Tadeusz Łomnicki

Z Wikipedii

Tadeusz Łomnicki (ur. 18 lipca 1927 w Podhajcach niedaleko Lwowa, zm. 22 lutego 1992 w Poznaniu) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog oraz założyciel i pierwszy dyrektor warszawskiego Teatru Na Woli. Ogromny dorobek artystyczny Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, 26 ról w spektaklach teatru TV, 12 reżyserii teatralnych. Dwie spośród jego sztuk – "Noe i jego menażeria" i "Kąkol i pszenica" doczekały się realizacji.

Był aktorem o nieograniczonych, jak pisano, możliwościach wyrazu i umiejętnościach przeistaczania się. Do historii teatru przeszły jego role Orestesa w "Ifigenii w Taurydzie" Goethego, Artura Ui w "Karierze Artura Ui" Brechta, Solonego w "Trzech siostrach" Czechowa, Łatki w "Dożywociu" Fredry, Kapitana Edgara w "Play Strindberg" Dürrenmatta – wszystkie w Teatrze Współczesnym, a także jego Prysypkin w "Pluskwie" Majakowskiego w Teatrze Narodowym.

Po ukończeniu Gimnazjum Handlowego w Dębicy (1942), przybył do Krakowa, gdzie łączył pracę zarobkową (robotnik kolejowy, praca w banku) z nauką gry na skrzypcach. W sezonie 1946/47 występował w Teatrze Miejskim w Katowicach. Po powrocie do Krakowa, w latach 1947-1949 występował w Miejskich Teatrach Dramatycznych: Słowackiego i Starym, gdzie zadebiutował jako dramaturg (sztuka "Noe i jego menażeria"). Od 1949 grał w Warszawie, zaangażowany do Teatru Współczesnego. Od roku 1952 był w zespole Teatru Narodowego. W 1957 ponownie przeszedł do zespołu Teatru Współczesnego i pozostał tam aż do 1974. Jako reżyser zadebiutował w 1965 na Małej Scenie Teatru Współczesnego. W 1969 został prorektorem, a w następnym roku rektorem warszawskiej PWST i był nim w latach 1970-1981. W 1976 założył i objął dyrekcję oraz kierownictwo artystyczne Teatru Na Woli. Zagrał tu m.in. Goyę w "Gdy rozum śpi" Vallejo, Bukara w "Przedstawieniu "Hamleta" we wsi Głucha Dolna", Fantazego w "Fantazym" Słowackiego i Salieriego w "Amadeuszu" Shaffera. W 1981 zrezygnował z dyrekcji Teatru Na Woli, zakończył też swoją drugą kadencję jako rektor PWST. Choroba serca i operacja w Londynie spowodowały blisko 2-letnią przerwę w jego życiu zawodowym. W roku 1984 przeszedł do zespołu aktorskiego Teatru Studio. Od roku 1988, niezwiązany już etatem z żadną sceną, występował nadal gościnnie w Teatrze Dramatycznym, Powszechnym i Współczesnym. Pisał także wiersze, nowele, eseje i wspomnienia ("Spotkania teatralne", 1984).

W ostatnich miesiącach życia bez reszty pochłaniała go praca nad szekspirowskim królem Learem w Teatrze Nowym w Poznaniu. 22 lutego 1992 zasłabł na scenie w czasie próby i tego samego dnia zmarł nie odzyskawszy przytomności. Ostatnie jego słowa były słowami Leara: "Więc jakieś życie świta przede mną. Dalej, łapmy je, pędźmy za nim, biegiem, biegiem!". Po jego śmierci Jan Kott napisał: odszedł jeden z największych aktorów w jego pokoleniu. W Polsce i na świecie.

Tadeusz Łomnicki zagrał również wiele ról filmowych – w takich produkcjach jak "Pokolenie" i "Człowiek z marmuru" Andrzeja Wajdy, "Eroica" Andrzeja Munka, "Przypadek" Krzysztofa Kieślowskiego oraz "Pan Wołodyjowski" i "Potop" Jerzego Hoffmana, gdzie zagrał postać pułkownika Michała Wołodyjowskiego.

W czasie II wojny światowej Łomnicki należał do Szarych Szeregów, później był żołnierzem AK Armii Krajowej. Po wkroczeniu w 1944 roku Armii Czerwonej do Krakowa wstąpił do Milicji Obywatelskiej, którą opuścił niespełna rok później, aby urzeczywistnić swoje artystyczne marzenia. W 1951 roku złożył deklarację o przystąpienie do PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza) (jego piąta żona Maria Bojarska w książce "Król Lear nie żyje" wspomina o zaświadczeniu, z którego wynika, że należał do partii już w 1948 roku). Początkowo odmawiano mu zgody na wstąpienie do partii z powodu jego AK-owskiej przeszłości, której zresztą nie ukrywał. W grudniu 1970 roku zasiadł w Prezydium VI Zjazdu PZPR, a na jego zakończenie został zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. Na VII Zjeździe, w grudniu 1975 roku, ponownie na VIII Zjeździe w 1980 roku oraz po Nadzwyczajnym IX Zjeździe PZPR w lipcu 1981 r Łomnicki był wybierany członkiem KC PZPR. Po wprowadzeniu stanu wojennego oddał legitymację członkowską (17 XII 1981 roku). Mimo propozycji: najpierw Mieczysława F. Rakowskiego, a po 1989 roku – Lecha Wałęsy, do świata polityki nie wrócił.

Jego imieniem w 1996 roku nazwano warszawski Teatr Na Woli, a w 2002 roku Teatr Nowy w Poznaniu. W ankiecie tygodnika "Polityka" przeprowadzonej w 1998 roku czytelnicy tego tygodnika uznali go za największego polskiego aktora XX wieku.

[edytuj] Role w Teatrze TV (wybór)

• Samuel Beckett Ostatnia taśma (premiera tv 26 stycznia 1989 r.)
• Tankred Dorst Ja, Feuerbach przy współpracy reżyserskiej Jerzego Gruzy (pre,iera tv 26 marca 1990)

[edytuj] Bibliografia

• Tadeusz Łomnicki – Witold Filler, 1976 (sygn. BN 874.794 A)
• Spotkania teatralne – Tadeusz Łomnicki, wybór i oprac. Maria Bojarska, 1984 (ISBN 83-06-01131-7)
• Król Lear nie żyje – Maria Bojarska, 1994 (ISBN 83-901178-7-8)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Tadeusz Łomnicki – Życie niedokończone - "Życie" 22 lutego 2002
• Opowieść niewygodnego świadka – rozmowa z Marią Bojarską - "Rzeczpospolita" 23 lutego 2002
• Tadeusz Łomnicki - sylwetki teatr film - obszerna nota biogr. na portalu culture.pl z marca 2003
• Tadeusz Łomnicki – Najgorsza z ról - "Rzeczpospolita" 20 marca 2004