek. Powierzchnia prowincji wynosi 34,3 tys. km², a populacja ok. 8 mln mieszkańców (2004).

Jednym z pierwszych Europejczyków, którzy odwiedzili i opisali Hajnan był w XVII w. polski jezuita o. Michał Boym.

Ze względu na rosnący ruch turystyczny i szybko rozbudowywaną infrastrukturę hotelową wyspa bywa określana jako "chińskie Hawaje". Do rozreklamowania walorów turystycznych Hajnanu na świecie przyczynił się konkurs Miss World, którego finały odbyły się w Sanya w latach 2003, 2004 i 2005.

[edytuj] Historia

W przeszłości Hajnan był w Chinach określany nazwami: Perłowe Klify (珠崖 Zhūyá), Jadeitowe Klify (瓊崖 Qióngyá) lub Jadeitowa Kraina (瓊州 Qióngzhōu). Z ostatnich dwóch nazw wywodzi się skrótowa nazwa prowincji, Qióng (琼 w uproszczonym piśmie chińskim), która przywodzi na myśl krajobraz wyspy, kojarzący się Chińczykom z kolorami jadeitu. Dziś Hajnan bywa określany jako Qiong Dao - "Jadeitowa Wyspa".

Pierwsze wzmianki o Hajanie pojawiają się w 110 r. p.n.e. za czasów dynastii Han, kiedy to na wyspie założono wojskowy garnizon. Kolonizacja przez przybyszów z lądu postępowała jednak wolno, bo Hajnan długo uznawano za miejsce nieprzystępne, dobre wyłącznie dla zesłańców. W okresie Han chętnie osiedlali się na nim członkowie ludu Li z terenów dzisiejszej prowincji Kuangsi, którzy stopniowo zajęli miejsce aborygenów, wywodzących się z ludów malajsko-polinezyjskich.

Pod rządami Królestwa Wu w epoce Trzech Królestw, Hajnan był odrębną komanderią Zhuya (珠崖郡).

W epoce Song, kiedy Hajnan był częścią prowincji Guangxi, na wyspę dotarła pierwsza fala osadników hańskich, którzy osiedlali się głównie na północy wyspy. Pod rządami mongolskiej dynastii Yuan (1206-1368) wyspa była oddzielną prowincją, ale za Mingów została w 1370 r. włączona do prowincji Guangdong. W XVI i XVII w. wyspa przeżyła napływ osadników z prowincji Fujian i Guangdong, którzy zmusili wcześniejszych przybyszów z ludu Li do migracji na wzgórza w południowej części Hajnanu. W XVIII wieku Li zbuntowali się przeciw cesarskiemu rządowi, który do walki z nimi sprowadził najemników z ludu Miao z prowincji Kuejczou. Wielu Miaosów osiedliło się na wyspie, a ich potomkowie mieszkają do dziś w jej zachodniej części.

W 1912 r. Hajnan ponownie zyskał status odrębnej prowincji pod nazwą Wyspa Ch'iung-yai, jednak w 1921 r. ponownie włączono go do prowincji Guangdong. W latach 20. i 30. stał się bezpieczną przystanią dla chińskich komunistów, rozbitych w 1927 r. przez nacjonalistów w swej kolebce Szanghaju. Wspólnie z tubylcami narodowości Li, komuniści prowadzili partyzancką walką z japońską okupacją (1939-45). Odpowiedź Japończyków była bezwzględna - wymordowano 1/3 populacji wyspy.

Po kapitulacji Japonii w 1945 r., kontrolę nad wyspą odzyskał Kuomintang. Utrzymał ją jeszcze po wojnie domowej, która zmusiła Czang Kaj-szeka i jego zwolenników do ucieczki na Tajwan. Chiny Ludowe zajęły wyspę w czasie trwającego od marca do maja 1950 r. desantu (chiń.: 海南島登陸戰役; Pinyin: Hǎinándǎo Dēnglù Zhànyì).

Komuniści próbowali rozwijać wyspę wzdłuż szlaków wytyczonych przez Japończyków, ale osiągnęli mizerne rezultaty ze względu na odizolowane położenie Hajnanu; jego subtropikalny, grożący tajfunami klimat oraz ze względu na reputację wyspy, która ciągle uchodziła na kontynencie za niebezpieczny "koniec świata", dobry raczej dla zesłańców niż osadników. Sytuacja odwróciła się w 1988 r., kiedy Hajnan został ustanowiony odrębną prowincją, a cała wyspa zyskała status Specjalnej Strefy Ekonomicznej, zachęcającej do inwestowania poprzez m.in. ulgi podatkowe.

[edytuj] Michał Boym na Hajnanie

Najprawdopodobniej w okresie od stycznia do listopada 1647 r. na Hajnanie przebywał polski jezuita o. Michał Boym, wysłany tu z misją z Makau. Boym dał jeden z pierwszych znanych w Europie opisów fauny i flory Hajnanu, oraz samej wyspy. Był pierwszym Polakiem, który na nią trafił i drugim po Portugalczyku Bento di Mattosie Europejczykiem, który spędził na niej dłuższy czas. Posługując się chińskimi źródłami, wykonał pierwszą w Europie mapę wyspy, na której zaznaczył miasta i miasteczka, rzeki, góry, a nawet jedyną działającą wówczas kopalnię złota. Uwiecznił także XVI-wieczny głaz na najbardziej wysuniętym na południe wyspy cyplu Nantian, który Chińczycy nazwali "Pierwszym Filarem Niebios Południa" (南天一柱）i który w potocznym rozumieniu mieszkańców Państwa Środka wyznaczał południowy kraniec cywilizowanego świata (czyli Chin). Słynny głaz dziś widnieje na banknocie o nominale dwa juany.

W owym czasie jezuici mieli na Hajnanie dwie misje - w dzisiejszym Haikou oraz w Tinganie, 60 km na południe w głąb wyspy. Na tę drugą placówkę polski jezuita podróżował wzdłuż wybrzeża na południe, a potem łodzią w górę rzeki Nantu (Nantu Jiang) . Podbyt wykorzystał do prac nad Atlasem Chin oraz "Florą Chin", jedyną pracą którą opublikował za życia. Wykonał też szereg rysunków roślin, zwierząt i scen z życia tubylców, zebrał informacje na temat chińskiej medycyny, farmacji i alchemii. Tutaj wreszcie szlifował język chiński którego podstaw nauczył się w Makau. Wszystkie te informacje wykorzystał w swoich późniejszych, niejednokrotnie pionierskich opracowaniach na temat Chin. Zdaniem biografa Boyma, Edwarda Kajdańskiego, pobyt na Hajnanie był najbardziej twórczym okresem w życiu polskiego misjonarza.

Źródło:

E. Kajdański, "Michał Boym - Ambasador Państwa Środka", Książka i Wiedza, Warszawa 1999, s. 71-83

[edytuj] Geografia

Satelitarne zdjęcie Hainanu

Hajnan jest największą wyspą ChRL. Od Półwyspu Leizhou (雷州半島) w prowincji Guangdong oddziela go Cieśnina Qiongzhou (瓊州海峽). Na zachód od wyspy znajduje się Zatoka Tonkińska. Najwyższym wzniesieniem na Hajnanie jest Góra Wuzhi (1,876 m). Według stanowiska ChRL na prowincję Hajnan składa się także ok. 200 wysp i wysepek na Morzu Południowochińskim, do których pretensje roszczą także m.in. Japonia i Wietnam.

[edytuj] Klimat

Na Hajnanie panuje tropikalny klimat monsunowy. Roczna amplituda temperatur nie przekracza 15 stopni Celsjusza. Najzimniejsze miesiące do styczeń i luty, podczas których temperatura waha się w granicach 16-21 stopni. Najcieplej jest lipcu i sierpniu - 25-29 stopni. Poza górami w centrum wyspy, średnia temperatura na wyspie przekracza 10 stopni Celsjusza. Lato na północy Hajnanu jest wilgotne i gorące, trwa przynajmniej 20 dni w roku, a temperatura przekracza 35 stopni. Średnie roczne opady deszczu wynoszą 1500-2000 mm, a środkowej i wschodniej części wyspy mogą sięgać 2400 mm, podczas gdy na południowym zachodzie wynoszą 900 mm. Wschodnia część wyspy jest zagrożona przez tajfuny, które w trakcie deszczowego lata odpowiadają za 70 proc. opadów na wyspie, przyczyniając się do powodzi i podtopień.

[edytuj] Rzeki i jeziora

Większość rzek Hajnanu zaczyna swój bieg w centrum wyspy. Największe to rzeka Nandu (314 km) oraz jej dopływ Xinwu (109 km), a także rzeka Changhua (230 km) i rzeka Wanquan (162 km). W porze suchej rzeki przestają płynąć. Na Hajnanie jest kilka jezior naturalnych, oraz duży, sztuczny Zbiornik Sangtao.

[edytuj] Gospodarka

Odkąd cały Hajnan zyskał status specjalnej strefy ekonomicznej, szczególnie rolnictwo i turystyka przeżywają rozwój. Wyspa pozostaje jednak w niewielkim stopniu zindustrializowana i w 2004 odpowiadała zaledwie za 0,5 proc. ogólnochińskiego PKB. Dochód na głowę mieszkańca wynosił 998 USD.

[edytuj] Ludność

Etnolingwistyczne grupy na Hajnanie, 1967 (Zobacz całą mapę, także z legendą)

W 2000 roku wśród mieszkańców Hajnanu wyróżniono następujące mniejszości narodowe: 1) Chińczycy Han, określani też czasem jako Hajnańczycy, którzy stanowią 83 proc. populacji; 2) Li - 16 proc. populacji; 3) Miao (Hmongowie) - 0,8 proc., oraz Zhuangowie - 0,7 proc. Największą grupę aborygenów stanowi ludność Li. W okolicach Sanya mieszka także niewielka społeczność potomków Ciamów ze środkowego Wietnamu, których chińskie władze ze względu na muzułmańskie wyznanie klasyfikują jako Hui.

Wśród mieszkańców Hajnanu jest 10 tys. buddystów, oraz 6,5 tys. muzułmanów. Ponieważ Hajnan leżał na misjonarskim szlaku z Europy, jest na nim sporo chrześcijan - 35 tys. protestantów oraz 4,1 tys. katolików.

Zamieszkujący wyspę hanowie posługują się południowymi językami min, także miejscową nazywaną hajnańskim. Większość hajnańczyków rozumie język kantoński, a wykształcona młodzież potrafi się porozumiewać po angielsku. Mniejszości Li, Miao i Zhuang mają swoje języki. Niemal wszyscy mieszkańcy wyspy mówią także po mandaryńsku.

[edytuj] Słynni ludzie

Poeta Su Dongpo (1036-1101) opiewał niedostępność i egzotykę Hajnanu jako zesłaniec za czasów dynastii Song. W miejscu, gdzie mieszkał, zbudowano Akademię Dongpo. Z Hajnanu pochodził słynny urzędnik z czasów dynasti Ming, Hai Rui (1514-1587), który w cesarskiej administracji był podawany jako przykład uczciwości i staranności w wykonywaniu obowiązków. Za najsłynniejsze hajnanki uchodzą siostry Song, córki wpływowego biznesmena z czasów Republiki Chińskiej. Jedna z nich, Song Qingling poślubiła Sun Jat-sena, pierwszego prezydenta Chin. Druga, Song Meiling, została żoną Czang Kaj-szeka.

[edytuj] Kuchnia

Kuchnia hajnańska uchodzi za lekką. Najsłynniejszym daniem jest ryż z kurczakiem po hajnańsku, ale na wyspie jada się owoce morza, cytrusy i owoce egzotyczne.

[edytuj] Turystyka

Zaletami Hajnanu są jego niskie uprzemysłowienie, zielony krajobraz, piękne plaże i czyste powietrze. Na Hajnan można się dostać promem lub samolotem. Na wyspie są dwa porty lotnicze - Meilan w Haikou i Phoenix w Sanya. W grudniu 2004 r. otwarto połączenie kolejowe z prowincją Guangdong. Podróż, włączając przeprawę promową przez Cieśninę Qiangzhou, zajmuje ok. 12 godzin. Budowa linii kolejowej kosztowała 583 mln USD.

Wyspa dzieli się na osiem regionów turystycznych: okolice Haikou (Haikou, Qiongshan, Ding'an); region północno-wschodni (Wenchang); wschodnie wybrzeże (Qionghai, Ding'an); wybrzeże południowo-wschodnie; region Sanya (Sanya); wybrzeże zachodnie (Ledong, Dongfang, Changilang); region północno-zachodni (Danzhou, Lingao, Chengmai); oraz wyżyny środkowe (Baisha, Qiongzhong, and Wuzhishan/Tongzha).

Do głównych atrakcji Hajnanu zaliczane są także:

Opera Hajnańska (瓊劇) - jedna z kilkuset odmian chińskiej sztuki teatralnej.
Yalong Wan (亚龙湾 Zatoka Yalong) - ze wspaniałą, 7-kilometrową plażą w pobliżu miasta Sanya.

W 2002 r. odwiedziło Hajnan ok. 380 tys. turystów.

[edytuj] Podział administracyjny

Hajnan ma nieco inny podział administracyjny, niż inne chińskie prowincje. O ile na kontynencie obowiązuje hierarchia "prowincja-prefektura-powiat", to na Hajnanie większość powiatów (z wyjątkiem czterech) podlega bezpośrednio władzom prowincji.

Na Hajnanie istnieją następujące jednostki administracyjne:

2 miasta na poziomie prefektury
- Haikou (海口市)
- Sanya (三亚市)
4 dzielnice-powiaty, które składają się na miasto Haikou
- Dzielnica Longhua (龙华区)
- Dzielnica Xiuying (秀英区)
- Dzielnica Qiongshan (琼山区）
- Dzielnica Meilan (美兰区)
6 miast na poziomie powiatu
- Wenchang (文昌市)
- Qionghai (琼海市)
- Wanning (万宁市)
- Wuzhishan (五指山市)
- Dongfang (东方市)
- Danzhou (儋州市)
4 powiaty
- Powiat Lingao (临高县)
- Powiat Chengmai (澄迈县)
- Powiat Ding'an (定安县)
- Powiat Tunchang (屯昌县)
6 powiatów autonomicznych
- Changjiang - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (昌江黎族自治县)
- Baisha - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (白沙黎族自治县)
- Qiongzhong - Autonomiczny Powiat Narodowości Li i Miao (琼中黎族苗族自治县)
- Lingshui - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (陵水黎族自治县)
- Baoting - Autonomiczny Powiat Narodowości Li i Miao (保亭黎族苗族自治县)
- Ledong - Autonomiczny Powiat Narodowości Li (乐东黎族自治县)

Na Hajnanie jest 218 jednostek miejskich.

Według chińskich władz, w skład prowincji Hajnan wchodzą także archipelagi Wysp Paracelskich (Xisha) , Zhongsha, oraz Wysp Spratly (Nansha), o które Chiny spierają się z innymi państwami regionu.