Rewolucja 1905 roku

Z Wikipedii

To jest artykuł z cyklu
Historia Rosji

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Należy w nim poprawić: dopisać skutki rewolucji w Polsce.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Rewolucja rosyjska 1905 roku była ogólnokrajowym spontanicznym zrywem skierowanym zarówno przeciw rządowi, jak i przeciw przemocy państwa wobec obywateli. Wydarzenie to uważa się za początek zmian ustrojowych w Rosji, prowadzący do rewolucji 1917 roku.

Spis treści

1 Geneza rewolucji
- 1.1 Sytuacja gospodarcza Rosji
- 1.2 Krwawa niedziela
2 Przebieg rewolucji
3 Zobacz też

[edytuj] Geneza rewolucji

[edytuj] Sytuacja gospodarcza Rosji

Jeszcze przed wybuchem wojny z Japonią w 1904 roku, Rosja przeżywała trudności gospodarcze. Wzrost nastrojów rewolucyjnych spowodowała przedłużająca się wojna i wiadomości o niepowodzeniach Rosji na froncie. Coraz częściej dochodziło do strajków.

[edytuj] Krwawa niedziela

22 stycznia (9 stycznia jul.) 1905 roku przed Pałacem Zimowym w Sankt Petersburgu miała miejsce pokojowa demonstracja robotników (pod przewodnictwem agenta prowokatora Ochrany Gieorgija Gapona), zmasakrowana przez policję, zabitych i rannych było ponad 1000 osób, w tym kobiety i dzieci. Krwawa niedziela pociągnęła za sobą falę niezadowolenia wielu grup społecznych w Rosji i Królestwie Polskim.

Pod hasłem "precz z absolutyzmem" domagano się wolności zgromadzeń, sumienia i wyznania. Współcześni historycy (w odróżnieniu od historiografów radzieckich) podkreślają, że każda grupa miała własne cele. Protestujący byli głównie robotnikami (którzy występowali z pobudek ekonomicznych i przeciwko wyzyskiwaniu przez pracodawców) i chłopami (którymi kierowały głównie pobudki ekonomiczne), protestowała inteligencja i burżuazyjni liberałowie (którzy domagali się respektowania swobód obywatelskich), żołnierze (ze względów ekonomicznych), a także grupy mniejszości narodowych (przeważnie Żydzi domagając się wolności politycznej).

[edytuj] Przebieg rewolucji

[edytuj] Eskalacja niezadowolenia społecznego

Strajki do końca stycznia podjęło ponad 400 tysięcy robotników, szybko zaczęły protestować także centra przemysłowe w Królestwie Polskim i na Wybrzeżu Bałtyckim. W Rydze 13 stycznia (jul.) zostało zabitych 70 protestujących. W Warszawie kilka dni później zastrzelono na ulicach 100 strajkujących. Do lutego do strajków włączył się Kaukaz, a do kwietnia Ural. W marcu zamknięto wszystkie wyższe uczelnie.

Przywództwo objęły tzw. Rady Delegatów Robotniczych. Część żołnierzy poparło protestujących i utworzyło Rady Delegatów Żołnierskich, które przejęły władzę w wielu jednostkach. W październiku strajki sparaliżowały całą Rosję.

[edytuj] Reformy Mikołaja II

Mikołaj II dopiero w tym momencie zdecydował przejść do działania. 30 października 1905 wydał Manifest konstytucyjny (tzw. "manifest październikowy"), w którym obiecał poszanowanie podstawowych wolności obywateli, powołanie parlamentu oraz rządu z premieremi (pierwszym premierem został Siergiej Witte). Parlament składał się z dwóch izb. Izbę wyższą tworzyła powołana przez cara Rada Państwa. Izbę niższą natomiast stanowiła Duma Państwowa pochodząca z wyborów. Pierwsza Duma przetrwała kilka miesięcy, gdyż już w lipcu 1906 roku car był niezadowolony z jej składu i ją rozwiązał. Druga Duma została wybrana w 1907 roku, lecz większość mieli radykałowie, więc też została rozwiązana przez Mikołaja II. Trzecia Duma została wybrana w tym samym roku, w niej większość tworzyli zwolennicy cara. W efekcie przetrwała pięć lat.

W 1906 roku Mikołaj II odwołał Sergieja Wittego z urzędu premiera, a na jego miejscu został powołany Piotr Stołypin. Stołypin skutecznie tłumił rewolucję, wprowadzając surowe represje na opozycję. Z drugiej strony dokonał ważnych reform. Przeprowadził uwłaszczenie chłopów, w wyniku której wytworzyła się warstwa zamożnego chłopstwa, tzw. kułaków. Uznał wolność do zrzeszeń. Przeprowadził reformy w szkolnictwie i w wojsku. Stołypin jednak w 1911 roku został zamordowany.

[edytuj] Skutki rewolucji

W wyniku rewolucji powołano Dumę Państwową, która mimo posiadania wyłącznie funkcji doradczych. Pojawił się rząd z premierem. Wiele partii politycznych zalegalizowano. Życie polityczne się liberalizowało, czego wynikiem było złagodzenie rusyfikacji. Autonomię dostało m. in. Wielkie Księstwo Finlandii.

[edytuj] Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim

Zobacz w Wikiźródłach tekst
Relacja Feliksa Dzierżyńskiego ze strajku powszechnego w Częstochowie

W Warszawie w styczniu 1905 w starciach demonstrantów z wojskiem zginęło około stu osób (zob. Krwawa środa). Śmiercią 32 osób zakończyła się warszawska demonstracja pierwszomajowa. W Łodzi strajk włókniarzy przeobraził się w dwudniowe starcia (22-24 czerwca), w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób. Ostatnim strajkowym elementem rewolucji było proklamowanie w grudniu 1905 po raz kolejny strajku powszechnego. Natomiast w Ostrowcu proklamowano 27 grudnia Republikę Ostrowiecką. W dławieniu robotniczych wystąpień z caratem współdziałali przemysłowcy, przedstawiciele endecji i kościół katolicki. Rewolucja przyniosła szereg pozytywnych zmian na ziemiach polskich pod rosyjskim zaborem. Pojawiła się możliwość tworzenia polskich instytucji (ruchu spółdzielczego, Polskiej Macierzy Szkolnej itp.), dopuszczono używanie języka polskiego w urzędach gminnych. Efektem rewolucji 1905 roku był też rozłam w polskim ruchu socjalistycznym związany z różnicami w priorytetach poszczególnych działaczy. Dla starszych priorytetem była niepodległość Polski, dla młodszych prawa robotnicze. W efekcie PPS podzieliła się na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Feliks Kon), której celem była przede wszystkim walka o prawa robotników.

Krwawa Niedziela – marsz delegacji 150 tysięcy robotników do Pałacu Zimowego z petycją	Krwawa niedziela – masakra demonstrantów	Carscy żołnierze strzelający do demonstrantów pod Pałacem Zimowym	Stanisław Masłowski Wiosna roku 1905
Witold Wojtkiewicz Manifestacja uliczna 1905	Pomnik w Łodzi upamiętniający Rewolucję 1905r.	Tablica w Ostrowcu Świętokrzyskim upamiętniająca wydarzenia z 1905r.