Beskid Sądecki

Z Wikipedii

Beskid Sądecki
Zasięg regionu w obrębie Polski
Megaregion	Region Karpacki
Prowincja	Karpaty Zachodnie
Podprowincja	Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
Makroregion	Beskidy Zachodnie
Mezoregion	Beskid Sądecki
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska: - woj. małopolskie

Masyw Radziejowej

Ruiny zamku w Rytrze

Beskid Sądecki widziany z Małych Pienin.
W dole Szczawnica.

Krajobraz okolic Żegiestowa

Kolej gondolowa na Jaworzynę

Beskid Sądecki (513.54) – pasmo górskie w Karpatach Zachodnich, należące do Beskidów Zachodnich. Rozciągające się na powierzchni ok. 670 km², pomiędzy Dunajcem na zachodzie a dolinami Kamienicy, Mochnaczki, Muszynki i Przełęczą Tylicką (688 m n.p.m.) na wschodzie. Najwyższym szczytem jest Radziejowa – 1262 m n.p.m. Góry zbudowane są z fliszu płaszczowiny magurskiej.

[edytuj] Położenie

Beskid Sądecki od zachodu ograniczony jest doliną Dunajca, która oddziela go od Gorców, a na północnym zachodzie – od Beskidu Wyspowego. Od północy sąsiaduje z Kotliną Sądecką. Na północnym wschodzie i wschodzie doliny Kamienicy, Mochnaczki, Muszynki oraz Przełęcz Tylicka i Krzyżówka są granicą z Beskidem Niskim. Od południowego wschodu przez dolinę Muszynki sąsiaduje z grupą Zimnego i Dubnego, będącą częścią Gór Czerchowskich, choć czasem zaliczaną do Beskidu Sądeckiego. Na południu pasmo poprzez granicę państwową, biegnącą rzeką Poprad i lądem, sąsiaduje ze słowackimi Górami Lubowelskimi (słow. Lubovnianska vrchovina), natomiast dalej na wschód – z Małymi Pieninami poprzez przełęcz Rozdziela oraz Grajcarek.

[edytuj] Topografia

Płynący przez Beskid Sądecki Poprad dzieli go swoją przełomową doliną na dwa pasma:

Pasmo Radziejowej położone jest na zachód od Popradu. Znajduje się tu najwyższa Radziejowa oraz wszystkie pozostałe w regionie szczyty przekraczające 1200 m n.p.m. Pasmo Jaworzyny z najwyższą Jaworzyną Krynicką (1114 m n.p.m.) leży na wschód od pasma Radziejowej i przełomu Popradu. Tylko dwa wzniesienia – Jaworzyna oraz Wielka Bukowa (1104 m n.p.m.) mają wysokość większą niż 1100 m n.p.m.

Obydwie części mają charakter podłużnych pasm górskich złożonych z grzbietu głównego oraz odbiegających od niego grzbietów bocznych. Są one dosyć wyrównane, toteż szczyty, z wyjątkiem Radziejowej i Jaworzyny, charakteryzują się niewielką wybitnością. Oprócz tego, region cechuje stosunkowa lesistość. Z wyjątkiem niżej położonych terenów sąsiadujących z miejscowościami, raczej mało jest polan i łąk w porównaniu z okolicznymi pasmami gór.

[edytuj] Wody powierzchniowe

Obszar Beskidu Sądeckiego w całości należy do dorzecza Dunajca w zlewisku Morza Bałtyckiego. Jedyną większą rzeką przepływającej przez środek regionu jest Poprad, natomiast Dunajec opływa go od zachodu i północy, będąc jego granicą. Większość cieków wodnych stanowią spływające z gór liczne potoki, płynące dolinami usytuowanymi najczęściej pomiędzy bocznymi grzbietami górskimi. Uchodzą one bezpośrednio do Dunajca lub Popradu bądź za pośrednictwem mniejszych rzek znajdujących się na granicy regionu, takich jak Grajcarek, Kamienica, czy Muszynka. W Beskidzie Sądeckim jest niewiele zbiorników wodnych – są to niewielkie jeziora osuwiskowe, których przykładem jest Młaka w rezerwacie przyrody Baniska.

[edytuj] Turystyka

Region jest bardzo atrakcyjny pod względem turystycznym, głównie ze względu na piękne krajobrazy, (przełom rzeczny Popradu), liczne uzdrowiska (wody mineralne), bogate dziedzictwo kulturowe regionu (np. szlak architektury drewnianej), folklor.

Największymi ośrodkami turystycznymi są powstałe w pobliżu źródeł i ujęć wód mineralnych miasta i wsie uzdrowiskowe, takie jak: Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Rytro, Żegiestów-Zdrój, a także położona na granicy Pasma Radziejowej i Małych Pienin Szczawnica. W Krynicy, Muszynie, Wierchomli Małej oraz należącej do Piwnicznej Suchej Dolinie znajdują się kompleksy wyciągów i stoków narciarskich. Jednym z najpopularniejszych jest Jaworzyna Krynicka, na którą z doliny Czarnego Potoku w Krynicy wjeżdża linowa kolej gondolowa. Działa ona również latem, wwożąc turystów na bezleśny, widokowy wierzchołek.

W górach poprowadzono wiele szlaków turystyki pieszej, z których najważniejszy i najdłuższy jest przebiegający głównymi grzbietami Pasm Radziejowej i Jaworzyny Główny Szlak Beskidzki, znakowany na czerwono. Wytyczone są także szlaki rowerowe, a nawet przebiega tędy Transbeskidzki Szlak Konny. W porównaniu z sąsiednimi pasmami górskimi, jest tu niewiele punktów widokowych. Najważniejsze i najbardziej znane to: Przehyba, wieża na Radziejowej, Wielki Rogacz oraz Jaworzyna Krynicka. Są to zarazem najbardziej popularne wśród turystów szczyty w regionie. Przemierzający szlaki turyści mogą nocować w pięciu schroniskach PTTK. Są to:

Istnieje też kilka schronisk prywatnych.

Do innych obiektów atrakcyjnych turystycznie należą skałki (np. Diabelski Kamień na stoku Jaworzyny, Kamień Świętej Kingi pod Skałką) czy niewielkie wodospady na potokach, jak na przykład Zaskalnik. Występują tu również zabytki – ruiny zamku w Rytrze i Muszynie, kościół w Jazowsku oraz obiekty szlaku architektury drewnianej, do których należą: drewniana zabudowa Krynicy, cerkwie m.in. w Powroźniku, Szczawniku, Wierchomli Wielkiej, Miliku oraz Złockiem, a także kościół w Tyliczu.

W przełomie Popradu, pomiędzy Piwniczną a Rytrem, organizowany jest spływ flisackimi tratwami.

[edytuj] Ochrona przyrody

Przeważającą część obszaru Beskidu Sądeckiego obejmuje Popradzki Park Krajobrazowy. W jego obrębie utworzono też wiele rezerwatów przyrody:

Pasmo Radziejowej
- rezerwat przyrody Baniska
- rezerwat przyrody Kłodne nad Dunajcem
- rezerwat przyrody Nad Kotelniczym Potokiem
- rezerwat przyrody Pusta Wielka
Pasmo Jaworzyny Krynickiej
- rezerwat przyrody Barnowiec
- rezerwat przyrody Lembarczek
- rezerwat przyrody Łabowiec
- rezerwat przyrody w Łosiach im. prof. M. Czai
- rezerwat przyrody Uhryń
- rezerwat przyrody Wierchomla
- rezerwat przyrody Żebracze