Artur Jastrzębski

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: język, weryfikacja faktów. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Gen. bryg. Artur Ritter-Jastrzębski, ps. Andrzej, Bogdan, Stefan, (Wilhelm) Tell (ur. 12 maja 1906, zm. 7 maja 1981) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz Komunistycznej Partii Polski.

Agent sowieckiego wywiadu wojskowego (w ramach przykrywki operacyjnej w okupowanej Warszawie – przedsiębiorca budowlany i członek orkiestry wojskowej SA – grał w orkiestrze na pikolinie) podczas II wojny światowej.

Wieloletni funkcjonariusz PRL-owskich służb specjalnych, (Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, wywiadu wojskowego, Zarządu II Sztabu Generalnego WP), m.in. szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku, zastępca szefa Zarządu II SG WP oraz attaché wojskowy w Rzymie w 1964.

Spis treści 1 Życiorys 1.1 Związek Radziecki i szkolenie 1.2 Agent sowieckiego wywiadu wojskowego 1.3 II wojna światowa 1.3.1 Penetracja alei Szucha i armii Wrangla 1.3.2 Penetracja organizacji Miecz i Pług 1.3.3 Archiwum AK 1.3.4 Aresztowanie przez NKWD i więzienie w Moskwie 1.4 Służba w MBP i w wojsku 2 Przypisy 3 Bibliografia

[edytuj] Życiorys

[edytuj] Związek Radziecki i szkolenie

Urodzony w Orle w Rosji, gdzie jego rodzina przebywała podczas zakładania przez jego ojca przędzalni, od 1932 do 1933 przebywał w Związku Sowieckim, gdzie ukończył Szkołę Wojskowo-Polityczną Sekcji Polskiej Międzynarodówki Komunistycznej w Bakowce pod Moskwą. Wówczas komendantem tej szkoły był Karol Świerczewski, przyszły generał Wojska Polskiego i Kawaler Orderu Virtuti Militari, a jednym ze studentów Czang Kai-Szek.

[edytuj] Agent sowieckiego wywiadu wojskowego

Prawdopodobnie w tym samym czasie (1932-1933) Jastrzębski rozpoczął współpracę z wywiadem sowieckim. Po powrocie do Polski pracował w Centralnym Wydziale Wojskowym KPP, 17 września 1933 aresztowany za działalność komunistyczną, zwolniony 14 kwietnia 1934. Latem 1936 na polecenie wywiadu sowieckiego przestał być funkcjonariuszem KPP.

[edytuj] II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Białegostoku, gdzie pracował jako dyrektor miejskiego szpitala. Po napaści III Rzeszy na Związek Radziecki, co nastąpiło 22 czerwca 1941, wcześniej przygotowany przez wywiad radziecki, przedostał się z żona i dwojgiem dzieci (w wieku 3 i 4 lat) do Warszawy, gdzie w ramach podwójnej gry wcielał się w Niemca, wykorzystując swoje niemieckie pochodzenie. W 1942 został obywatelem niemieckim i członkiem SA, pracując dla rosyjskiego wywiadu wojskowego za pośrednictwem Czesława Skonieckiego, kierownika Wydziału Specjalnego KC PPR, podlegającemu wywiadowi Kominternu.

[edytuj] Penetracja alei Szucha i armii Wrangla

W 1942 Jastrzębski zamieszkał w niemieckiej dzielnicy na ulicy Rozbrat 34/36 i założył przedsiębiorstwo budowlane. W międzyczasie nawiązał kontakt z pracownikiem gestapo, które mieściło się w alei Szucha. Udało mu się również pozyskać do współpracy Mikołaja Tumanowa, rosyjskiego białego emigranta mieszkającego w Warszawie. Tumanow, carski pułkownik, został jednym z najlepszych przyjaciół Jastrzębskiego (Tumanow bywał u niego często także po wojnie, cały czas, aż do śmierci). Wojna z Niemcami zmieniła nastawienie Tumanowa do komunizmu i kiedy Jastrzębski zaryzykował przyznanie się "Koli", że pracuje dla rosyjskiego wywiadu, ten się rozpłakał ze szczęścia i zgłosił swoją gotowość pomocy "matuszce Rasiji". Wprowadził Jastrzębskiego w środowisko oficerów armii generała Wrangla. W czasie przyjęć w domu Jastrzębskiego dowiadywano się o tajemnicach wojskowych opowiadanych przez pijanych oficerów rosyjskich i niemieckich. Tajemnice były natychmiast przekazywane drogą radiową do Moskwy.

[edytuj] Penetracja organizacji Miecz i Pług

Jastrzębski brał także udział w operacji wywiadu sowieckiego polegającej na wprowadzeniu agentów do organizacji niepodległościowej Miecz i Pług i likwidacji jej przywódców dokonanej przez grupę członków Miecza i Pługa kierowaną przez agenta wywiadu sowieckiego Bogusława Hrynkiewicza^[1]. Wygląda to zresztą na wspólną akcję z AK. Zobacz to samo z punktu widzenia AK kiedy przeprowadzono akcję likwidacyjną i zlikwidowani zostali m.in. przewodniczący Rady Naczelnej Anatol Słowikowski, Zbigniew Grad, Cezary Kłobut i Franciszek Oppenchowski.

[edytuj] Archiwum AK

Jedną z najbardziej udanych akcji, w której brał bezpośredni udział Jastrzębski, była tzw. sprawa Archiwum Armii Krajowej.

W swojej pracy pt. Akcje Specjalne – od Bieruta do Ochaba (Warszawa 1996), Henryk Piecuch przedstawia ją następująco:

Jedną z najbardziej spektakularnych akcji tej trójki (w tym Jastrzębskiego), była, wsparta przez pułkownika Jerzego Fonkowicza z wywiadu Armii Ludowej, przeprowadzona 17 lutego 1944 roku, akcja na lokal – archiwum Armii Krajowej w Warszawie, przy ulicy Poznańskiej 12, nadzorowana przez Wacława Kupeckiego, którego zlikwidowano. Ludzie Fonkowicza w godzinach 7.00-19.30 zorganizowali w lokalu kocioł, w który wpadło ok. 20 osób (część z nich przekazano Gestapo i wszelki ślad po nich zaginął). Uzyskane w wyniku napadu materiały dotyczące komunistów przedwojennych wywiózł do Moskwy Marian Spychalski, natomiast dokumentację dotyczącą AK przekazano za pośrednictwem Rittera-Jastrzębskiego do Gestapo. W dniach 15-16 kwietnia 1944 roku Niemcy przeprowadzili w Warszawie szereg aresztowań, m.in. wpadło wówczas ok. 60 członków Armii Krajowej. Istnieją dowody, że aresztowania te były wynikiem akcji na ul. Poznańskiej.

Przed dojściem wojsk rosyjskich do linii Wisły wywiózł swoją rodzinę na prawy brzeg Wisły, do Świdra pod Warszawą, żeby zaoszczędzić jej spodziewanego powstania (znanego później jako powstanie warszawskie), po powrocie do Warszawy udało mu się jednak uniknąć aresztowania.

[edytuj] Aresztowanie przez NKWD i więzienie w Moskwie

Kiedy Rosjanie doszli do Wisły, w sierpniu 1944 na podstawie donosu sąsiada do władz rosyjskich, że jakiś niemiecki wojskowy mieszka w okolicy, Jastrzębski został aresztowany przez NKWD. Po aresztowaniu spędził rok w sowieckim więzieniu.

[edytuj] Służba w MBP i w wojsku

Po powrocie do kraju w połowie 1945 roku rozpoczął służbę w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, prawdopodobnie nadal jako agent wywiadu radzieckiego. Pracę w PRL-owskich organach bezpieczeństwa rozpoczął 15 listopada 1945, od wysokiego jak na początek, stanowiska kierownika Wydziału II (Walka z reakcyjnym podziemiem) Departamentu I (kontrwywiad) MBP. Sprawując funkcję kierownika Wydziału II, jednocześnie 1 lipca 1946 został wicedyrektorem Departamentu I, tym samym pełnił funkcję pierwszego zastępcy ówczesnego dyrektora Dep. I, Romana Romkowskiego. 20 lutego 1947 został szefem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku, w marcu 1948, już w stopniu podpułkownika, powrócił do centrali MBP na stanowisko dyrektora Departamentu I MBP. Już w czerwcu (1948) został odwołany z tego stanowiska "za brak czujności", jak mówiła wersja oficjalna, a według niego za to, że sprzeciwiał się stanowczo stosowaniu tortur w stosunku do zatrzymanych.

28 września (1948) został wysłany do Lublina, gdzie stanął na czele tamtejszego Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) i brał udział w walkach z partyzantami z NSZ i innych polskich niepodległościowych organizacji, oraz Ukraińcami z UPA, którzy nie złożyli broni po zakończeniu wojny.

Odwołany z MBP 1 marca 1950, pracował jako inspektor w Ministerstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych i potem w Zarządzie Kin.

Od 1960 służył jako zastępca dowódcy ds. politycznych Warszawskiego Okręgu Wojskowego, w 1964 został mianowany attaché wojskowym w Rzymie. Po powrocie do kraju w 1968, zastępca Głównego Inspektora Obrony Terytorialnej, odwołany w 1972 kiedy jego syn, widząc mechanizm komunistycznego państwa, wyjechał do Danii i został tam jako polityczny uchodźca. Jastrzębski uznał jego racje, bo i sam nie był już przekonany, ze system polityczny w którym żył, miał jakiś sens.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ por. Bogdan Chrzanowski, "Miecz i Pług" (Zjednoczone Organizacje "Miecz i Pług") na Pomorzu w latach okupacji niemieckiej 1939 - 1945, Fundacja "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej", Toruń 1997

[edytuj] Bibliografia

• Leszek Pawlikowicz, Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004.
• Henryk Piecuch, Akcje Specjalne: Od Bieruta do Ochaba (Tajna Historia Polski), wyd. Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 1996.
• Piotr Kołakowski, NKWD i GRU na ziemiach Polskich 1939-1945, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2002.