Władysław Czapliński

Z Wikipedii

Władysław Eugeniusz Czapliński (ur. 3 października 1905 w Tuchowie, zm. 17 sierpnia 1981 we Wrocławiu), historyk polski, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.

Był synem Józefa (prawnika, sędziego) i Janiny z domu Kalisz. Ukończył II gimnazjum w Tarnowie (1923), studiował historię i historię literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim (1923-1927), m.in. pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego i Wacława Sobieskiego. Pod opieką Władysława Konopczyńskiego przygotował pracę doktorską Opozycja wielkopolska po krwawym potopie (1660-1668), którą obronił na UJ w 1927. Po studiach pracował jako nauczyciel historii w II gimnazjum w Tarnowie (1927-1929); przez kilka kolejnych lat prowadził badania archiwalne w Berlinie, Wiedniu i Paryżu, odwiedzał również w celach naukowych kraje skandynawskie. Od 1931 był profesorem kilku gimnazjów krakowskich (V, VI i III gimnazjum), a od 1937 - profesorem historii w Państwowym Pedagogium w Krakowie. W czasie okupacji hitlerowskiej uczestniczył w tajnym nauczaniu na poziomie gimnazjalnym i akademickim, pracując oficjalnie jako urzędnik w firmie Solvay.

W pierwszych latach po wojnie powrócił do pracy nauczyciela gimnazjalnego w Krakowie, wykładał także na UJ stosunki polsko-niemieckie w XX wieku oraz zagadnienie sprawy polskiej w latach I wojny światowej; w 1946 przeniósł się do Wrocławia, gdzie został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie. Kierował Katedrą Historii Nowożytnej (1946-1952), Katedrą Historii Powszechnej (1952-1957), Katedrą Historii Polski i Powszechnej XVI-XVIII Wieku (1957-1969), od 1956 był profesorem zwyczajnym. Wykładał nowożytną historię Danii i Szwecji, stosunki polsko-skandynawskie w XVII wieku, dzieje parlamentaryzmu polskiego XVI-XVII wieku. Przeszedł na emeryturę w 1975.

W 1950 został członkiem-korespondentem PAU. Należał ponadto do Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (1966-1974 wiceprezes), Międzynarodowej Komisji do Historii Mórz Północnych Europy (przewodniczący), Królewskiej Akademii Nauk w Kopenhadze, Towarzystwa Naukowego w Toruniu. W 1978 Uniwersytet Gdański nadał mu doktorat honoris causa; otrzymał nagrodę naukową miasta Wrocławia (1965), Złotą Odznakę Uniwersytetu Wrocławskiego (1966), Medal PAN im. Mikołaja Kopernika (1972). Z okazji jubileuszów 60- i 70-lecia urodzin dedykowano mu tomy studiów O naprawę Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku (1965) i O Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVII w. (1975).

Był pionierem szerokich badań polskich nad historią Danii. Analizował rolę magnaterii i szlachty w czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku. Wiele uwagi poświęcił czasom Władysława IV: rozbudowie floty polskiej, działalności Senatu, przyczynom wybuchu powstania Chmielnickiego. Zajmował się stosunkami Polski ze Śląskiem w pierwszych latach wojny trzydziestoletniej. Zainicjował serię dużych monografii historycznych państw i narodów. Przygotował do wydania m.in. Akta do dziejów Polski na morzu (1951-1959, 2 części), Pamiętnik Jerzego Ossolińskiego (1952), Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska (1952).

Ogłosił łącznie ponad 350 prac, m.in.:

• Polacy z Czarnieckim w Danii, 1658-59 (1937)
• Władysław IV wobec wojny 30-letniej (1937)
• Pierwszy pobyt Jerzego Lubomirskiego na Śląsku (1946)
• Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV (1947)
• Wpływ reformacji i kontrreformacji na stosunki narodowościowe na Śląsku (1949)
• Polska a Bałtyk w latach 1632-1648 (1952)
• Ruchy ludowe w 1651 roku (1953)
• Dwa sejmy w roku 1652 roku (1955)
• Ideologie polityczne "Satyr" Krzysztofa Opalińskiego (1956)
• Na dworze króla Władysława IV (1959)
• Historia Danii (1965, z Karolem Górskim)
• Władysław IV i jego czasy (1972)
• Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku (1976, z Józefem Długoszem)
• Historia Niemiec (1981, z Adamem Galosem i Wacławem Kortą)

Synem Władysława Czaplińskiego jest profesor Marek Czapliński.

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983