Ziemia radomska
Z Wikipedii
1. Ziemia radomska w dobie I Rzeczypospolitej (kolor żółty),
2. Departament radomski w czasach napoleońskich (kolor ciemnozielony),
3. województwo sandomierskie ze stolicą w Radomiu (kolor jasnozielony),
4. województwo radomskie w latach 1975-1998 (kolor czerwony),
5. diecezja radomska – kształt obecny (kolor fioletowy)
Ziemia Radomska - kraina historyczna położona w widłach Wisły i Pilicy. Część województwa sandomierskiego z czasów I Rzeczypospolitej. W węższym znaczeniu terytorialnie tożsama z ówczesnym powiatem radomskim. Granice: na wschodzie z Ziemią Stężycką i województwem lubelskim - na Wiśle; na południu z powiatem sandomierskim - w przybliżeniu na Kamiennej; na zachodzie z powiatem opoczyńskim - na Garbie Gielniowskim, Brzuśni i Drzewiczce; na północy z Mazowszem - od Pilicy pod Nowym Miastem do Radomierzy (Radomki) pod Brzózą. Znaczniejsze skrajne miejscowości: Brzóza, Ryczywół, Kozienice, Janowiec, Solec, Bałtów, Brody Iłżeckie, Skarżysko-Kamienna, Przysucha, Potworów, Przytyk, Jedlińsk. W średniowieczu część Ziemi Radomskiej stanowiła Ziemia Stężycka na prawym brzegu Wisły (okolice dzisiejszych Dęblina, Ryk, Żelechowa). W szerszym znaczeniu - używanym w administracji skarbowej - Ziemia Radomska obejmowała powiaty chęciński, opoczyński i radomski. Stolicą regionu jest miasto Radom. Ziemia Radomska w węższym znaczeniu obejmuje południową część obecnego województwa mazowieckiego, północne krańce województwa świętokrzyskiego oraz zachodni kraniec województwa lubelskiego.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Z punktu widzenia geografii fizycznej Ziemia Radomska (w węższym znaczeniu) położona jest na pograniczu wyżyn i nizin. Pasowy układ jednostek - NW-SE - odpowiada przebiegowi pasm Gór Świętokrzyskich. Na południowym zachodzie Garb Gielniowski, pasmo wzgórz z piaskowców jurajskich opadające progiem tektonicznym ku Przegórzu Iłżeckiemu i Równinie Radomskiej. Między Przedgórzem Iłżeckim i Równiną Radomską a Wyżyną Lubelską - Małopolski Przełom Wisły. Na północnym wschodzie Równina Kozienicka, urozmaicona wałami wydmowymi. Na północy Dolina Białobrzeska o charakterze pradoliny. Najwyższe wzniesienie - Altana (408 m n.p.m.) na Garbie Gielniowskim. Najniższy punkt - ujście Radomierzy do Wisły (około 100 m n.p.m.).
Zob. też:
[edytuj] Region wczoraj i dziś
W czasach przedpiastowkich terytorium plemienne Lędzian bądź oddzielnego plemienia zwanego Radomianami. Za pierwszych Piastów kasztelanie radomska i sieciechowska w prowincji sandomierskiej. Zachodni skraj regionu - kasztelanie małogoska, skrzyńska i żarnowska - do XIII wieku w prowincji łęczyckiej. W podziałach kościelnych archidiakonat radomski w diecezji krakowskiej sięga po Łuków i Siedlce. Po zjednoczeniu królestwa powiat radomski, zwany Ziemią Radomską - w województwie sandomierskim, należącym do Małopolski. Po rozbiorach kolejne jednostki terytorialne obejmują stale obszar w widłach Wisły i Pilicy: cyrkuł radomski (od 1795), w czasach napoleońskich departament radomski (od 1809), w Królestwie Kongresowym jako województwo sandomierskie (od 1816), gubernia sandomierska (od 1838) i gubernia radomska (od 1845). W latach 1919-1939 i 1945-1975 w województwie kieleckim. W Generalnym Gubernatorstwie (1939-45) - dystrykt radomski. Od 1975 województwo radomskie, jednak bez południowych i wschodnich krańców Ziemi Radomskiej (w węższym znaczeniu). W administracji kościelnej od 1818 diecezja sandomierska, w roku 1981 przemianowana na sandomiersko-radomską. Od 1992 diecezja radomska.
[edytuj] Zagadnienia komunikacyjne
Przez teren regionu radomskiego przebiegają drogi międzynarodowe E77 (nr 7/S7) i E371 (nr 9) i droga krajowa (nr 12/S12). Sieć dróg żelaznych tworzą linie kolejowe prowadzące do Warszawy, Krakowa, Łodzi i Lublina oraz łącznica Bąkowiec – Kozienice. W Radomiu znajduje się lotnisko o wysokich parametrach technicznych przebudowywane obecnie na cywilny port lotniczy. Kolejne lotniska znajdują się z Piastowie k. Radomia.
[edytuj] Legendy o ziemi radomskiej
- Jak Iwo Daniłowicz burmistrzankę z rąk zbójców oswobodził
- Diabelski kamień
- Czterej magowie
- Skarby wąwozu w Skrzynnie
