Wschodnia Jerozolima
Z Wikipedii
 Jerozolima |
|---|
|
|
|
Wschodnia Jerozolima (hebr. מזרח ירושלים; arab. القدس الشرقية) obejmuje teren północno-wschodniej i wschodniej części Jerozolimy, który podczas Wojny o Niepodległość w 1948 został zajęty przez Jordańczyków, i później podczas Wojny Sześciodniowej w 1967 zajęty przez Izraelczyków. Obejmuje teren Starego Miasta z najświętszymi miejscami Judaizmu, Chrześcijaństwa i Islamu.
Po 1967 teren Wschodniej Jerozolimy został włączony do obszaru administracyjnego Jerozolimy. Przed 1967 Wschodnia Jerozolima zajmowała powierzchnię około 6,4 km², obecnie po rozszerzeniu terytoriów osiedlych podmiejskich zajmuje powierzchnię około 70 km².
Spis treści |
[edytuj] Historia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Jerozolimy.
29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr 181 o podziale Mandatu Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Plan ONZ-etu przewidywał utworzenie z Jerozolimy strefy międzynarodowej, która nie była by częścią żadnego państwa[1]. Jednak podczas Wojny o Niepodległość w 1948 walki izraelsko-arabskie objęły teren miasta, które w ten sposób zostało podzielone pomiędzy walczącymi stronami. Wschodnia Jerozolima została zajęta przez Jordańczyków, a Zachodnia Jerozolima przez Izraelczyków.
Po zdobyciu Starego Miasta Jordańczycy wyrzucili z zajętej części miasta prawie wszystkich Żydów. Równocześnie starano się zniszczyć wszystkie ślady żydowskiego dziedzictwa w Jerozolimie, wyburzając znaczną część Dzielnicy Żydowskiej z zabytkowymi synagogami. Sprofanowano starożytny cmentarz żydowski na Górze Oliwnej, a nagrobki użyto do budowy dróg i placów. Zniszczone zostały także żydowskie wioski Atarot i Neve Jaakov, położone na północ od Jerozolimy (po 1967 tereny te stały się dzielnicami miasta). Jednocześnie do Wschodniej Jerozolimy napłynęły tysiące arabskich uchodźców ze zniszczonych arabskich wiosek[2].
W 1950 Wschodnia Jerozolima razem z Zachodnim Brzegiem zostały włączone w terytorium Jordanii. Jednakże aneksja Zachodniego Brzegu została uznana jedynie przez Wielką Brytanię, która nie zaakceptowała aneksji Wschodniej Jerozolimy. Pod jordańskim panowaniem znacznie zmalało znaczenie miasta, ponieważ utraciło ono powiązania handlowe z wybrzeżem Morza Śródziemnego. Spowodowało to spadek ludności, a wielu kupców i przedsiębiorców przeniosło się do Ammanu. Z drugiej strony, Wschodnia Jerozolima pozostawała ważnym ośrodkiem życia religijnego Islamu, chociaż władze jordańskie wprowadziły utrudnienia w dostępie do świętych miejsc Chrześcijaństwa i Judaizmu. W 1960 Jordania ogłosiła Wschodnią Jerozolimę swoją drugą stolicą, jednak Stany Zjednoczone i wiele innych państw nie zaakceptowały tego[3]. W latach 60. XX wieku nastąpiło pobudzenie gospodarcze Wschodniej Jerozolimy. Rozwijała się turystyka i rosła liczba pielgrzymów przybywających do świętych miejsc swoich religii, jednak Żydzi mieli zamknięty dostęp do Starego Miasta[4].
W 1966 rząd Jordanii zaakceptował plan poszerzenia obszaru Wschodniej Jerozolimy w tereny okolicznych miasteczek i wiosek, które miały być zintegrowane w jeden obszar metropolitalny. Do realizacji tego planu jednak nie doszło, ponieważ podczas Wojny Sześciodniowej w 1967 Izraelczycy zajęli Zachodni Brzeg ze Wschodnią Jerozolimą. Izrael zrealizował własną koncepcję poszerzenia terytorium Jerozolimy, łącząc Zachodnią Jerozolimę ze Wschodnią Jerozolimą (6,4 km²) i dodatkowo przyłączając do miasta obszar 64 km² okolicznych miasteczek i wsi[5]. Te działania pominęły kilka podmiejskich dzielnic Wschodniej Jerozolimy i doprowadziły do podzielenia kilku wiosek. Godnym uznania jest to, że izraelskie władze uszanowały święte miejsca Islamu i pozostawiły Wzgórze Świątynne z meczetami pod kontrolą muzułmańskiego Waqfu. Podczas pracy związanych z odbudową Dzielnicy Żydowskiej wyburzono wiele domów, tworząc plac przy Zachodnim Murze.
Po wybuchu palestyńskiego powstania Intifady, Izraelczycy podjęli decyzję o budowie bariery bezpieczeństwa, która oddzieliła Wschodnią Jerozolimę od terytorium Autonomii Palestyńskiej. W wielu miejscach mur podzielił podmiejskie dzielnice oraz wioski. Budowa bariery wywołała wiele dyskusji i kontrowersji na całym świecie.
[edytuj] Status Jerozolimy
| Status Jerozolimy Konflikt izraelsko-arabski |
|||||
 Izrael i członkowie Ligi Arabskiej. |
|||||
| Data | 15 maja 1948 – nadal | ||||
| Miejsce | Bliski Wschód | ||||
|
|||||
30 czerwca 1980 izraelski parlament Kneset uchwalił ustawę Podstawowe Prawo Jerozolimy, która stwierdza, że zjednoczona Jerozolima jest stolicą Izraela, co oznacza, że jest ona siedzibą prezydenta, parlamentu, rządu i Sądu Najwyższego, oraz że święte miejsca wszystkich religii są tu nietykalne, a Izrael zobowiązuje się zapewnić swobodny dostęp do nich. Społeczność międzynarodowa nie uznaje tego aktu i ambasady większości państw znajdują się w Tel Awiwie.
Pretensje do Wschodniej Jerozolimy zgłaszają Palestyńczycy, uznający ją za stolicę ich przyszłego, niepodległego państwa. Konstytucja Organizacji Wyzwolenia Palestyny z 1968 roku określiła Jerozolimę jako "siedzibę OWP". Spór o status Jerozolimy jest jednym z powodów konfliktu izraelsko-palestyńskiego.
[edytuj] Opis dzielnicy
Wschodnia Jerozolima w rzeczywistości jest położona w północnej i północno-wschodniej części Jerozolimy, na północ od murów Starego Miasta. Jej granice wyznaczają na południu mury miejskie starówki oraz położone przy nich bulwary Hatzanhanim i Suleiman. Wschodnią granicę wyznacza Góra Scopus. W północno-wschodniej części dzielnicy znajduje się Kolonia Amerykańska, zbudowana w latach 80. XIX wieku. Kolonia Amerykańska została założona przez chrześcijan z Ameryki Północnej i do tej pory zachowała swój zdecydowanie zachodni charakter. Znajduje się tutaj konsulat Stanów Zjednoczonych oraz siedziba YMCA. Zachodnią granicę wyznacza dzielnica ortodoksyjnych Żydów, Me'a She'Arim.
[edytuj] Najważniejsze budynki
[edytuj] Muzea
- Muzeum Rockefellera - mieści jeden z najbogatszych zbiorów archeologicznych w Jerozolimie.
- Instytut Sztuki Islamskiej - prezentuje eksponaty sztuki islamskiej, w tym tkaniny, biżuterię, przedmioty świąteczne i inne.
- Muzeum Holokaustu - znajduje się na wzgórzu Syjon. Posiada niezwykle bogatą kolekcję literatury antysemickiej.
[edytuj] Kościoły
- Katedra św. Jerzego - kościół anglikański, wybudowany w 1898.
- Kaplica św. Polieuktusa - ormiańskie sanktuarium z piękną posadzką mozaikową z XV wieku.
- Bazylika Agonii - nazywana też Kościołem Wszystkich Narodów, położona na Górze Oliwnej.
- Kościół Wniebowstąpienia - zemknięty kościół położony na Górze Oliwnej.
- Kaplica Wniebowstąpienia - według tradycji jest to miejsce wniebowstąpienia Jezusa Chrystusa. Jest ono położone na Górze Oliwnej.
- Kościół Paternoster - kościół i klasztor są prowadzone przez Karmelitanki. Są one położone na Górze Oliwnej.
- Kościół Dominus Flevit - wybudowany w 1953 na ruinach wcześniejszego z V wieku, na Górze Oliwnej.
- Rosyjska cerkiew św. Marii Magdaleny - na Górze Oliwnej.
- Kościół św. Piotra in Galicantu - wybudowany w 1931 na wzgórzu Syjon. Upamiętnia trzykrotne zaparcie się Apostoła Piotra.
- Kościół Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny - malowniczy kościół wzniesiony z jasnego piaskowca w XIX wieku na wzgórzu Syjon. Według legendy w miejscu tym umarła Maria z Nazaretu.
[edytuj] Inne obiekty
- Jaskinie Zedechiasza - system podziemnych tuneli o długości około 200 m, ciągnący się przy murach Starego Miasta. Według legendy, podczas podboju Jerozolimy przez babilończyków, w jaskiniach ukrywał się Zedechiasz z setkami Żydów.
- Grobowce Królów - zespół katakumb z I wieku. Sarkofagi z grobów znajdują się obecnie w muzeum w Luwrze, w Paryżu.
- Miasto Dawida - rozległe stanowisko archeologiczne położone na wzgórzu Ofel. Utworzono tutaj Ogród Archeologiczny Ofel.
- Getsemani - ogród oliwny, będący domniemanym miejscem nocnej modlitwy Jezusa Chrystusa przed ukrzyżowaniem.
- Wieczernik - tradycyjne miejsce, w którym Jezus Chrystus spożywał na wzgórzu Syjon wraz ze swymi uczniami Ostatnią wieczerzę przed swoją śmiercią. Na dole budynku znajduje się grób króla Dawida.
- Grób Marii Panny - podziemna krypta położona u podnóża Góry Oliwnej.
[edytuj] Inne miejsca
- Góra Oliwna - jest położona na wschód od Wzgórza Świątynnego. Większość tutejszych gruntów wykupiły różne instytucje kościelne. Dlatego wybudowano tutaj liczne kościoły chrześcijańskie.
- Dolina Cedronu - dolina pomiędzy Wzgórzem Świątynnym a Górą Oliwną. Jej dnem w porze deszczowej płynie potok Nahal Kidron. Znajdują się tutaj liczne groby słynnych postaci biblijnych oraz zamożnych Żydów.
- Góra Syjon - niewielkie wzgórze położone w południowo-wschodniej części Starego Miasta.
- Góra Scopus - na jej szczycie znajduje się Uniwersytet Hebrajski oraz szpital Hadassah.
- Wzgórze Amunicyjne - położone na północno-wschodnim skraju miasta wzgórze było wykorzystywane przez wojsko jordańskie jako stanowisko artylerii. Podczas Wojny Sześciodniowej w 1967 Izraelczycy zdobyli wzgórze, tracąc w walce 183 żołnierzy. Na wzgórzu utworzono muzeum-pomnik, ukazujący pole bitwy z 1967 roku, z zachowanym podziemnym punktem dowodzenia Jordańczyków.
Przypisy
- ↑ The United Nations: Considerations Affecting Certain of the Provisions of the General Assembly Resolution on the "Future Government of Palestine": The City of Jerusalem (en). [dostęp 10 czerwca 2008].
- ↑ Raphael Israeli: Jerusalem Divided: the armistice regime, 1947-1967. Routledge, 2002, s. 118.
- ↑ H. Eugene Bovis: The Jerusalem Question, 1917-1968. Stanford: Hoover Institution Press, 1971, s. 99. ISBN 0-8179-3291-7.
- ↑ Martin Gilbert: Jerusalem in the Twentieth Century. Pilmico, 1996, s. 254.
- ↑ British Broadcasting Corporation: Israel & the Palestinians: Key Maps (en). [dostęp 16 czerwca 2008].
