2 Brygada Górska

Z Wikipedii

2 Brygada Górska – związek taktyczny Wojska Polskiego podczas wojny obronnej 1939.

Spis treści

1 Udział w działaniach wojennych
2 Dowództwo i sztab
3 Skład
4 Zobacz też

[edytuj] Udział w działaniach wojennych

2 Brygada Górska pod dowództwem płk. Aleksandra Stawarza wchodziła w skład GO "Jasło" w Armii "Karpaty". Jej zadaniem była obrona odcinka od Czorsztyna do Przełęczy Beskid (ok. 80 km). Składał się on z trzech pododcinków: zachodniego, środkowego i wschodniego:

odcinek zachodni obejmował obszar od Czorsztyna do doliny rzeki Poprad; obsadzał go Batalion KOP "Żytyń" i Batalion ON "Limanowa". Odcinkiem dowodził mjr Włodzimierz Kraszkiewicz z miejscem postoju w Starym Sączu. Wysunięte placówki znajdowały się w Rytrze i Krościenku wsparte trzema działami;
odcinek środkowy tworzył system obrony przełęczy Krzyżówka nad Krynicą oraz obszarów źródłowych rzek Białej i Ropy w rejonie Wysowej. Dowódcą odcinka był płk Alfred Krajewski, dowódca 1 Pułku Strzelców Podhalańskich z miejscem postoju w Grybowie. Przełęcz Krzyżówka obsadzał Batalion ON "Nowy Sącz" i 4 kompania 1 psp wsparta jednym działem. Dolinę rzeki Białej w Śnietnicy obsadził I batalion 1 psp z baterią dział górskich 65 mm. Doliny rzeki Ropy w Uściu Gorlickim bronił oddział wydzielony 1 psp z zadaniem osłaniania odcinka Wysowa – Gorlice;
odcinek wschodni ciągnął się od Gładyszowa przez Zborów–Konieczną do Gorlic. Obsadzał go Batalion ON "Gorlice" kpt. Ignacego Stachowiaka.

W odwodzie 2 BG znajdował się I batalion 1 psp z miejscem postoju w Łabowej.

Przeciwko 2 BG Niemcy skoncentrowali dwie dywizje górskie i dywizję słowacką. Ich zadaniem było uderzenie na głęboką flankę Armii "Kraków" dolinami rzek Dunajca i Białej.

1 września 1939 pozycje 2 BG zaatakowały wojska niemieckie i słowackie ze Spisza w dolinie Dunajca, a później wojska słowackie z rejonu Mniszka w dolinie Popradu. W dolinie Dunajca Niemcy zajęli miejscowości Niedzicę, Czorsztyn, Nowy Targ i Zakopane, Słowacy zaś Jaworzynę, a także Jurgów. Nazajutrz natarcie niemieckiej 2 DG i słowackiej 1 DP zmusiło 2 BG do odwrotu.

3 września 2 BG przeszła do obrony pod Kłodnem, ale – zagrożona obejściem przez niemieckie oddziały górskie – wycofała się na trzeci przełom Dunajca pod Wietrznicą, gdzie broniła się przez następne dwa dni. Tego samego dnia Niemcy rozpoczęli atak w dolinie Popradu, zajmując Muszynę i Krynicę, czym zagrozili polskim pozycjom nad Dunajcem i Popradem.

W rezultacie 4 września 2 BG otrzymała rozkaz zmiany frontu z południowego na zachodni wzdłuż linii Popradu i Dunajca po Nowy Sącz. Wykonując go, płk A. Stawarz wycofał z Limanowej do Nowego Sącza II batalion 1 psp mjr. Bolesława Miłka oraz grupę kpt. Romana II Wróblewskiego z pozycji pod Wietrznicą. Decyzja ta dała Niemcom możliwość prowadzenia natarcia dwoma kierunkami: pierwszym wzdłuż zachodniego brzegu Dunajca przez Łącko – Podegrodzie – Świniarsko wprost na mosty w Nowym Sączu oraz drugi: z Rabki przez Mszanę Dolną–Kasinę Wielką do Limanowej, skąd przez Muchówkę – Lipnicę Murowaną – Iwkową – Czchów dostali się na wschodni brzeg Dunajca pod Zakliczynem koło Tarnowa, czym zagrozili Armii "Kraków".

Rano 5 września oddziały 2 BG zajęły pozycje w Nowym Sączu i jego okolicy. Ponadto do odwodu na Falkowej został skierowany Batalion ON "Sambor" ze składu 3 BG. Jednakże jednostki nie miały żadnego zgrania operacyjnego, a ich dowódcy działali na własną rękę. Kilkakrotnie zmieniane rozkazy doprowadziły do chaosu organizacyjnego. Już przed południem pierwsze niemieckie oddziały dotarły do przepraw przez Dunajec w rejonie Świniarska i Małej Wsi, ale na razie zostały odrzucone. Jednocześnie w rejonie Krynicy Niemcy podchodzili pod przełęcz Krzyżówka, grożąc obejściem polskich pozycji w rejonie Nowego Sącza od południowego wschodu. W takiej sytuacji płk A. Stawarz rozkazał wycofać 2 BG nad rzekę Białą Tarnowską i zająć pozycje obronne od Grybowa do Bobowej. Natomiast bataliony broniące Nowego Sącza miały zostać w mieście, osłaniając odskok pozostałych oddziałów z doliny Popradu. Jednakże pomimo wyraźnego rozkazu, II batalion mjr. Miłka opuścił swoje stanowiska już wieczorem 5 września. Na dodatek nie wysadził mostów na Dunajcu i Kamienicy, ani nie zawiadomił innych oddziałów o swojej decyzji. Odszedł do doliny rzeki Białej Tarnowskiej i obsadził wzgórza pod Wilczyskami w rejonie Bobowej.

Tymczasem Niemcy, wykorzystując zaistniałą sytuację, zajęli nieuszkodzone mosty i o świcie 6 września zaatakowali polskie pozycje od strony rzeki Kamienicy. Zdecydowana ich przewaga i szybkość natarcia spowodowały, że tylko nieliczne oddziały zdołały wycofać się wzdłuż linii kolejowej do Grybowa. W obronie miasta nie uczestniczył także Batalion ON "Sambor", który z Falkowej i Piątkowej wycofał się do Grybowa bez walki. Ciężką walkę stoczył natomiast Batalion KOP "Żytyń", który z doliny Popradu wycofywał się przez Żeleźnikową, Zawadę, Kamionkę i Ptaszkową do Grybowa. W nocy z 5 na 6 września dowództwo 2 BG wydało rozkaz obsadzenia nowych pozycji nad rzekami: Białą i Ropą, po czym przeniosło swoją siedzibę do Gorlic. Oddziały 1 psp – wzmocnione pułkiem KOP – miały zająć pozycje na wzgórzach prawego brzegu rzeki Białej do góry Chełm aż po Bobową, natomiast bataliony ON miały utworzyć linię obronną nad Ropą w Uściu Gorlickim, w Szymbarku i Gładyszowie. 6 września I batalion 1 psp odszedł jednak bez walki z pozycji na przełęczy Krzyżówka do doliny rzeki Białej. W tym samym czasie przeprawiła się przez most na Dunajcu w Kurowie w kotlinie sądeckiej niemiecka jednostka zmotoryzowana i podążyła do doliny rzeki Białej. W rejonie Tuchowa zaatakowała wycofującą się 24 Dywizję Piechoty, która dwa dni wcześniej została skierowana do obrony dolnego Dunajca i niemal natychmiast wycofana, uniemożliwiając odtworzenie obrony nad Dunajcem i Nidą.

7 września niemiecka 1 DG zaatakowała pod Krempną i Gładyszowem między polskimi 2 BG i 3 BG. Niemcy najpierw opanowali Wilczyska w dolinie Białej, a następnie rozpoczęli atak na pozycje II batalionu 1 psp, który bronił drogi na wschód do Łużnej. W walce tej zginął dowódca batalionu rezerwowego por. Jerzy Wołoszyn, ale z pomocą pospieszyła kompania por. Mikołaja Macha, a dodatkowo po południu dowódca 2 BG skierował do Łużnej III batalion 1 psp mjr. Mariana Serafiniuka, co zażegnało kryzys. Ostatecznie Niemcy nie posunęli się poza Wilczyska, a zgrupowanie mjr. Miłka w nocy zajęło nowe pozycje obronne. Tymczasem wojska niemieckie nacierające z Krynicy przez przełęcz Krzyżówka opanowały około południa 7 września Grybów i zaatakowały pozycje 1 Pułku KOP "Karpaty" na odcinku Grybów – Stróże, gdzie pod wieczór włamały się w polską obronę. W tym czasie I batalion 1 psp ryglował drogę do Gorlic, a pod Wysową wydzielony oddział 1 psp prowadził walkę z niemieckimi patrolami. W takiej sytuacji dowódca GO "Jasło" rozkazał 2 BG wycofać się do rejonu Biecz – Gorlice – Bednarka – Harklowa, po czym dowództwo 2 BG przeniosło się z Gorlic do Jasła.

8 września 2 BG wycofywała się na Krosno. W mieście zmęczone pododdziały nie wystawiły ubezpieczeń. W godzinach wieczornych, kiedy dowództwo przebywało w restauracji, do miasta znienacka wjechały niemieckie oddziały, biorąc część 2 BG do niewoli. W rezultacie brygada jako zwarty związek przestała istnieć. Nastąpił chaotyczny odwrót pozostałych oddziałów, podczas którego został rozbity 1 psp. Resztki rozbitków i Batalion ON "Podhale" weszły następnie w skład 3 BG i wycofały się przez Brzozów na Birczę, gdzie poniosły duże straty. Natomiast płk Krajewski z częścią swojego pułku przekroczył granicę węgierską na Przełęczy Tatarskiej w dniach 24–27 września.

[edytuj] Dowództwo i sztab

dowódca – płk Aleksander Stawarz
szef sztabu – kpt. dypl. Zygmunt Wirgiliusz Węgorek
kwatermistrz – mjr Witold Obidowicz

[edytuj] Skład

1 Pułk Strzelców Podhalańskich:
- Dowództwo:

– dowódca płk dypl. Alfred Krajewski (do 10 września 1939); mjr Marian Michał Serafiniuk (od 10 września 1939)

– I adiutant kpt. Józef Nikorowicz

– kwatermistrz kpt. Izydor Templer

- kompania gospodarcza – NN
- kompania zwiadowcza – dowódca por. Jan Paluch
- pluton łączności – NN
- pluton pionierów – NN
- kompania przeciwpancerna typu I – dowódca por. Tadeusz Czesław Rekucki
- pluton artylerii – dowódca por. Jan Szymon Szczerbowski
- pluton przeciwgazowy – dowódca por. Marian Berling
- I batalion – dowódca mjr Andrzej Wójcik
  - 1 kompania – por. Kazimierz Sochacki (zm. 16 września w Gródku Jagiellońskim);
  - 2 kompania – kpt. Jan Janiczek
  - 3 kompania – por. rez. Stanisław Michalik
  - 1 kompania CKM – kpt. Edward Dietrich (do 7 września 1939); ppor. Stanisław Węgrecki; ppor. rez. Ignacy Grzegorzak; ppor. rez. Antoni Chrząszcz
- II batalion – dowódca mjr Bolesław Miłek (do 7 września 1939); kpt. Edward Dietrich (od 8 września 1939)
  - 4 kompania – por. Mikołaj Mach
  - 5 kompania – oficer rezerwy (dowódca plutonu – ppor. Marian Wyrwicz)
  - 6 kompania – kpt. Włodzimierz Winiarski
  - 2 kompania CKM – por. Jan Stanisław Kukla
- III batalion – dowódca mjr Marian Michał Serafiniuk (do 10 września 1939); kpt. Lucjan Świerczewski (od 10 września 1939)
  - 7 kompania – kpt. Mieczysław Białkowski
  - 8 kompania – por. Jan Humenny
  - 9 kompania – kpt. Lucjan Świerczewski; por. Kazimierz Biel; ppor. Leon Jasiński (poległ 7 września w Korczynie)
  - 3 kompania CKM – kpt. Józef Kanikuła
Batalion KOP "Żytyń" – dowódca mjr Włodzimierz Kraszkiewicz
Batalion ON "Nowy Sącz" – dowódca kpt. Ignacy Jeleń
Batalion ON "Limanowa" – dowódca kpt. Władysław Wójtowicz
Batalion ON "Gorlice" – dowódca kpt. Stanisław Henryk Czwiertnia
Batalion ON "Jasło" – dowódca kpt. Stefan Borowski
153 bateria artylerii górskiej (kal. 65 mm) – dowódca kpt. Jerzy Wróblewski