Andrzej Wajda
Z Wikipedii
| Andrzej Wajda | |
 Andrzej Wajda - Warszawa, 22 kwietnia 2008 r. |
|
| Data i miejsce urodzenia | 6 marca 1926 Suwałki |
| Aktywność | 1951 - obecnie |
| Zawód | reżyser, scenarzysta |
| Nagrody | |
| Oscar | |
| 2000: Całokształt Twórczości | |
| Orzeł | |
| 2000: Osiągnięcia Życia | |
| Ważne filmy | |
| Kanał Ziemia obiecana Człowiek z żelaza Katyń |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
 Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
|
| Profil na IMDb | |
| Profil na Filmpolski.pl | |
Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926 w Suwałkach) - polski reżyser filmowy, współtwórca polskiej szkoły filmowej, laureat honorowego Oscara.
Spis treści |
Biografia
Pochodzenie
Pochodzi z rodziny zawodowego wojskowego – Jakuba, syna Kazimierza Waydy oraz Anieli z Białowąsów, nauczycielki. Dzieciństwo spędził w miastach, w których stacjonował jego ojciec – Suwałkach i Radomiu. Ojciec, w stopniu kapitana, brał udział w kampanii wrześniowej, trafił do niewoli radzieckiej i padł ofiarą zbrodni katyńskiej.
Droga życiowa
Bezpośrednio przed wojną, latem 1939 r. bez powodzenia zdawał do Korpusu Kadetów we Lwowie. W czasie wojny uczęszczał w Radomiu na tajne komplety, a także rozpoczął naukę malarstwa. Według własnych wspomnień wojnę spędził w domu braci ojca w Krakowie, gdzie też przez pewien czas pobierał nauki malarstwa[1]. Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1950 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie reżyserię w Szkole Filmowej w Łodzi. Studia ukończył w 1953 roku, a dyplom otrzymał w roku 1960. Pierwsze kroki w zawodzie stawiał u boku Aleksandra Forda przy filmie Piątka z ulicy Barskiej. Jego pierwszym samodzielnym filmem było Pokolenie. W latach 1972–1983 był kierownikiem zespołu filmowego "X", a od 1978 do 1983 prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Od roku 1989 jest członkiem Komitetu Kinematografii. Andrzej Wajda jest również członkiem Akademii Filmowej przyznającej Felixy. W 1994 roku ufundował Japońskie Centrum Sztuki i Techniki Manggha w Krakowie. W roku 2002 założył w Warszawie Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy.
W okresie dekady zakończonej zmianą ustrojową w Polsce przejściowo zaangażował się w działalność polityczną – 30 sierpnia 1980 roku pojawił się w Stoczni Gdańskiej, był jak wielu intelektualistów członkiem komitetu doradczego Solidarności i Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, a potem w latach 1989–1991 – senatorem RP. Od 2006 roku jest członkiem Rady Programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.
Twórczość
 |
Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
 |
W treści tej sekcji hasła występują prawdopodobnie wyrażenia zwodnicze, co nie jest zgodne z zasadami przyjętymi w Wikipedii. Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż ją poprawić. |
Andrzej Wajda jest uważany za czołowego przedstawiciela kina polskiego oraz jednego z twórców Polskiej szkoły filmowej. Twórczość artystyczna Andrzeja Wajdy ma charakter kina autorskiego o dużej różnorodności, która czerpie z malarstwa i literatury polskiej oraz polskiej i europejskiej tradycji kulturowej. Stworzył wiele filmowych adaptacji dzieł literackich, uznawanych za czołowe w polskiej kinematografii, jest autorem również filmów o tematyce współczesnej, wielkich, epickich dzieł, jak również kameralnych dramatów psychologicznych. Jego dzieła i pomysły filmowe z okresu PRL były często przedmiotem ingerencji cenzury[potrzebne źródło] (jednakże jego dzieła trudniejsze były do ocenzurowania dzięki obrazom) i szczególnej uwagi władz ze względu na rezonans społeczny, jaki wywoływały[potrzebne źródło]. Zzefa kinematografii państwowej w latach 70. XX wieku Janusza Wilhelmiego: powiedział ... doprowadzę do tego, że on zrobi "Naszą szkapę", a nie będzie robił żadnych filmów politycznych ani społecznych, ani artystycznych. Obraz Człowiek z marmuru powstał dzięki nieoczekiwanemu poparciu ówczesnego ministra kultury, Józefa Tejchmy, natomiast jego premiera wywołała oburzenie najwyższych władz z premierem Piotrem Jaroszewiczem i I sekretarzem PZPR Edwardem Gierkiem na czele. Nie zdecydowano się jednak wycofać filmu z dystrybucji, ale zakazano publikacji w mediach jakichkolwiek opinii. Jednocześnie filmy Wajdy budziły krytykę z różnych stron. Na przykład Ziemia obiecana wywołała oprócz opinii partyjnych dogmatyków: ... kosztem Polaków podnosi zalety sylwetek żydowskich również gwałtowną i bezpardonową reakcję Clauda Lanzmanna: ... Żydzi łódzcy zostali pokazani w sposób godny karykatur "Sturmera".... Cechą charakterystyczną twórczości Wajdy jest wizualna strona jego filmów. Artysta tworzy kadry na długo pozostające w pamięci, swoiste obrazy-symbole, często dokonuje trawestacji czy transpozycji różnych dzieł malarskich ("Brzezina, "Wesele", "Pan Tadeusz"), zawsze stara się przedstawić czas i epokę, o której opowiada poprzez pokazanie jej specyfiki wizualnej.
Artysta zajmuje się również reżyserią teatralną, a szczególnie związany jest z krakowskim Starym Teatrem i warszawskim Teatrem Powszechnym. Jednak jego dorobek teatralny jest mniej znany niż filmowy, chociaż jest reżyserem 38. przedstawień teatralnych w teatrach Warszawy, Krakowa, Moskwy, Sofii, Berlina, Zurychu, Tel Awiwu, Tokio, Budapesztu. Wśród licznych dokonań teatralnych Wajdy warto wymienić jego przedstawienia prozy Dostojewskiego ("Biesy", "Nastasja Filipowna" czyli wersja "Idioty" czy "Zbrodnia i kara"), jest autorem także takich spektakli jak "Dwoje na huśtawce", "Kapelusz pełen deszczu", "Noc listopadowa', "Wesele", "Sprawa Dantona", "Emigranci", "Play Strindberg", "Gdy rozum śpi", "Z biegiem lat, z biegiem dni", "Dybuk" czy "Antygona". Artysta wielokrotnie zmagał się również z Szekspirem ( poszczególne wersje "Hamleta" czy też ostatni spektakl "Makbet").
Nagrody i wyróżnienia
Jest doktorem honoris causa kilku uczelni wyższych (m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego, Gdańskiego i Łódzkiego) oraz kawalerem orderu Legii Honorowej. W roku 1981 otrzymał Złotą Palmę na festiwalu w Cannes, w 1982 nagrodę Césara, a w 1990 Felixa. Od 1997 jest członkiem Grona Nieśmiertelnych francuskiej Akademii Sztuk Pięknych.
W latach PRL odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy (w roku 1975 z okazji 30-lecia kinematografii w PRL) oraz najwyższym odznaczeniem – Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
W 2000 roku za całokształt twórczości został uhonorowany Oscarem. 15 lutego 2006 r. również za całokształt twórczości otrzymał na 56. Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Berlinie nagrodę Złotego Niedźwiedzia. Nagrodzony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2005), bułgarskim Orderem Cyryla i Metodego (1979), japońskim Order of Rising Sun (1995), Krzyżem Oficerskim (1982) i Komandorskim (2001) francuskiej Legii Honorowej, Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2001), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej(2006).
Otrzymał nominację do Oscara za film Katyń.
Życie prywatne
Andrzej Wajda był czterokrotnie żonaty. Jego drugą żoną była Zofia z domu Żuchowska[potrzebne źródło] (jej grób znajduje się na Cmentarzu Miejskim w Radomiu), a następnie popularna aktorka Beata Tyszkiewicz, z którą ma córkę Karolinę (ur. 1967). Obecną żoną jest scenografka teatralna i filmowa, projektantka kostiumów, aktorka Krystyna Zachwatowicz.
Filmografia
Reżyser
- Zły chłopiec (1951)
- Ceramika iłżecka (1951)
- Kiedy ty śpisz (1954)
- Pokolenie (1954)
- Idę do słońca (1955)
- Kanał (1957)
- Popiół i diament (1958)
- Lotna (1959)
- Niewinni czarodzieje (1960)
- Samson (1961)
- Powiatowa lady Makbet (Sibirska Ledi Magbet, 1961)
- Miłość dwudziestolatków (Amour à vingt ans, L', 1962)
- Popioły (1965)
- Wszystko na sprzedaż (1968)
- Przekładaniec (1968)
- Bramy raju (Gates to Paradise, 1968)
- Polowanie na muchy (1969)
- Brzezina (1970)
- Krajobraz po bitwie (1970)
- Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1972)
- Wesele (1973)
- Ziemia obiecana (1974)
- Smuga cienia (1976)
- Człowiek z marmuru (1976)
- Umarła klasa. Seans T. Kantora (1976)
- Bez znieczulenia (1978)
- Zaproszenie do wnętrza (1978)
- Panny z Wilka (1979)
- Dyrygent (1979)
- Pogoda domu niechaj będzie z Tobą... (1979)
- Z biegiem lat, z biegiem dni (1980)
- Człowiek z żelaza (1981)
- Danton (1983)
- Miłość w Niemczech (Liebe in Deutschland, Eine, 1983)
- Kronika wypadków miłosnych (1986)
- Biesy (Possédés, Les, 1988)
- Français vus par, Les (1988)
- Korczak (1990)
- Pierścionek z orłem w koronie (1992)
- Schuld und Sühne (1992)
- Nastazja (1994)
- Wielki tydzień (1995)
- Panna Nikt (1996)
- Andrzej Wajda. Moje notatki z historii (1996)
- Pan Tadeusz (1999)
- Kredyt i debet. Andrzej Wajda o sobie (1999)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (2000)
- Lekcja polskiego kina (2002)
- Przerwane milczenie (Broken Silence, 2002)
- Zemsta (2002)
- Jan Nowak Jeziorański. Kurier z Warszawy. 60 lat później 1944 - 2004 (2004)
- Solidarność, Solidarność... (2005)
- Katyń (2007)
Scenarzysta
- Zły chłopiec (1951)
- Ceramika iłżecka (1951)
- Trzy opowieści (1953)
- Idę do słońca (1955)
- Popiół i diament (1958)
- Lotna (1959)
- Samson (1961)
- Kiedy miłość była zbrodnią (1967)
- Bramy raju (Gates to Paradise, 1968)
- Wszystko na sprzedaż (1968)
- Krajobraz po bitwie (1970)
- Brzezina (1970)
- Pierwsza miłość (1971)
- Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1972)
- Ziemia obiecana (1974)
- Smuga cienia (1976)
- Bez znieczulenia (1978)
- Zaproszenie do wnętrza (1978)
- Miłość w Niemczech (Liebe in Deutschland, Eine, 1983)
- Danton (1983)
- Kronika wypadków miłosnych (1986)
- Schuld und Sühne (1992)
- Pierścionek z orłem w koronie (1992)
- Nastazja (1994)
- Wielki tydzień (1995)
- Pan Tadeusz (1999)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (2000)
- Zemsta (2002)
- Lekcja polskiego kina (2002)
- Solidarność, Solidarność... (2005)
- Katyń (2007)
Scenograf
- Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1972)
Przypisy
- ↑ Andrzej Wajda – biografia, wojna i okupacja dostępne w Internecie, dostęp 2007-02-21, 21:16
Linki zewnętrzne
- Andrzej Wajda w bazie filmpolski.pl
- Andrzej Wajda w bazie filmweb.pl
- Andrzej Wajda w Internet Movie Database (IMDb) (en)
Fragmenty tekstu za zgodą Vision
Antoni Czortek • Ignacy Daszyński • Mirosław Hermaszewski • Jan Paweł II • Maria Fołtyn • Piotr Klimuk • Leszek Kołakowski • Bolesław Limanowski • Edward Materski • Michaił Orłow • Kazimierz Paździor • Józef Piłsudski • Edward Rydz-Śmigły • Włodzimierz Sedlak • Tadeusz Sołtyk • Andrzej Wajda • Lech Wałęsa
Arthur Johnson Hobrecht (1872) • Heinrich Robert Göppert (1875) • Ernst W. Wachler (1875) • Max von Forckenbeck (1878) • Carl Friedrich Eduard Bartsch (1878) • Wilhelm von Tümpling (1880) • Adolph Menzel (1885) • Helmut Karl Bernhard von Moltke (1890) • Gustav Dickhuth (1892) • Otto Theodor von Seydewitz (1894) • Ferdinand Julius Cohn (1897) • Wilhelm Salomon Freud (1901) • Maximilian von Ysselstein (1902) • Herman Fürst von Hatzfeld-Trachenberg (1903) • Otto Muehl (1907) • Robert von Zedlitz-Trützschler (1909) • Georg Bender (1912) • Georg von Kopp (1912) • W. Książe Raciborski (1913) • Remus von Woyrsch (1919) • Gerhart Hauptmann (1922) • Alfred von Scholz (1924) • Paul von Hindenburg (1927) • Adolf Hitler (1933) • Helmuth Brückner (1933) • Hermann Göring (1935) • Friedrich Hofmann (1936) • Wilhelm Frick (1937) • Josef Wagner (1938) • Joseph Goebbels (1938) • Władysław Gomułka (1946) • Stanisław Piaskowski (1946) • Stanisław Popławski (1947) • Konstanty Rokossowski (1949) • Ryszard Malinowski (1963) • Mirosław Hermaszewski (1978) • Romesh Chandra (1979) • Alfred Jahn (1993) • Tadeusz Różewicz (1994) • Henryk Tomaszewski (1995) • Henryk Gulbinowicz (1996) • Jan Paweł II (1997) • Jerzy Grotowski (1998) • Wojciech Dzieduszycki (1999) • Jan Nowak-Jeziorański (2000) • Vaclav Havel (2001) • Norman Davies (2002) • Andrzej Wajda (2003) • Władysław Bartoszewski (2004) • Lech Wałęsa (2005) • Sylwester Chęciński (2006) • Kurt Masur (2007)
