Wielopole Skrzyńskie

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°57' N 21°37' E

Wielopole Skrzyńskie

Herb Wielopola Skrzyńskiego

Województwo

podkarpackie

Powiat

ropczycko-sędziszowski

Gmina

Wielopole Skrzyńskie

Położenie

49° 57' N
21° 37' E

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

39-110

Tablice rejestracyjne

RRS

Położenie na mapie Polski

Wielopole Skrzyńskie

Wielopole Skrzyńskie – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie ropczycko-sędziszowskim, w gminie Wielopole Skrzyńskie; siedziba gminy Wielopole Skrzyńskie.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

[edytuj] Historia

Historia Wielopola sięga XI w. i czasów króla Bolesława Śmiałego. Przypuszczalnie na Stroszowej Górze powstał we wczesnym średniowieczu gród obronny, a później obok niego rozwinęła się osada.

Prawa miejskie wieś otrzymała ok. 1348 r., za panowania króla Kazimierza Wielkiego jako Fűrstenberg (Książęca Góra)i utraciła po reformie administracyjnej. 23.03.1933 r. O awansie do grona miast zadecydowało położenie Wielopola na drodze handlowej z Sandomierza przez Ropczyce, doliną Wielopolki, w kierunku przełęczy karpackich na Węgry. Upadek miasta nastąpił w wyniku kolejnych wojen, epidemii, ruchów społecznych (rzeź galicyjska) i pożarów.

Z historią Wielopola Skrzyńskiego nieodłącznie związana jest historia Żydów. Pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w Wielopolu Skrzyńskim odnotowano w 1641 r. W 1673 r. mieszkało tu 16 rodzin żydowskich. W 1765 r. miejscowy kahał skupiał 309 Żydów, zaś w samym mieście było ich 151. W 1870 r. wielopolska gmina żydowska liczyła 500 osób. Miała synagogę, cmentarz a rabinem był Natan Libschutz. Do 1900 r. liczebność gminy wzrosła do 715 osób. Rabinem był wówczas Izaak Libschutz, syn Natana. Z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej część z ludności żydowskiej Wielopola uciekła na wschód i znalazła się w sowieckiej strefie okupacyjnej. Już w grudniu 1939 r. Niemcy przywieźli tu 70 Żydów wysiedlonych z Inowrocławia. W 1941 r. hitlerowcy spędzili do Wielopola około 150 rodzin żydowskich z okolicznych wsi. Synagoga została całkowicie zniszczona wskutek pożaru w sierpniu 1944 r.

[edytuj] Zabytki

Zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP – usytuowany w zachodnim narożu rynku, konsekrowany w 1683 r.; kościół ma charakter barokowy, murowany, z zabytkowym wystrojem wnętrza oraz murowaną dzwonnicą.
Kapliczka śś. Floriana i Sebastiana – usytuowana w rynku; murowana z drewnianymi figurami z początku XIX w.
Liczne domy drewniane pochodzące z XIX w.
Pozostałości po fortyfikacjach i obwarowaniach miejskich.
Cmentarze znajdujące się wokół Wielopola stanowiące ważny element krajobrazu kulturowego.
Kirkut – cmentarz żydowski

[edytuj] Sport i rekreacja

Oprócz zabytków Wielopole Skrzyńskie posiada ośrodek rekreacyjno-sportowy z boiskiem do piłki nożnej oraz z odkrytym basenem. Miejscowość posiada ponadto tereny o dużych walorach rekreacyjnych i krajobrazowych. Gmina leży bowiem w obszarze malowniczego Pogórza Strzyżowskiego, od południa graniczy też z Czarnorzeckim Parkiem Krajobrazowym.

[edytuj] Znane osoby związane z wsią

Tadeusz Kantor – artysta malarz, teatrolog profesor ASP w Krakowie, innowator w szuce teatru, drmaturg. Założyciel teatru Cricot 2. Twórca wielu sztuk teatralnych, wystawianych na całym świecie. Urodził się i mieszkał przez pierwsze lata życia w starej plebanii wybudowanej w XIX w. gdzie obecnie znajduje się Ośrodek Dokumentacji Historii Regionu im. Tadeusza Kantora. Jego matka była siostrzenicą proboszcza parafii Wielopolskiej, księdza Józefa Radoniewicza. Ojciec słynnego artysty pełnił funkcję miejscowego nauczyciela, uczestniczył w I wojnie światowej w armii austro-węgierskiej. W latach osiemdziesiątych w miejscowym kościele została wystawiona głośna sztuka tego artysty: "Wielopole, Wielopole", będąca jednym z główanych osiągnięć pracy twórczej.

Marcin Daniec – satyryk

W obrębie gminy (Broniszów) urodził się w 1846 r. *Karol Olszewski, wybitny fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wspólnie z Zygmuntem Wróblewskim dokonał pierwszego skroplenia tlenu.

[edytuj] Kultywowane stare lokalne obyczaje

Emaus

Obrzęd związany z obchodami Świąt Wielkanocnych, rozpoczynający się o północy w Wielką Sobotę, kiedy to strażacy pełniący straż przy grobie Chrystusa odwiedzają wielopolskie domostwa, bębniąc w zabytkowy bęben, pozostawiony Wielopolanom przez króla Jana III Sobieskiego, oznajmiają zmartwychwsatnie Jezusa. W niedzielę wielkanocną uczestnicy zbierają się wokół figury św. Jana i w procesji, przy śpiewie pieśni wielkanocnych i dżwiękach bębna Sobieskiego podążają na cmentarz choleryczny. Upamiętniając tym ofiary epidemii cholery. Na miejscu ośpiwywana jest psalm do św. Rozalii patronki od morowego powietrza i pieśni wielkanocne.

Legenda o bębnie Sobieskiego

w opisach historii bębna nie ma zgodności co do tego czy król Jan III Sobieski podarował Wielopolanom bęben w zamian za gościnę w zamku wielopolskim, wracając spod Wiednia czy tam podążając. Jednakże większość historyków podaje, iż musiało to się wydarzyć w drodze powrotnej króla, jako że bęben jest pochodzenia tureckiego.

Kantoralia – Podkarpackie Konferencje Teatrów Poszukujących o nagrodę im. T.M. Kantora (krzesło kantorowskie) Cykliczna impreza w której biorą udział amatorskie teatry z Polski, Słowacji, Węgier, Ukrainy i Rosji.

Zamek w Wielopolu Skrzyńskim został wybudowany przed rokiem 1580 przez Kacpra Maciejowskiego Najwyższego Koniuszego Królewskiego wraz z predium dworskim. Jak wynika z przekazów był to okazały zamek w stylu renesansowym. W historii włąścicieli tego zamczyska przewjają się nazwiska takie jak: Zborowscy, Stadniccy, Skrzyńscy, hetman Jabłonowski, Ludwik Dębicki. Tradycja utzrymuje że w zamku była kaplica arian i że w lochach mieszczą się ich groby. Hrabia Dębicki sprzedał zamek miejscowym Żydom na materiał budowlany. Ci zaś rozebrali go na budulec ok. roku 1906. www.wielopole.eu