Bitwa pod Trzcianą
Z Wikipedii
| Bitwa pod Trzcianą Wojna polsko-szwedzka 1626-1629 |
|||||||||||||||||
 Józef Brandt, Bitwa pod Trzcianą |
|||||||||||||||||
| Data | 25 czerwca 1629 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Trzciano | ||||||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Polaków | ||||||||||||||||
| Terytorium | ujście Wisły | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Wojna polsko-szwedzka 1626-1629 |
|---|
|
Gniew — Zelbork — Kieś — Czarne — Tczew — Oliwa — Gdańsk — ujście Wisły — Ostróda — Górzno — Trzciana |
Bitwa pod Trzcianą (Bitwa pod Trzcianem) miała miejsce 25 czerwca 1629 podczas wojny polsko-szwedzkiej 1626-1629.
Bitwa pod Trzcianą uchodzi za największe polskie zwycięstwo od czasu bitwy pod Kircholmem - hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski zdecydowanie pokonał armię szwedzką dowodzoną przez króla Gustawa Adolfa. W tej głównie kawaleryjskiej bitwie jazda szwedzka za cenę ogromnych strat własnych uratowała swoją piechotę przed nieuchronną zagładą.
Spis treści |
[edytuj] Geneza
Król polski Zygmunt III Waza otrzymał pomoc militarną od cesarza Ferdynanda II w postaci 5000 piechoty i rajtarii, których późną wiosną 1629 przyprowadził gen. Jan Jerzy Arnheim i stanął obozem w okolicach Grudziądza. Zgrupowanie to postanowił zlikwidować król szwedzki Gustaw II Adolf wyruszając z Malborka na czele 5000 piechoty i 4000 jazdy. Gdy Szwedzi dowiedzieli się o połączeniu sił Arnheima z wojskami hetmana Stanisława Koniecpolskiego, rozpoczęli odwrót.
[edytuj] Bitwa
[edytuj] Szwedzi w odwrocie
W drogę powrotną do Malborka Szwedzi ruszyli 25 czerwca - pierwszy rankiem wymaszerował z Kwidzyna Herman Wrangel, który miał pod sobą, nie licząc taboru, 46 kompanii piechoty i 25 kompanii jazdy. Jan hrabia Renu, który dowodził 17 kompaniami rajtarów opuścił miasto dopiero wieczorem. Odwrót przeprowadzano w dwóch kolumnach - w jednej piechota z taborami maszerowała do Sztumu, natomiast osłaniająca jej marsz jazda posuwała się boczną drogą idącą przez Trzcianę, Straszewo i Pułkowice do Nowej Wsi, gdzie obie trasy łączyły się ze sobą.
[edytuj] Trzciana
Koniecpolski postanowił uderzyć na Szwedów, toteż wieczorem 24 czerwca Arnheim na czele austriackiej rajtarii wyruszył z Grudziądza, a wkrótce po nim z Synichu wyruszyła jazda polska. Łącznie Polacy i Austriacy mieli 1300 husarii (9 chorągwi), 1200 jazdy kozackiej i 2000 rajtarii cesarskiej (piechota austriacka została na miejscu). Następnego dnia zaatakowali tylną straż szwedzką (2000 rajtarów i 60 muszkieterów), dowodzoną przez hrabiego Renu. Hetman rzucił do frontalnego ataku jazdę kozacką i rajtarię, sam natomiast zaatakował z husarią prawe skrzydło szwedzkie. Garstka muszkieterów została zmieciona z pola walki, zanim zdołała zmienić front i oddać salwę. Rozpędzona husaria uderzyła z boku na szwedzkich rajtarów. Już po kilku minutach walki szwedzki szyk został złamany, w wyniku czego masa szwedzkiej rajtarii rzuciła się do bezładnej ucieczki na północ w kierunku Straszewa. W pogoń za uciekinierami rzuciła się jazda kozacka. Doszło do rzezi uciekających rajtarów, gdyż ich ciężkie konie nie miały szans, by umknąć dobieranym i szkolonym do walki z Tatarami polskim koniom.
[edytuj] Straszewo
Pod Straszewem, w odległości około 3 km, stała druga grupa szwedzkiej jazdy licząca 700 żołnierzy, która na odgłos walki ustawiła się w szyku.Wkrótce dołączył do niej hrabia Renu wraz z 300 uratowanymi z pogromu rajtarami, których ustawił w drugim rzucie. Gdy pokazała się ścigająca uciekających Szwedów jazda kozacka, została przywitana salwą z pistoletów, która zatrzymała polską jazdę. Jednak zaraz potem pojawiła się husaria i ruszyła z kopiami w ręku do ataku. Widok ten przeraził szwedzkich rajtarów, którzy nie wytrzymali i rzucili się do ucieczki w kierunku Pułkowic, gdzie stał z resztą jazdy król Szwecji Gustaw Adolf.
[edytuj] Pułkowice
Stojący pod Pułkowicami (7 km od Trzciany) Gustaw Adolf zdawał sobie sprawę z klęski swojej tylnej straży. Zebrał 2150 nie uczestniczących dotąd w bitwie rajtarów oraz 1000 ocalałych z pogromu niedobitków i stawił czoła idącym w pościgu polskim jeźdźcom. Doszło więc do trzeciego już starcia - jadący na zmęczonych już koniach jeźdźcy polscy (Kozacy) bez zastanowienia zaatakowali czekające na nich wojska szwedzkie i nie zatrzymała ich nawet silna salwa rajtarskich pistoletów. Wkrótce przybyła husaria wraz z Koniecpolskim i rajtarzy cesarscy.
Obie strony miały w tej chwili po 3000 jeźdźców, ale większość Szwedów była wypoczęta, za to Polacy i Austriacy podbudowani dotychczasowymi sukcesami. Szyki obu armii całkowicie się pomieszały i o wyniku bitwy decydowała teraz nie taktyka, a biegłość szermiercza. Ponieważ w tej dziedzinie Polacy zdecydowanie górowali nad Szwedami, wynik starcia był z góry przesądzony. W zażartej walce czynny udział brali obaj wodzowie - Koniecpolski nawet strzałem z pistoletu obalił jednego ze szwedzkich oficerów. W bardzo poważnym niebezpieczeństwie znalazł się sam Gustaw Adolf, który przeżył dzięki ofiarności swoich podkomendnych.
Walka była zacięta, jednak w końcu lepsze wyszkolenie indywidualne polskich jeźdźców doprowadziło do tego, że szyk szwedzki uległ załamaniu. Widząc to, Gustaw Adolf rzucił się do ucieczki w kierunku Sztumu.
[edytuj] Syn feldmarszałka kosztem własnego życia ocalił szwedzką piechotę
Piechota szwedzka znalazła się teraz w poważnym niebezpieczeństwie. Świadomy zagrożenia Wrangel rzucił do walki ostatni regiment jazdy, którym dowodził jego syn Johann. Wspomagany przez oddział niedobitków spod Trzciany Johann Wrangel stawił czoła posuwającej się szybko jeździe polskiej i austriackiej. Walka była krótka (zginął w niej syn feldmarszałka), jednak wystarczyło to, by piechota zdążyła schronić się za umocnieniami Sztumu. Ponieważ piechota polska i cesarska nie mogły nadążyć za szybko posuwającą się kawalerią, nie można było osaczyć miasta. Zamknięci tam Szwedzi wykorzystali zaopadające ciemności i wymknęli się, po czym uszli w kierunku Malborka.
[edytuj] Podsumowanie
Bitwa doprowadziła do prawie całkowitej likwidacji jazdy szwedzkiej, której straty wyniosły 600 zabitych i 200 wziętych do niewoli, w tym wielu wyższych oficerów. Kosztem swej jazdy doskonała piechota szwedzka w większości ocalała, tracąc ok. 600 zabitych i 300 wziętych do niewoli. Polskie zwycięstwo nie zmieniło stosunku sił, jednak po tej bitwie Szwedzi już do końca wojny nie zdołali odzyskać inicjatywy.
Bitwa dobitnie wykazała, że bez wsparcia piechoty i artylerii jazda szwedzka w otwartej walce nie może jednak równać się z jazdą polską. Na królu Szwecji wielkie wrażenie wywarła jedna z kozackich chorągwi, której żołnierze otoczeni czterema kornetami szwedzkimi, dzięki świetnemu wyszkoleniu indywidualnemu nie dopuścili, by nieprzyjaciel mógł użyć broni palnej. Po bitwie znaleziono w tym miejscu wiele obciętych rąk żołnierzy szwedzkich wraz z trzymanymi przez nie pistoletami. Ocalały z pogromu Gustaw Adolf przyznał, że w takich tarapatach nigdy jeszcze nie był.
[edytuj] Bitwy wojen szwedzko-polskich
- Pierwsza wojna szwedzko-polska 1600-1611
- Bitwa pod Kokenhausen 17 czerwca 1601
- Bitwa pod Białym Kamieniem 15 września 1604
- Bitwa pod Kircholmem 27 września 1605
- Druga wojna szwedzko-polska 1626-1629
- Bitwa pod Walmojzą 8 stycznia 1626
- Bitwa pod Gniewem 21 września - 1 października 1626
- Bitwa pod Hammerstein (Bitwa pod Czarnem) 16 kwietnia 1627
- Bitwa pod Tczewem 17 sierpnia 1627
- Bitwa pod Kiesią 30 września 1627
- Bitwa pod Selborkiem 30 września 1627
- Bitwa pod Oliwą 28 listopada 1627
- Bitwa pod Gdańskiem 16 czerwca 1628
- Bitwa pod Ostródą 14 października 1628
- Bitwa pod Górznem 11-12 lutego 1629
- Bitwa pod Trzcianą 25 czerwca 1629
[edytuj] Literatura
- Leszek Podhorodecki, "Rapier i koncerz", Warszawa 1985, ISBN 83-05-11452-X, str. 193-200
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
[edytuj] Przypisy
- ↑ Według Małej Encyklopedii Wojskowej siły Gustawa Adolfa liczyły 5500 jazdy i około 3000 piechoty
- ↑ Według Leszka Podhorodeckiego Austriaków zginęło prawdopodobnie tylu co Polaków - czyli około 150
- ↑ Według Leszka Podhorodeckiego poległo blisko 1200 Szwedów, a zwycięzcy wzięli prawie 400 jeńców, 10 dział i 15 chorągwi
