Tetraetyloołów

Z Wikipedii

Tetraetyloołów
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C8H20Pb
Inne wzory	(C2H5)4Pb
SMILES	CC[Pb](CC)(CC)CC
Masa molowa	323,44 g/mol
Wygląd	bezbarwna lub żółta, lepka, lotna ciecz o charakterystycznym zapachu
Identyfikacja
Numer CAS	78-00-2
Właściwości
Gęstość i stan skupienia	1,653 g/cm3 ; ciecz
Rozpuszczalność w wodzie	nierozpuszczalny
Temperatura topnienia	-136 °C (137,15 K)
Temperatura wrzenia	200 °C (473,15 K; rozkład)
Niebezpieczeństwa
Klasyfikacja UE	Treść oznaczeń: T+ - silnie toksyczny N - groźny dla środowiska
NFPA 704	2 3 3
Temperatura zapłonu	73 °C (346,15 K)
Zwroty ryzyka	R61-10-26/27/28-33-38-50, R53-62
Zwroty bezpieczeństwa	S53-26-36/37-45-60-61
Numer RTECS	TP4550000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25°C, 1000 hPa)

Tetraetyloołów lub czteroetylek ołowiu to związek metaloorganiczny o wzorze (C₂H₅)₄Pb.

Spis treści 1 Właściwości 2 Zastosowanie 3 Otrzymywanie 4 Historia 5 Zobacz też

[edytuj] Właściwości

• silnie toksyczny:
  • LD50 (szczur, doustnie) - 12,3 mg/kg
  • LC50 (szczur, inhalacja) - 850 mg/m³ przez 8 h
• przenika przez skórę

Czteroetylek ołowiu jest trujący, ma toksyczny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy (jest neurotoksyną). Zdarzały się zatrucia śmiertelne u ludzi przy czyszczeniu zbiorników na etylinę, czy po oblaniu czteroetylkiem ołowiu. Wchłanianie przez skórę, drogi oddechowe i przez przewód pokarmowy. Objawy zatrucia czteroetylkiem ołowiu nie odpowiadają objawom zatrucia innymi związkami ołowiu lub parami ołowiu ponieważ wówczas za objawy zatrucia odpowiada jon ołowiowy.

[edytuj] Zastosowanie

Tetraetyloołów jest ze względu na działanie antydetonacyjne (antystukowe) stosowany (w postaci tzw. płynu etylowego, który zawiera ok. 60% (C₂H₅)₄Pb) jako dodatek do benzyn (zwanych etylinami) poprawiający ich liczbę oktanową. Działanie antystukowe tetraetyloołowiu opiera się na jego rozkładzie pod wpływem temperatur panujących w silniku na ołów i rodniki etylowe:

(C₂H₅)₄Pb → 4C₂H₅· + Pb

Powstałe rodniki etylowe łączą się z rodnikami węglowodorowymi powstającymi przed zapaleniem paliwa przez iskrę ze świecy i uniemożliwiają reakcję łańcuchową powodującą przedwczesną detonację benzyny (tzw. stukanie).

Ponieważ przy rozkładzie tetraetylku ołowiu w silnikach oprócz wolnego ołowiu powstają także jego nielotne związki (np. tlenek ołowiu(II)), które osadzają się w cylindrach, do etylizowanych benzyn dodaje się pewne ilości 1,2-dibromoetanu lub 1,2-dichloroetanu. Dzięki temu czteroetyloołów przekształca się podczas spalania w lotny bromek lub chlorek ołowiu(II).

[edytuj] Otrzymywanie

Tetraetyloołów otrzymuje się poprzez działanie chloroetanem (chlorkiem etylu) na stop ołowiu z sodem:

4C₂H₅Cl + 4PbNa → (C₂H₅)₄Pb + 4NaCl + 3Pb

Produkt oddziela się od pozostałości nieorganicznych przez destylację z parą wodną. Pozostały ołów przeprowadza się z powrotem w stop z sodem.

[edytuj] Historia

Ze względu na wysoką toksyczność i masową produkcję do II wojny światowej był uznawany za potencjalny bojowy środek trujący. Własności antystukowe tetraetyloołowiu zostały odkryte w 1921 r. przez Thomasa Midgleya pracującego pod kierunkiem Charlesa Ketteringa w General Motors Research. Z powodu jego toksyczności wielu naukowców badających jego właściwości (w tym Midgley) zachorowało, a niektórzy zmarli. Ze względu na toksyczne właściwości etylizowana benzyna została w niektórych krajach (np. USA - w 1976-1986) wycofana z użycia. Badania przeprowadzone w 1994 r. wykazały, że zawartość ołowiu we krwi obywateli Stanów obniżyła się w latach 1976-1991 o 78% [1].

Czteroetylek ołowiu był dodawany do benzyn w ilości maksymalnie 1,5 g/l, w celu zwiększania ich liczby oktanowej. Obecnie jego dodawanie do benzyny jest w wielu krajach świata zabronione. W USA i Kanadzie etyliny zostały całkowicie wycofane z użycia już w połowie lat '80. W Unii Europejskiej od 1982 do 2005 r. wolno było stosować etyliny zawierające nie więcej niż 0,15 g tetraetyloołowiu w 1 litrze paliwa. Od 15 stycznia 2005 r. w krajach Unii Europejskiej nie wolno sprzedawać etyliny. Została ona zastąpiona paliwami, w których rolę dodatku antystukowego spełniają sole litu. W USA i Kanadzie stosowano w latach 80. XX w. paliwa w których rolę dodatku antystukowego spełniał MMT ([Mn(η⁵-Me-Cp)(CO)₃]), który jednak również jest toksyczny i posiada zły wpływ na środowisko naturalne.

W Polsce etylizowana benzyna była stosowana w motoryzacji do marca 2005. Obecnie jej stosowanie w samochodach jest już zabronione. Niestety zarówno w Polsce jak również na świecie związki ołowiu nadal stosowane są w paliwach lotniczych (Avgas). Typowa benzyna lotnicza (100LL) nie może zawierać więcej niż 0,56 grama czteroetylku ołowiu na litr.

[edytuj] Zobacz też

• ołów