Władysław Biały
Z Wikipedii
Władysław (Włodko) Biały (Gniewkowski) (ur. pomiędzy 1327 a 1333, zmarł 29 lutego 1388) – książę gniewkowski w latach 1347/1350-1363/1364 (ostateczna rezygnacja w 1377). Ostatni przedstawiciel Piastów kujawskich.
Spis treści |
[edytuj] Genealogia. Rządy w księstwie gniewkowskim
Władysław Biały był jedynym znanym z imienia synem księcia gniewkowskiego Kazimierza III i nieznanej z pochodzenia i imienia kobiety. Po śmierci ojca, która nastąpiła pomiędzy 1347 a 1350 r. Władysław został ostatnim księciem w Gniewkowie, z którego uznawał zwierzchnictwo króla Polski Kazimierza III Wielkiego. Znamy osiem dokumentów, które pozostawił po sobie Władysław Biały jako książę gniewkowski. Wynika z nich, iż tytulatura księcia brzmiała: Wladislaus dei gracia dux Cuyavie et dominus Gnewkovie nec non Slonensis terrarum. Stąd wiemy, że Władysław Biały był księciem kujawskim, a władzę sprawował nad Gniewkowem i Słońskiem. Księstwo gniewkowskie posiadało własny aparat urzędniczy. Dwór księcia urządzony był na wzór dworu królewskiego w Krakowie. W 1359 r. pojął za żonę Elżbietę córkę księcia strzeleckiego Alberta. Niespodziewanie kilka lat później młoda żona zmarła, a Władysław zdecydował się (w 1363 lub 1364 r.) sprzedać księstwo Kazimierzowi Wielkiemu za 1000 florenów.
| 4. Siemomysł inowrocławski zm. 1287 |
||||||
| 2. Kazimierz III gniewkowski zm. między 1347 a 1350 |
||||||
| 5. Salomea Pomorska zm. między 1312 a 1314 |
||||||
| 1. Władysław Biały zm. 20 lutego 1388 |
||||||
| 6. nieznana osoba | ||||||
| 3. nieznana osoba | ||||||
| 7. nieznana osoba | ||||||
[edytuj] Pielgrzymowanie. Cystersi i Benedyktyni
Opuściwszy księstwo Władysław Biały rozpoczął podróże po świecie. Gościł m.in. w Jerozolimie, w Pradze, Malborku i Awinionie, gdzie spotkał się z papieżem Urbanem V. W czerwcu 1366 r. Władysław zdecydował się na wstąpienie do klasztoru cystersów w Citeaux, gdzie jednak wytrzymał tylko niecały rok. W 1367 r. ostatniego księcia kujawskiego widzimy już w klasztorze benedyktynów w Dijon, co spotkało się ze złym przyjęciem wśród cystersów.
[edytuj] Władysław Biały kandydatem do korony polskiej. Walki na Kujawach
Śmierć w 1370 r. Kazimierza Wielkiego niespodziewanie odtworzyła przed Władysławem możliwość powrotu do rodzinnego Gniewkowa. W tym celu rozpoczął starania w kurii awiniońskiej by zostały mu zniesione śluby zakonne – nie przyniosło to rezultatu. Władysław Biały mając poparcie opozycji wielkopolskiej, jednak nie rezygnował i w 1372 r. znalazł się na dworze nowego króla Polski Ludwika Węgierskiego, by wytargować choć drobne ustępstwa. We wrześniu 1373 Władysław Biały pojawił się w Wielkopolsce i na Kujawach zajmując z zaskoczenia m.in. Włocławek, Inowrocław, oraz rodowe Gniewkowo. Reakcja na te zabory stronnictwa andegaweńskiego była również szybka i jeszcze w 1373 r. Władysław zdradzony przez swoich dotychczasowych zwolenników został zmuszony przez starostę generalnego Wielkopolski Sędziwoja z Szubina do opuszczenia kraju. Po tych wydarzeniach Władysław schronił się w znajdującym się nad granicą z Wielkopolską a należącym do Ulryla von Osten Drezdenku. Do ponownego konfliktu doszło w 1375 r., kiedy Władysław korzystając z pomocy pana von Osten, a nawet oddziałów burgundzkich Filipa Śmiałego ponownie wtargnął na Kujawy i zdobył Złotorię, Raciążek i Gniewkowo. Tym razem obie strony były lepiej przygotowane do starć zbrojnych i jeszcze w 1375 r. armia królestwa dała odpór Władysławowi w zwycięskiej bitwie pod Gniewkowem. Epilog konfliktu rozegrał się pod murami oblężonej przez wojska królewskie Złotorii, gdzie Władysław Biały został ranny podczas pojedynku rozegranego z Bartoszem z Wezemborga. Podczas oblężenia ranny został sprzymierzony z Ludwikiem Węgierskim, wnuk Kazimierza Wielkiego – Kaźko Słupski, rana ta stała się później przyczyną jego śmierci.
[edytuj] Abdykacja. Powrót do Francji
Do ostatecznej rezygnacji z pretensji do spadku po Kazimierzu Wielkim i z rodowych posiadłości przez Władysława Białego doszło w marcu 1377 r. w wyniku układu zawartego w Brześciu Kujawskim. W zamian za wycofanie się z roszczeń Władysław otrzymał 10 000 florenów, oraz funkcję opata benedyktyńskiego w Pannonhalma na Węgrzech. Niespokojny duch i tym razem nie pozwolił Władysławowi wytrwać w miejscu i w 1379 r. zjawił się nagle w Gdańsku. Dopiero wtedy zaniepokojony Ludwik wypłacił mu resztę obiecanej sumy. Wtedy też Władysław Biały udał się do klasztoru w Dijon, gdzie wykupił od opata prebendę, dom gościnny i dożywotnie utrzymanie.
Osiedlenie się w Dijon nie zakończyło burzliwego żywota, gdyż śmierć Ludwika Węgierskiego w 1382 r. ponownie w księciu wzbudziła nadzieję na odzyskanie ojcowizny. Tym w każdym razie możemy tylko tłumaczyć fakt wystarania się z datą 15 września 1382 r. o dyspensę papieską na porzucenie stanu duchownego. Z nieznanych powodów nie słyszymy jednak już o próbie wykorzystania tego faktu.
[edytuj] Śmierć Władysława
O zmniejszeniu aktywności być może zadecydował wiek księcia. Władysław Biały zmarł w dniu 29 lutego 1388 roku w Strasburgu. Do niedawna śmierć księcia datowano na 1 marca 1388 r. Datę tę słusznie sprostował Kazimierz Jasiński. Na nagrobku księcia umieszczono napis Dni MCCC octuagesimo octavo 1 Kal. Martii, co oznacza że Władysław Biały zmarł w dzień poprzedzający 1 marca 1388 roku. Ponieważ rok 1388 był rokiem przestępnym, 1 Kal. Martii oznaczało właśnie 29 lutego 1388 roku. Zgodnie z ostatnią wolą księcia pochowano w grobowcu benedyktynów w kościele św. Benigna w Dijon, gdzie do dzisiejszego dnia zachowała się pięknej roboty płyta nagrobna. Płytę tę przed ponad stu laty odnowił książę Władysław Czartoryski. Napis na grobowcu stwierdza, że Władysław został zwolniony przez papieża ze ślubów zakonnych w związku z możliwą sukcesją Królestwa Polskiego. Burzliwe losy ostatniego kujawskiego Piasta fascynowały już współczesnych. Z tego też powodu mnisi klasztoru benedyktyńskiego w Dijon nazwali księcia "Le Roy Lancelot" – książę Lancelot, co nawiązywało do bohatera z cyklu opowieści arturiańskich, jednego z rycerzy Okrągłego Stołu.
[edytuj] Władysław Biały w literaturze
Władysław Biały jest bohaterem sztuki Piotra Skoblewskiego, pt. "Zbłąkany rycerz rzecz o Władysławie Białym", a także powieści historycznej z cyklu "Dzieje Polski," J. I. Kraszewskiego pt. "Biały książę"
[edytuj] Bibliografia
- Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań-Wrocław 2001 ISBN 83-9135563-5-3
- Piastowie. Leksykon biograficzny, pod red. S. Szczura i K. Ożoga, Kraków 1999 ISBN 83-08-02829-2
[edytuj] Linki zewnętrzne
| Poprzednik Kazimierz III |
 |
Książę gniewkowski 1347/1350-1363/1364 |
|
Następca Korona Królestwa Polskiego |
