Tytanit

Z Wikipedii

Tytanit (sfen, sphen) minerał z grupy krzemianów.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.

Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.

[edytuj] Właściwości:

• Wzór chemiczny: CaTiSiO₅ – krzemian wapnia i tytanu
• Układ krystalograficzny – jednoskośny
• Twardość w skali Mohsa – 5 do 5,5
• Łupliwość – wyraźna, niekiedy niedostrzegalna
• Rysa – biała
• Przełam – muszlowy
• Gęstość – 3,45 g/cm³
• Barwa – najczęściej żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski
• Połysk – diamentowy, tłusty, woskowy

Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru. Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. Odznacza się silnym pleochroizmem.

[edytuj] Występowanie:

W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.

Miejsca występowania: Brazylia – Campo do Boa, Minas Gerais, Meksyk – El Alamo, Kanada, USA, Rosja – Ural, Płw. Kola, Birma, Indie, Nowa Zelandia, Algieria. W Europie: Austria – Salzburg, Tyrol, Niemcy – ok. Drezna, Szwajcaria – St. Gotthard, Czechy, Norwegia, Szwecja – Kiruna, Włochy – Aosta.

W Polsce: na Dolnym Śląsku (w okolicach Dzierżoniowa, Kowar, Cieplic) i w Tatrach – najczęściej w postaci niewielkich kryształów w skałach magmowych i metamorficznych.

[edytuj] Zastosowanie:

Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.