Neptun
Z Wikipedii
 Zdjęcie wykonane przez sondę kosmiczną Voyager 2 w roku 1989 |
|
|---|---|
| Odkrycie | |
| Odkrywca | Urbain Le Verrier |
| Data odkrycia | 23 września 1846 |
| Charakterystyka orbity (J2000) | |
| Średnia odległość od Słońca |
4 498 252 900 km 30.068 963 48 j.a. |
| Obwód orbity | 28 142 000 000 km 30,44 j.a. |
| Mimośród | 0,008 585 87 |
| Peryhelium | 4 459 630 000 km 29,811 j.a. |
| Aphelium | 4 536 870 000 km 30,327 j.a. |
| Rok gwiezdny | 60 223,352 8 dni 164,88 lat |
| Synodyczny okres obiegu | 367,49 dni |
| Średnia prędkość orbitalna | 5,432 km/s |
| Maksymalna prędkość orbitalna | 5,479 km/s |
| Minimalna prędkość orbitalna | 5,385 km/s |
| Nachylenie orbity względem ekliptyki | 1,769° (6,43° względem równika słonecznego) |
| Satelity naturalne | 13 |
| Charekterystyka fizyczna | |
| Średnica w płaszczyźnie równika | 49 500 km |
| Powierzchnia | 7,619×109 km² (14,937 Ziem) |
| Objętość | 6,2526×1013 km³ |
| Masa | 1,0243×1026 kg |
| Gęstość | 1,638 g/cm³ |
| Przyspieszenie grawitacyjne na równiku | 11,00 m/s2 (1,122 g) |
| Prędkość ucieczki | 23,5 km/s |
| Doba gwiezdna | 0,671 250 00 dnia (16 h 6 min 36 s)[1] |
| Prędkość kątowa | 2,68 km/h (na równiku) |
| Nachylenie osi | 29,58° |
| Deklinacja | 42,95° |
| Albedo | 0,41 |
| Temp. powierzchni* | |
| — minimalna | 50K |
| — średnia | 53K |
| — maksymalna | Nieznana |
| Skład atmosfery | |
| Ciśnienie atmosferyczne | 100-300 kPa |
| Wodór | >84% |
| Hel | >12% |
| Metan | 2% |
| Amoniak | 0,01% |
| Etan | 0,00025% |
| Acetylen | 0,00001% |
Neptun – ósma i ostatnia[2] planeta Układu Słonecznego. Trzecia pod względem wielkości zaraz po Jowiszu i Saturnie. Jej jasność nie przekracza 7,6m. Posiada 13 odkrytych księżyców, spośród których największy jest Tryton. Nazwa tej planety pochodzi od rzymskiego boga – władcy mórz – Neptuna. Zalicza się do planet gazowych, zwanych gazowymi olbrzymami. Jego symbolem jest trójząb – broń Posejdona – odpowiednika Neptuna w mitologii greckiej.
Spis treści |
[edytuj] Odkrycie
Neptun został odkryty w 1843 roku, po wcześniejszym matematycznym wyliczeniu jego przypuszczalnej pozycji. Od dłuższego już bowiem czasu ówcześni astronomowie obserwując Urana, zauważyli, że jego faktyczna pozycja na niebie różni się nieco od tej, jaką przewidywały obliczenia. Wysnuli zatem wniosek, że te odchylenia powoduje grawitacja nieznanej jeszcze planety.
Do dziś trwa spór, kto powinien zostać uznany za odkrywcę Neptuna. John Couch Adams czy Urbain Le Verrier (jego obliczenia były znacznie dokładniejsze) – obaj wyznaczyli matematycznie pozycję na niebie, gdzie należy szukać nowej planety. Wreszcie może należy uznać za odkrywcę Johanna Gottfrieda Galle, który na zlecenie Le Verriera wraz ze swym asystentem Heinrichem Louisem d'Arrest w Obserwatorium Berlińskim dostrzegł Neptuna 23 września 1846 roku. Pozycja planety bardzo nieznacznie różniła się od tej, którą obliczył Le Verrier.
Później okazało się, że Neptuna widziało wcześniej wielu innych obserwatorów, żaden z nich jednak nie wiedział, że ma do czynienia z nową planetą.
[edytuj] Nazwa
Wkrótce po odkryciu Neptuna pojawił się kolejny problem związany z nazwą. Niektórzy chcieli nazwać ją Oceanus, inni Janus a jeszcze inni na cześć osoby, która przewidziała jej położenie. Le Verrier wolał jednak, aby nazwa wywodziła się z mitologii. Neptun był rzymskim bogiem wód.
[edytuj] Orbita
Neptun jest najdalej od Słońca krążącą gazową planetą w Układzie Słonecznym. Orbita jego ma prawie kołowy kształt – jej mimośród wynosi 0,0113. Peryhelium na orbicie Neptuna znajduje się w odległości 29,709 j.a., aphelium zaś 30,385 j.a. od Słońca. Płaszczyzna jego orbity nachylona jest do ekliptyki pod kątem zaledwie 1,769°. Na jeden obieg wokół Słońca Neptun potrzebuje ok. 165 lat. Neptun jest od 24 sierpnia 2006 ostatnią planetą Układu Słonecznego.
Na orbicie Neptuna, poprzedzając go w ruchu orbitalnym w odległości ok. 61° w punkcie Lagrange'a L4, krążą powiązane grawitacyjnie z tą planetą planetoidy trojańskie.
[edytuj] Cechy fizyczne
Neptun nie może być obserwowany gołym okiem. Dopiero przy użyciu teleskopu ukazuje się jako niebieskawa tarcza, całkiem podobnie jak Uran. Za ten błękitnawy odcień odpowiedzialny jest metan, znajdujący się w atmosferze tej planety.
Średnica Neptuna to 49.248 km; jest on zatem czwartą pod względem wielkości planetą Układu Słonecznego.
Z powodu dużego oddalenia od Słońca Neptun otrzymuje bardzo mało ciepła. Temperatura zewnętrznych warstw atmosfery wynosi tylko –218°C (55K). Jak się wydaje, wewnątrz planety jest jakieś źródło ciepła, które może być pozostałością po okresie tworzenia się Neptuna. W jego gęstej atmosferze wieją najsilniejsze w całym Systemie Słonecznym wiatry, których prędkość dochodzi do 2500 km/h. Jest to wynik niewielkiej ilości energii docierającej do Neptuna ze Słońca, co skutkuje małą ilością turbulencji w atmosferze i pozwala uzyskiwać tak wysokie prędkości wiatru. Na zdjęciach przekazanych przez sondę kosmiczną Voyager 2 z 1989 roku można dostrzec charakterystyczny ciemny twór w atmosferze - nazwany analogicznie do Wielkiej Czerwonej Plamy na Jowiszu – Wielką Ciemną Plamą. Jest ona najprawdopodobniej ogromnym wirem atmosferycznym.
Okres rotacji Neptuna wokół własnej osi wynosi 16 h 6 min 36 s i 0.003 s. Oś obrotowa nachylona jest do jego orbity pod kątem 28,32°.
Wewnętrzna budowa Neptuna przypomina bardzo budowę Urana. Skaliste jądro otacza warstwa lodu wodnego, amoniaku i metanu, pokrytego warstwą cząsteczkowego wodoru. Ponad którymi znajduje się bardzo gęsta i gruba atmosfera. Te warstwy są – jak się wydaje – wyraźnie od siebie oddzielone, całkiem inaczej jak w przypadku Jowisza i Saturna. Średnia gęstość Neptuna jest największa spośród planet olbrzymów i wynosi 1,638 g/cm 3. Z tego powodu Neptun, mimo mniejszej średnicy jest cięższy od Urana. Planeta posiada pole magnetyczne, którego bieguny nie pokrywają się jednak z osią obrotu planety i nachylone są do niej pod kątem 47°. Magnetyzm Neptuna jest mniej więcej dwa razy słabszy od Urana
[edytuj] Pierścienie
| Nazwa | Odległość (km) | Szerokość (km) |
|---|---|---|
| 1989 N3R ('Galle') | 41,900 | 15 |
| 1989 N2R ('Leverrier') | 53,200 | 15 |
| 1989 N4R ('Lassell') | 55,400 | 6 |
| Arago Ring | 57,600 | - |
| Liberté Ring Arc | 62,900 | - |
| Égalité Ring Arc | 62,900 | - |
| Fraternité Ring Arc | 62,900 | - |
| Courage Ring Arc | 62,900 | - |
| 1989 N1R ('Adams') | 62,930 | <50 |
Podobnie jak Saturn, Uran i Jowisz również Neptun posiada system pierścieni. Są one jednak stosunkowo słabo rozwinięte, daleko im pod względem atrakcyjności do tych, które posiada Saturn. Wykazują one jednak dość skomplikowaną strukturę. Być może na ich wygląd mają wpływ małe satelity krążące w ich pobliżu i oddziałujące na nie grawitacyjnie.
Pierścienie Neptuna są niekompletne – nie tworzą zamkniętego okręgu, są kolistymi łukami. Najbardziej zewnętrzny z nich, nazywany „pierścieniem Adamsa”, składa się z trzech takich łuków, które ochrzczono „Wolność”, Równość” i „Braterstwo”. Istnienie takich łuków ciężko wyjaśnić, gdyż materia tworząca je powinna się już dawno rozłożyć na całej orbicie wokół Neptuna. Prawdopodobnie odpowiedzialny za to jest księżyc Neptuna Galatea, której przyciąganie grawitacyjne burzy strukturę pierścieni.
Dalsze pierścienie odkryły kamery Voyagera 2. Dodatkowo oprócz słabego pierścienia Adamsa znajdującego się 63.000 km od Neptuna, mamy jeszcze „pierścień Leverriera" (w odległości 53.000 km), „pierścień Gallego" (nieco szerszy w odl. 42.000 km). Zewnętrzne dodatkowe małe składniki pierścienia Le Verriera nazywa się Lassell i Argo.
Pierścienie Jowisza • Pierścienie Saturna • Pierścienie Urana • Pierścienie Neptuna • Pierścienie Rei
[edytuj] Księżyce
Zobacz więcej w osobnym artykule: Księżyce Neptuna..jpg/290px-Triton_(moon).jpg)
Neptun posiada 13 znanych, naturalnych księżyców. Największym z nich jest Tryton odkryty przez Williama Lassella. Odkrycia tego Lassell dokonał 17 dni po odkryciu Neptuna. Tryton porusza się wokół planety centralnej w kierunku wstecznym niż jej ruch obrotowy. Inny z księżyców Neptuna – Nereida ma jedną z najbardziej ekscentrycznych orbit wśród wszystkich księżyców w Układzie Słonecznym.
W okresie od czerwca do września 1989 roku sonda kosmiczna Voyager 2 odkryła kolejne naturalne satelity Neptuna. Są to już dużo mniejsze obiekty, charakteryzujące się nieregularnym kształtem. Są to Proteusz oraz Najada, Talassa, Despoina, Galatea i Larissa które orbitują wewnątrz pierścieni Neptuna. Dalsze maleńkie, nieregularne księżyce zostały odkryte w latach 2002 – 2003. Cztery księżyce czekają jeszcze na potwierdzenie czy rzeczywiście są księżycami.
[edytuj] Misje badawcze
Przypisy
- ↑ P.K. Seidelmann, M. Bursa, M.E. Davies, C. de Bergh, J.H. Lieske, J. Oberst, J.L. Simon, E.M. Standish, P. Stooke, P.C. Thomas: Report of The IAU/IAG working group on cartographic coordinates and rotation elements of the planets and satellites: 2000. [dostęp 4 marca 2007].
- ↑ 24 sierpnia 2006 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna uznała, że zgodnie z nową definicją, Pluton nie jest planetą, przez co Neptun stał się automatycznie ostatnią planetą Układu Słonecznego
[edytuj] Zobacz też
- Obiekty pozostające w rezonansie orbitalnym z Neptunem
- Podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii,
- Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
[edytuj] Linki zewnętrzne
Despoina • Galatea • Halimede • Laomedea • Larissa • Najada • Nereida • Neso • Proteusz • Psamathe • Sao • Talassa • Tryton
Słońce · Merkury · Wenus · Ziemia · Mars · Ceres · Jowisz · Saturn · Uran · Neptun · Pluton · Eris
Planeta · Planeta karłowata · Księżyce: Ziemi · Marsa · Planetoid · Jowisza · Saturna · Urana · Neptuna · Plutona · Eris
Małe ciała: Meteoroidy · Planetoidy (Pas planetoid) · Centaury · TNO (Pas Kuipera/Dysk rozproszony) · Komety (Obłok Oorta)
