Układ hormonalny

Z Wikipedii

Hormony w organizmach żywych pełnią rolę regulacyjną, będąc ważnym mechanizmem homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na poziomie tkankowym, układ hormonalny stanowi niezbędny mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.

W skład układu hormonalnego wchodzą liczne gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane tkanki, których zadaniem jest produkowanie wyspecjalizowanych substancji regulujących rozmaite funkcje organizmu - hormonów.

Wydzielanie hormonów podlega zarówno kontroli na drodze sprzężeń zwrotnych jak i regulacji ze strony układu nerwowego.

Główne gruczoły (mężczyzna po lewej, kobieta po prawej.) 1. Szyszynka 2. Przysadka mózgowa 3. Tarczyca 4. Grasica 5. Nadnercze 6. Trzustka 7. Jajnik 8. Jądro

[edytuj] Podwzgórze

Część międzymózgowia w której znajdują się m.in. komórki nerwowe, które potrafią zmienić sygnał elektryczny na biochemiczny. Wydzielanie substancji dokrewnych przez neurony nazywa się neurosekrecją. Hormony:

wazopresyna (ADH, VIP) - wzmaga resorpcję zwrotną wody w nerkach, poprzez zwiększenie ilości akwaporyn wbudowanych w błonach komórek. W wyniku działania hormonu antydiuretycznego dochodzi do zmniejszenia diurezy (ilości produkowanego moczu) oraz wzrostu ciśnienia krwi.
oksytocyna - pobudzanie skurczów mięśni gładkich macicy i wydzielania mleka
hormony sterujące czynnością przysadki - regulacja wydzielania hormonów przysadki.

[edytuj] Przysadka mózgowa

(nieparzysty gruczoł położony u podstawy mózgu):

somatotropina (GH):

pobudza wzrost organizmu
pośrednio wpływa na wzrost kości długich
wzmaga transport aminokwasów
ukierunkowuje metabolizm
przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi
pobudza układ tłuszczów zapasowych
zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe

Niedobór somatotropiny u dzieci powoduje karłowatość (jeśli jest to niedobór pierwotny to karłowatość przysadkową. Natomiast zbyt duże wydzielanie GH powoduje u dzieci gigantyzm, a u dorosłych akromegalię.

prolaktyna (PRL) (hormon laktotropowy) - zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka
hormony tropowe:
- tyreotropina (TSH) - pobudza wydzielanie hormonów (tyroksyny) przez tarczycę
- adrenokortykotropina (ACTH) - pobudza wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy
- folitropina (FSH) - u kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego a u mężczyzn pobudza spermatogenezę
- lutropina (LH) - powoduje jajeczkowanie; pobudza wydzielanie testosteronu przez komórki śródmiąższowe jąder
- lipotropina - pobudza rozkład tłuszczów zapasowych
- gonadotropina - pobudza rozwój i czynności gonad: jajników oraz jąder

[edytuj] Szyszynka

melatonina - powoduje agregacje ziaren barwnika melaniny; wpływa na ośrodki snu i czuwania; opóźnia dojrzewanie płciowe.

[edytuj] Tarczyca

tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3)

wzmaga podstawową przemianę materii
pobudza syntezę białek
zmniejsza poziom cholesterolu we krwi

kalcytonina - przesuwa wapń z krwi do kości, zwiększając uwapnienie kości

[edytuj] Przytarczyce

parathormon (PTH) - jedyny hormon produkowany przez przytarczyce; małe, parzyste gruczoły leżące na rogach tarczycy. Jest to podstawowy hormon regulujący gospodarkę wapniową w ograniźmie (wraz z innym hormonem antagonistą kalcytoniną, produkowaną przez tarczycę). Parathormon powoduje uwalnianie jonów wapnia z kości (które są głównym rezerwuarem jonów wapnia dla organizmu) do krwi, wówczas gdy poziom tych jonów we krwi spada.

[edytuj] Grasica

tymozyna (tymulina) - indukują różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T
tymopoietyna - hamuje przewodzenie impulsów pomiędzy neuronami a komórkami mięśniowymi - kontroluje siłę skurczu mięśni (działa na płytkach motoneuronalnych w połączeniach akson-komórka mięśniowa)

[edytuj] Trzustka

glukagon (komórki A) - podwyższenie poziomu cukru we krwi
insulina (komórki B) - obniżenie poziomu cukru we krwi

obniża stężenie glukozy(cukru) we krwi, ułatwiając transport glukozy do komórek
zwiększa syntezę białek i tłuszczów

Względny lub bezwzględny niedobór insuliny jest przyczyną zaburzeń gospodarki węglowodanowo-lipidowej z cukrzycą włącznie, zaś jej niedobór jest przyczyną hiperglikemii.

somatostatyna (komórki D) - hamuje wydzielanie hormonów jelitowo-żołądkowych oraz hamuje działanie gastryny, cholecystokininy i insuliny na gruczoły trawienne
polipeptyd trzustkowy (komórki PP) - hamuje wydzielanie enzymów i wodorowęglanów przez trzustkę.

[edytuj] Nadnercza

Hormony kory:

mineralokortykoidy (produkowane w warstwie kłębkowatej, głównie aldosteron) - zwiększają resorpcję sodu z moczu pierwotnego a ułatwiają wydalanie potasu
glikokortykoidy (produkowane w warstwie pasmowatej)

zwiększają poziom glukozy we krwi
hamują syntezę białek, ograniczając odporność

androgeny (produkowane w warstwie siatkowatej)- przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu; odpowiadają za rozwój drugorzędowych męskich cech płciowych

Hormony rdzenia:

adrenalina:

zwęża naczynia krwionośne krążenia skórnego nerkowego i trzewnego
rozszerza naczynia krwionośne tętnic wieńcowych i mięśniowych
pozostaje bez wpływu na krążenie mózgowe
zwiększa częstość skurczów serca
podwyższa ciśnienie krwi
rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu
podwyższa poziom glukozy we krwi
przyspiesza rozkład tłuszczów
rozszerza źrenice
poprawia przytomność umysłu

noradrenalina - utrzymuje wysokie ciśnienie krwi

[edytuj] Jądra

androgeny (testosteron) - pobudzają rozwój zewnętrznych narządów płciowych męskich; determinuje męską sylwetkę oraz owłosienie i zachowanie typu męskiego