Winiary (Warka)

Z Wikipedii

Winiary - północno-wschodnia dzielnica Warki, na wyjeździe w kierunku Starej Warki.

Z okresu neolitu (4 500 - 1 800 lat p.n.e.) odkryto osadę na terenie Winiar - znaleziono topór z rogu jelenia. Następny okres to epoka brązu - około 1 800 - 700 lat p.n.e. - na Winiarach znaleziono cmentarzysko z okresu (kultury łużyckiej) .

Najwcześniejsza wzmianka o tej wsi jest z okazji kiedy to Konrad II (w 1297r), wymieniany jako dobroczyńca klasztoru dominikanów w Starej Warce, nadaje im niezbyt świetne uposażenie - m.in. jezioro na Winiarach (wsi między Starą a Nową Warką).

Winiary są wymieniane w 1302 roku jako wieś służebna - nazwa od uprawy winnej latorośli. Prawdopodobnie mieszkańcy uprawiali tę roślinę na potrzeby liturgii dla sprowadzonych do Starej Warki dominikanów.

W roku 1476 właścicielem Winiar był Miszka, cześnik czerski, a w roku 1479 Mikołaj Myszka - podskarbi czerski.

L. Nawrocki -podaje, że do 1525 roku kształcił się w Krakowie 1 (scholar) absolwent szkoły parafialnej pochodzący z Winiar, który po ukończeniu wyższego stopnia w kolegium , podjął naukę w Akademii Krakowskiej.

Nie znana jest data kiedy wieś ubyła z własności książęcej - nie była nią już w roku 1565 - jej właścicielem jest Gliniczki. W roku 1578 właścicielem wsi byli: Walenty Czychrowski, Kasper Mirowski - była to wieś folwarczna, czyli ziemię szlachciców uprawiali kmiecie. Miała powierzchnię 3,5 łana (tj. 105 lub 166 mórg).

Wieś leżała w powiecie wareckim w Ziemi czerskiej i należała do parafii w Warce.

Kwiecień 1656 roku - Szwedzi maszerowali najkrótszą drogą do Warszawy przez Kozienice, Warkę. Szwedzi dowiedziawszy się o pogoni zerwali most w Warce i pozostawili dwa silne posterunki nad rzeką oraz we wsi Winiary i ruszyli do Warszawy. Wojska Czarnieckiego sforsowały rzekę i najpierw uderzyły na posterunek szwedzki na Winiarach. Bitwa rozegrała się na północ od Piaseczna i trwała 2 godziny.

W 1689 roku zamożny magnat Szczuka, podkanclerz litewski wybudował dwór w Winiarach, jako swoją siedzibę. Projektował go Locci - autor pałacu w Wilanowie. W latach późniejszych płac niefortunnie przebudowywano.

W 1749 roku urodził się Kazimierz Pułaski (1749-1779) - dzieciństwo spędził w Winiarach. W 1797 r. urodził się w Winiarach Piotr Wysocki.

W roku 1827 we wsi było 31 domów i 299 mieszkańców.

Przed rokiem 1863 r. Dobra Winiary składały się ze wsi Winiary, Zakrzew i Wymysłów. (Dwie ostatnie położone za Pilicą). W 1882 r. majątek Winiary nabył Andrzej Szczuka. W roku 1886 Dobra Winiary to folwark Winiary o pow. 930 mórg, w tym 408 orne, 271 łąki i 100 mórg lasu oraz folwark Zaosin (za Pilica) o pow. 812 mórg w tym las 548 mórg. We wsi mieszkało 372 mieszkańców. W folwarku było 18 budynków murowanych i 23 drewniane. Dwór i zabudowania folwarczne były kryte blachą. Folwark posiadał browar, świeżo złożoną winnicę (prowadzoną starannie i na wielką skalę).

W 1905 roku właścicielem majątku był Andrzej Szczuka. Winary należały do Gminy Nowa Wieś. W pierwszym dwudziestoleciu XX w. właścicielem majątku był Roztworowski hrabia Wojciech (pow. 283 ha) a w roku 1929 właścicielem majątku i browaru był Dąmbski hrabia Wacław.

Decyzją P.R.N w Grójcu majątek w Winiarach wydzielono z Gminy Nowa Wieś i włączono do miasta Warki. W 1946 r. nastąpiła parcelacja majątku, który po działaniach wojennych miał zaminowane pola. Powierzchnia majątku 257 ha. Majątek posiadał jedyny w powiecie grójeckim browar, piękny park i nowo założony sad, chmielnik oraz winnicę. Majątek podzielono w sposób następujący: 80 ha otrzymała służba folwarczna, 53 ha - miasto Warka pod rozbudowę, 45 ha przeznaczono na działki budowlane, 7 ha otrzymała cegielnia, 36,5 ha - bezrolni i małorolni rolnicy ze wsi Winiary. Pałac i park pozostał na pow. 15 ha. Browar i chmielnik otrzymała - Gminna Sp-nia ”Samopomoc-Chłopska”. W salach pałacu działało samorządowe gimnazjum przemianowane w 1950 w liceum ogólnokształcące.

W 1947 roku powstały Mazowieckie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego „Winiary” w Warce, na bazie upaństwowionego browaru winiarskiego. Piwnice, leżakownia, są pozostałością po browarze. Powiększono istniejącą winnicę, która stała się drugą po zielonogórskiej Pierwsze wino na rynku zadebiutowało w 1949 r.

Dawna wieś Winiary to obecnie dzielnica Warki. Zachował się zespół parkowo pałacowy z XIX w., w którym funkcjonuje muzeum K. Pułaskiego (pamiątki po Pułaskim, udział Polaków w walkach o niepodległość Stanów Zjednoczonych). Przed pałacem znajduje się piękny park, rosną w nim drzewa uznane za pomniki przyrody - są to dęby szypułkowe. W parku znajduje się pomnik Kazimierza Pułaskiego postawiony na jego dwusetną rocznicę śmierci.

W tej dzielnicy znajduje się kompleks ogródków działkowych leżących wzdłuż ulicy Spacerowej. Działki położone są nad rzeką Pilicą.