Śląsk Austriacki
Z Wikipedii
Śląsk Austriacki (niem. Österreichisch Schlesien, oficjalnie Herzogtum Ober- und Niederschlesien[1], Księstwo Górnego i Dolnego Śląska lub w skrócie Herzogtum Schlesien[2], Księstwo Śląska) - prowincja utworzona w 1742 roku z pozostałej w monarchii Habsburgów części Śląska: Księstwa Cieszyńskiego, państwa stanowego Bogumin, państwa stanowego Niemiecka Lutynia oraz części dawnych księstw opawskiego, karniowskiego i nyskiego. Formalnie od I rozbioru Polski do 1860 do Korony Czeskiej (a więc i Śląska Austriackiego) włączono Księstwa Siewierskie i Oświęcimskie (będące w średniowieczu częścią Śląska), jednak administracyjnie były częścią Galicji[3]. W XVIII wieku (do utworzenia cesarstwa austriackiego) był jako alternatywna nazwa dla Śląska austriackiego używany termin "Śląsk czeski".
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwszym prezydentem prowincji został hrabia Fryderyk Wilhelm Haugwitz, a stolicą Opawa. W 1743 roku zebrał się sejm składający się z dwóch kurii. W 1782 roku na polecenie cesarza Józefa II Śląsk Austriacki został zlikwidowany i połączony z Morawami w gubernium morawsko-śląskie, którego stolicą zostało Brno.
W czasie Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim miały miejsce ogromne zmiany społeczno-polityczne jak również silne ruchy narodowo-wyzwoleńcze. Na tej kanwie, w kwietniu 1848 w Wiedniu powstał Związek Ślązaków Austriackich. Wydarzenia te zmusiły Austrię do reform społecznych (np. zniesienie pańszczyzny 7 września 1848) i politycznych, przejawiających się m. in. w uznaniu równouprawnienia wszystkich narodów Cesarstwa (rozporządzenie 4 marca 1849). Nastąpiła również emancypacja sądownictwa i administracyjna Gmin w Austriackiej części Śląska i ostatecznie 30 grudnia 1849 roku wydano rozporządzenie o utworzeniu ziemi śląskiej (jako osobnego kraju koronnego) i Sejmu Ziemi Śląskiej w Opawie. Od 1866 sześciu śląskich posłów wchodziło w skład Rady Państwa w Wiedniu. Z krótką przerwą (1851-1861) Sejm Śląski działał do rozpadu Austro-Węgier w 1918. W 1910 roku, wg spisu powszechnego, największą grupą narodowościową na Śląsku Austriackim byli Niemcy (45%), następnie Polacy (33%) i Czesi (22%). Znaczna większość mieszkańców deklarowała katolicyzm jako wyznawaną religię[4].
[edytuj] Sytuacja po roku 1918
Po upadku Austro-Węgier w 1918 roku Śląsk Opawski i Cieszyński stały się terenem spornym pomiędzy Polską i Czechosłowacją i przyczyną wojny granicznej.23 stycznia 1919 wojska czechosłowackie wkroczyły do Polski, chcąc przyłączyć cały rejon Olzy do Czechosłowacji. Wojna graniczna trwała do 5 lutego 1919, nie przynosząc żadnej stronie jednoznacznego zwycięstwa. Ostateczny podział Śląska nastąpił latem 1920 roku. W tym czasie Polska prowadziła na wschodzie wojnę z sowiecką Rosją, będąc tym samym w sporze o podział Śląska z Czechosłowacją gotowa do daleko idących kompromisów. W tej sytuacji czechosłowacki minister spraw zagranicznych Edvard Beneš osiągnął podział Śląska wzdłuż rzeki Olzy, jak również przyłączenie spornych terenów wokół Spisza i Orawy do Czechosłowacji. 25 czerwca 1920 rada przedstawicieli państw ententy postanowiła wiążąco i bez przeprowadzenia ustalonego w 1918 r. plebiscytu wyznaczyć ostateczny przebieg granicy. Pod naciskiem aliantów 28 lipca 1920 r., Polska i Czechosłowacja podpisały układ graniczny. Konflikt graniczny był tym sposobem oficjalnie zakończony, co jednakże nie oznaczało, że Polska zrezygnowała z roszczeń terytorialnych względem Czechosłowacji. W 1938 r. Polska upomniała się o sporne rejony i uzyskała wcielenie czeskiej części Śląska (2 października 1938). Po II wojnie światowej powrócono do przebiegu granicy z r. 1920.
Ostatecznie konflikt terytorialny pomiędzy CSRS i PRL został zakończony 2 czerwca 1958, kiedy to PRL zrezygnowała ze wszelkich roszczeń.
W 1920 r. przyłączono do Czechosłowacji południową część powiatu raciborskiego, tzw. Śląsk Hulczyński z głównym miastem Hulczynem. W 1938 r. na mocy postanowień konferencji monachijskiej większość terenów Śląska austriackiego przyłączono do Niemiec. W 1945 r. przywrócono granicę z 1920 r.
Przypisy
- ↑ Występujące m.in. w tytulaturze cesarskiej Habsburgów.
- ↑ http://www.donaumonarchie.com/
- ↑ R. Pysiewicz-Jędrusik, A. Pustelnik, B. Konopska, Granice Śląska, Wrocław 1998, ISBN 83-911532-0-7, s. 28.
- ↑ http://www.donaumonarchie.com/
[edytuj] Bibliografia
- M. Bogus, Kotulowie i ich działalność oświatowa na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku, Ostrava 2006.
- J. Spyra, Śląsk Cieszyński pod rządami Habsburgów (1653-1848), (w:) Śląsk Cieszyński. Środowisko naturalne. Zarys dziejów. Zarys kultury materialnej i duchowej
