Kultura wielbarska

Z Wikipedii

Kultura wielbarska - inaczej gocko-gepidzka oraz wschodniopomorsko mazowiecka,kultura archeologiczna epoki żelaza rozwijająca się między I w. n.e. a V w. n.e., na terenach obecnej północnej oraz wschodniej Polski oraz zachodniej Ukrainy.

Spis treści 1 Chronologia, geneza i zanik 2 Obszar występowania i kontekst kulturowy 3 Charakterystyczne wytwory kulturowe 4 Obrządek pogrzebowy 5 Muzea w Polsce 6 Społeczeństwo i gospodarka 7 Bibliografia 8 Przypisy

[edytuj] Chronologia, geneza i zanik

Nazwa tej kultury pochodzi od eponimicznego stanowiska w Wielbarku (Malborku). Wykształciła się z kultury oksywskiej w początkowej fazie okresu rzymskiego B1, od 50r. Pełen rozwój to okres B2. Zanik stanowisk tej kultury datuje się na okres wędrówek ludów począwszy od 450r. n.e. Na kulturę wielbarską wpłynęli w znaczącym stopniu napływowi skandynawscy Goci i Gepidzi, ale także ludność osiadła już wcześniej, czyli Wenedowie i Rugiowie. Wg archeologów Goci wędrując wzdłuż Wisły i Bugu zasiedlali tylko pustki, respektując stan posiadania ludności tubylczej.^[1] W II i III w n.e. ludność kultury wielbarskiej w wyniku ekspansji osadniczej na tereny zajęte przez ludność kultury zarubinieckiej dała początek kulturze czerniachowskiej.

Wyróżniano dwie fazy

• lubowicka - okres przedrzymski oraz wczesny okres rzymski
• cecelska - pozostałe fazy

[edytuj] Obszar występowania i kontekst kulturowy

Stanowiska kultury wielbarskiej występowały nad Dolną Wisłą od Gdańska po ziemię chełmińską, na zachodzie część Pomorza po Parsętę.Pojezierza Kaszubskiego i Krajeńskiego oraz tereny północnej Wielkopolski. Na początku II wieku p.n.e. ludność wielbarska rozszerzyła swe wpływy na dawne tereny ludności przeworskiej. tj.:prawobrzeżne Mazowsze, Podlasie, Wołyń i Polesie. Stanowiska graniczyły ze stanowiskami kultury przeworskiej, kręgu zachodniobałtyjskiego, kultury czerniachowskiej.

[edytuj] Charakterystyczne wytwory kulturowe

Ozdoby brązowe, złote lub srebrne zdobione techniką filigranowania, i granulacji. Charakterystyczne zabytki to bransolety zakończone głowami węży, wisiorki gruszkowate, klamerki esowate, srebrne paciorki i wisiory opasane. Przewodnim typem ceramiki są duże dwuuszne naczynia zdobione ornamentem na przemian gładzonych i chropowatych trójkątów.

[edytuj] Obrządek pogrzebowy

Ludność praktykowała obrządek birytualny tj., kremację i inhumację, co uważane jest za cechę charakterystyczną kultury wielbarskiej. W przypadku pochówku szkieletowego zmarły był chowany w drewnianej trumnie z kłody. Występowały też cmentarzyska kurhanowe, z kamiennymi kręgami oraz brukiem,określanych od miejsca ich odkrycia ponad 100 lat temu jako typ Odry-Węsiory-Grzybnica. Mogło się to wiązać się z wpływami skandynawskimi.to obszary występowania wielkich cmentarzysk kurhanowych, Są to kurhany w formie kręgów wyznaczonych przez wielkie głazy. Obszar ten obejmuje Pojezierze Kaszubskie i Krajeńskie oraz okolice Koszalina na Pomorzu Środkowym. Zdarzają się też (zwłaszcza na terenie grupy masłomęckiej) groby intencjonalnie naruszone, cząstkowe, przemieszane lub pochówki zwierzęco-ludzkie. Zmarłych wyposażano w dary grobowe (rzadko występują przedmioty żelazne,czasem ostrogi ale tylko w grobach męskich, ozdoby, brak jest broni.) Charakterystycznym zjawiskiem jest obecność cmentarzysk kobieco-dziecięcych (głównie Mazowsze).

[edytuj] Muzea w Polsce

Muzea prezentujące sztukę i zabytki gockie w Polsce.

• Muzeum Archeologiczne w Łodzi. Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego
• Muzeum w Toruniu. Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
• Muzeum Archeologiczne w Gdańsku
• Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach
• Muzeum w Elblągu
• Muzeum w Koszalinie
• Muzeum w Lęborku
• Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Muzeum - Zamek Górków w Szamotułach

[edytuj] Społeczeństwo i gospodarka

Dobrze rozwinięte techniki dekorowania (granulacja i filigran), Poświadczony handel dalekosiężny. Przez tereny zajęte przez ludność kultury wielbarskiej przechodził szlak bursztynowy.

[edytuj] Bibliografia

• Wielka Historia Polski, tom I Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.),Piotr Kaczanowski, Janusz Krzysztof Kozłowski, wyd. Fogra Kraków 1998
• Encyklopedia historyczna świata tom I: Prehistoria, praca zbiorowe, opracowanie naukowe prof. Dr hab. Janusz K. Kozłowski, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres , Kraków 1999
• Kultura pradziejowa na ziemiach Polski zarys, Jerzy Filip Gąssowski, PWN, Warszawa 1985
• Kultura wielbarska na Pojezierzach Krajeńskim i Kaszubskim. prof. Tadeusz Grabarczyk. Pomorska Ekspedycja Archeologiczna Uniwersytet Łódzki Łódź 1997 m-365.
• Pradzieje ziem polskich, Jerzy Stanisław Kmieciński (red.), wyd. PWN Warszawa-Łódź 1989r.

Przypisy