Căile Ferate Române
Z Wikipedii
Căile Ferate Române (Koleje Rumuńskie, skrót CFR) to oficjalna nazwa rumuńskich kolei państwowych. Spółka zarządza czwartą co do wielkości siecią w Europie pod względem przewozu pasażerów i towarów. Zarząd spółki mieści się w Bukareszcie, CFR posiada również oddziały terenowe w Klużu, Krajowie, Jassach, Gałaczu i Braszowie.
Spis treści |
[edytuj] Oddziały CFR
CFR jest wewnętrznie podzielone na cztery oddziały o różnych zadaniach:
- CFR Călători – odpowiada za przewozy pasażerskie
- CFR Marfă – odpowiada za przewozy towarowe
- CFR Infrastructură – odpowiada za stan torów, budynków stacyjnych, sieci elektrycznej, itp.
- CFR Societatea Feroviară de Turism – obsługuje kolej wąskotorową i częściowo turystyczną
[edytuj] Historia
[edytuj] Rumuńskie koleje w XIX wieku
Pierwsza linia kolejowa na obecnym terytorium Rumunii została otwarta 20 sierpnia 1854 i połączyła transylwańskie miasto Oraviţa z portem rzecznym nad Dunajem – miastem Baziaş. Linia miała 62,5 km długości, używano jej do transportu węgla. Od 12 stycznia 1855 obsługiwana była przez koleje austriackie – region był częścią Austrii (a później węgierskiej części Austro-Węgier. Po licznych ulepszeniach i rozbudowie infrastruktury, 1 listopada 1856 otwarto linię dla ruchu pasażerskiego.
Między 1864 a 1880 wybudowano liczne linie kolejowe na terytorium Królestwa Rumunii. 1 września 1865 brytyjska kompania John Trevor-Barkley rozpoczęła budowę linii łączącej Bukareszt z Giurgiu. Była to pierwsza linia kolejowa na ówczesnym terytorium Rumunii.
We wrześniu 1866 rumuński parlament przegłosował propozycję budowy linii kolejowej o długości 915 km, z miejscowości Vârciorova na południu do Romanu na północy, przez Piteşti, Bukareszt, Buzău, Braiłę, Gałacz i Tecuci, najludniejsze wówczas miasta. Koszt budowy wynosił 270 000 złotych franków za każdy budowany kilometr. Konstrukcją linii zajęło się niemieckie konsorcjum Strousberg. Linię konstruowano w dwóch odcinkach, pierwszy – z Piteşti do Romanu – został otwarty 13 września 1872, a drugi, (Vârciorova-Piteşti) – 9 maja 1878. Cała linia była ważną częścią rumuńskiej infrastruktury kolejowej, ponieważ objęła niemal cały obszar królestwa i zapewniła możliwość transportu towarowego i pasażerskiego między wołoskimi i mołdawskimi miastami.
10 września 1868 ukończono budowę Dworca Północnego (Gara de Nord) w Bukareszcie. W styczniu 1880 parlament przegłosował przekazanie aktu własności dworca i linii Vârciorova-Roman z rąk konsorcjum Strousberg w ręce państwa. Administracją zajęła się CFR – instytucja, która przetrwała do dziś. Pierwszy zarząd spółki składał się z trzech lordów: Kalinderu, Stătescu i Falcoianu.
W maju 1868 zawarło umowę z konsorcjum Offenheim o budowie kilku krótszych linii kolejowych w regionie mołdawskim. Linie te, o łącznej długości około 225 km miały wieść od Romanu do Iţcani, z Paşcani do Jass i z Vereşti do Botoszan. Były kolejno otwierane w przeciągu dwóch lat – od grudnia 1869 do listopada 1871. Offenheim, przez nieudolne zarządzanie, musiało oddać CFR administrowanie liniami w styczniu 1889.
W tym samym czasie, podczas wojny o niepodległość Rumunii w 1877, kraj zajął nadmorski region Dobrudża, wcześniej podlegający Imperium Osmańskiemu. Parlament przekazał CFR linię kolejową łączącą Konstancę z Cernavodă, zbudowaną przez Turków w 1860. W tym czasie przekazano spółce również linię Bukareszt-Giurgiu.
Gdy w 1889 roku państwo rumuńskie stało się właścicielem wszystkich linii kolejowych w kraju, łączna długość sieci wynosiła 1377 km.
[edytuj] Koleje w początkach XX wieku
W 1918 Królestwo Rumunii anektowało regiony: Siedmiogród, Besarabia i Bukowina, tworząc Wielką Rumunię. W rezultacie, wszystkie linie kolejowe na zdobytych ziemiach, dawniej w posiadaniu austro-węgierskich i rosyjskich spółek stały się własnością państwa, czyli w praktyce CFR. Było to istotne wydarzenie dla rumuńskich kolei, ponieważ w granicach kraju znalazła się duża fabryka maszyn i huta stali w Aradzie. Rozpoczęto wykorzystywanie tych zakładów do produkcji dobrej jakości wagonów i lokomotyw dla spółki kolejowej.
Przed I wojną światową i w dwudziestoleciu międzywojennym na wielu liniach dobudowano drugi tor, aby zwiększyć prędkość transportu na najbardziej eksploatowanych odcinkach. Pierwszą "podwojoną" linią była trasa z Bukaresztu przez Ploieşti do Câmpiny – budowę drugiego toru ukończono w roku 1912. Inne rozbudowane szlaki to m.in.:
- Konstanca–Cernavodă (1931)
- Adjud–Tecuci (1933)
- Teiuş–Apahida (1940)
- Câmpina–Braszów (1941)
- Buzău–Mărăşeşti (1942)
W latach 20. i 30. CFR nabyło wiele nowych wagonów i lokomotyw, rozpoczynając szeroko zakrojoną modernizację. Zaczęto korzystać ze składów napędzanych silnikiem Diesela, wybudowano również szybkie zespoły trakcyjne Malaxa, do tej pory używane jako składy służbowe na terenie Banatu.
Znaczącym wydarzeniem w historii rumuńskich kolei był strajk w warsztatach naprawczych Griviţa w Bukareszcie w 1933, który miał miejsce podczas Wielkiego Kryzysu i doprowadził do aktów przemocy między pracownikami kolei a policją.
[edytuj] Koleje Rumunii w latach 1945-1989
Po przekształceniu Rumunii w państwo satelitarne ZSRR w 1949, znacząca liczba inwestycji rządowych dotyczyła pośrednio lub bezpośrednio infrastruktury kolejowej, często kosztem dróg i innych form transportu. W tym czasie koleje często uważano za symbol szybkiej industrializacji Rumunii w czasach takich przywódców jak Gheorghe Gheorghiu-Dej i Nicolae Ceauşescu. Rozwijając kolej, rozpoczęto również dalsze podwajanie torów, a także elektryfikację sieci.
Pierwszą zelektryfikowaną linią kolejową na terenie Rumunii była linia łącząca Bukareszt z Braszowem, na której natężenie ruchu było największe. Prace elektryfikacyjne rozpoczęto w 1959 roku, a pierwszy odcinek (Braszów-Predeal) otwarto 9 grudnia 1965. 20 kwietnia 1966 trakcję elektryczną dociągnięto do Câmpiny. Ostatecznie linia została w całości zelektryfikowana 19 lutego 1969. Częstotliwość wynosiła 50 Hz a napięcie 25 kV.
Rozmaite linie zostały "podwojone" aby zwiększyć przepustowość oraz szybkość transportu:
- Făurei-Gałacz (1971)
- Pantelimon-Cernavodă (1971)
- Bukareszt-Roşiori-Krajowa (1972)
- Chitila-Goleşti (1972)
- Braszów-Câmpul Libertăţii (1974)
- Adjud-Suczawa (1975)
W połowie lat 70. tabor parowy przestał być eksploatowany. Zastąpiono go spalinowymi i elektrycznymi lokomotywami i zespołami trakcyjnymi, w większości budowanymi w fabryce Astra w Aradzie.
[edytuj] CFR po roku 1989
Po rewolucji w Rumunii w 1989 roku, która spowodowała upadek reżimu, Rumunia miała jedną z największych, najgęstszych i najbardziej eksploatowanych sieci kolejowych w Europie, ale także bardzo przestarzałą infrastrukturę. To, w połączeniu z gospodarczym kryzysem w latach 90., spowodowanym przestawieniem kraju na gospodarkę rynkową, doprowadziło niemal do upadku spółki. Wiele nieużywanych lub wykorzystywanych w niewielkim stopniu tras, głównie w obszarach wiejskich, zostało zamkniętych, a tabor, wyprodukowany głównie w latach 70., był w bardzo złym stanie technicznym. Wizerunek CFR, zarówno w Rumunii, jak i poza jej granicami bardzo ucierpiał, głównie z powodu raportów o zniszczonych, rozpadających się pociągach, kiepskiej obsłudze klienta i niedołężności zarządu.
Sytuacja utrzymywała się do 1998 roku, gdy Societatea Naţională a Căilor Ferate Române (Państwowe Przedsiębiorstwo Kolei Rumuńskich) została zreorganizowana i podzielona na cztery odrębne spółki oraz przemianowana na Compania Naţională de Căi Ferate "CFR" SA (Państwowa Kompania Kolejowa "CFR" SA). Po tych wydarzeniach sytuacja rumuńskich kolei znacznie się poprawiła. Wpłynął na to również boom ekonomiczny w Rumunii po roku 2000, który pozwolił ma zwiększenie rządowych funduszy na kolej. CFR ponownie stała się jednym z najszybciej rozwijających się przewoźników kolejowych regionu.
Od 1989 roku systematycznie likwidowano niedochodowe trasy – zwłaszcza te przeznaczone wyłącznie do celów przemysłowych (jak bocznice fabryczne) oraz koleje wąskotorowe. Robiono to głównie dla zwiększenia konkurencyjności dla prywatnych sieci autobusowych, kursujących między głównymi miastami, oraz z powodu niewielkiej ilości pasażerów i przewożonych towarów na tych trasach. Planuje się dalsze zamykanie rzadko używanych linii, zwłaszcza w okręgu Timiş – gdzie kolej jest dość stara, w w wielu miejscach uszkodzona przez mającą w tym regionie w 2005 roku powódź. Do końca 2007 roku ma zostać zlikwidowanych 75 km tras.
Część linii wąskotorowych została ponownie otwarta przez CFR Societatea Feroviară de Turism (CFR Kolejowe Przedsiębiorstwo Turystyczne) dla celów turystycznych, ale działa wyłącznie okazjonalnie (około dwóch razy w miesiącu). Reaktywowane linie to między innymi:
- Abrud-Câmpeni
- Târgu Mureş-Band
- Moldoviţa-Canton
Wszystkie wąskotorówki leśne zostały sprywatyzowane i sprzedane leśnictwom i nadleśnictwom. Część z nich stała się popularnymi atrakcjami turystycznymi.
[edytuj] Modernizacja
W początkach XXI wieku, CFR rozpoczęła śmiały program modernizacyjny aby poprawić swą reputację – złą zarówno w kraju i za granicą. Pierwsza faza modernizacji zakładała odnowę znacznej ilości pociągów InterCity oraz Rapid, oraz rozwinięcie sieci pociągów ekspresowych tych rodzajów tak, aby połączyć nimi każde większe rumuńskie miasto.
Aby przyspieszyć rozwój sieci InterCity, CFR zakupiła w początkach 2003 kilkanaście składów trakcyjnych Desiro, produkcji firmy Siemens AG. Nazywane Sageata Albastră (Błekitna Strzała), są wykorzystywane na trasach pociągów typu Accelerat, Rapid i InterCity na krótkich i średnich dystansach. Desiro były używane jako ikony modernizacji CFR, mimo krytykowania firmy – pociągi tego typu to szynobusy zaprojektowane dla obsługi krótkich tras kolejek dojazdowych, typu paryskiego RERu. CFR rok później nabyło kolejne, ulepszone pociągi tego typu, bardziej przystosowane do dłuższych tras. CFR korzysta z nich na średniej długości trasach, czasem również podstawia je na dłuższych liniach w miejsce remontowanego taboru.
Oprócz Desiro, CFR nabyło również w kilku ostatnich latach 80. nowych wagonów sypialnych (typ WLABee), kuszetek, wagonów InterCity oraz wagonów piętrowych. Wagony sypialne CFR należą do najnowocześniejszych w Europie – wyposażone są w klimatyzację, ekrany LCD oraz nowoczesne prysznice w każdym z przedziałów. Jednak bilety na pociągi sypialne zestawione z tego typu taboru są bardzo drogie.
Oprócz nowych wagonów, CFR kupiło i zmodernizowało również wiele lokomotyw, włączając najpowszechniejsze ich rodzaje – Clasa 40 i Clasa 41. Nabyto również 10 lokomotyw Taurus produkcji Siemens AG, używanych obecnie na trasach pociągów typu Rapid i InterCity.
Częścią planu modernizacyjnego CFR jest również program XSELL, który zakłada uruchomienie w Rumunii elektrycznego systemu sprzedaży biletów. Mimo znacznej poprawy jakości usług rumuńskich kolei, system sprzedaży biletów jest przestarzały – nadal korzysta się z tekturowych karteczek zamiast elektronicznych biletów. Program XSELL wprowadzono w listopadzie 2004 roku na Dworcu Północnym w Bukareszcie, a w lipcu 2005 na stacji w Oradei. Od grudnia 2005 projekt obejmuje kolejne stacje i jest nadal rozwijany.
W 2003 roku rumuński operator telefonii komórkowej Connex-Vodafone (wówczas jako Connex GSM) podpisał umowę z CFR o szybkich informacjach związanych z rozkładem jazdy i rezerwacją biletów. Obecnie przez całą dobę osoby korzystające z usług Vodafone mogą zadzwonić pod numer telefonu 652 i uzyskać aktualne informacje o trasach pociągów, opóźnieniach, przyjazdach i odjazdach z konkretnych stacji oraz cenach biletów. Orange Rumunia podpisalo podobną umowę w początkach roku 2004.
[edytuj] Przewozy pasażerskie
CFR Călători, oddział spółki zajmujący się przewozami pasażerskimi, obsługuje siedem typów pociągów. Rodzaj zależy od szybkości oraz jakości wagonów.
Typy pociągów pasażerskich CFR:
- personal – odpowiednik polskich pociągów osobowych
- accelerat – odpowiednik pociągu osobowego przyspieszonego, obsługuje średnie oraz długie trasy krajowe
- rapid – odpowiednik pociągu pospiesznego, działa również na krótkich trasach międzynarodowych
- InterCity
- EuroCity
- EuroNight
- special – pociągi specjalne na trasach turystycznych
Oprócz siedmiu głównych typów pociągów, CFR obsługuje również pociągi nocne, które mogą mieć każdy status poza special.
[edytuj] Pociągi osobowe (personal)
Pociągi osobowe są najczęściej widywane na trasach obsługiwanych przez Căile Ferate Române. Używane są na krótkich trasach, ich zadaniem jest łączenie miejscowości w najbliższej okolicy, zwykle w obrębie okręgu.
Pociągi typu personal mają najniższą średnią prędkość (w roku 2004 – 34,3 km/h) i są obsługiwane przez najmniej wygodny (zwykle najstarszy, wyeksploatowany) tabor. Mają reputację powolnych, zatłoczonych i dość niebezpiecznych. Zatrzymują się na każdej stacji. Opłata za bilet w wypadku pociągu osobowego jest najniższa – nie ma dopłat, płaci się tylko kwotę bazową. Nie obowiązuje rezerwacja miejsc (wyjątek: linie kursujące między Konstancą a letniskowymi miejscowościami na wybrzeżu Morza Czarnego w sezonie).
Składy kursujące na relacjach osobowych znacznie się różnią. Na liniach łączących dwa sąsiedzkie miasta (np. Bukareszt i Piteşti) jakość taboru jest dużo większa, niż na dłuższych trasach.
Większość pociągów osobowych zestawia się z tradycyjnych bądź piętrowych wagonów. Wiele składów tego typu prowadzi wyłącznie wagony drugiej klasy. Wybudowane w latach 40. i 50. wagony osobowe pomalowane są na niebiesko. Niektóre krótsze linie w obrębie Bukowiny obsługiwane są natomiast przez tabor z lat 40. i 50., z siedzeniami z autobusów. CFR obecnie odnawia piętrowe wagony, które używane będą na trasach pociągów osobowych i pospiesznych.
[edytuj] Pociągi pospieszne (accelerat)
Pociągi pospieszne kursują na średnich i długich dystansach i zatrzymują się wyłącznie w miastach. Korzystają z lepszego taboru niż osobowe i osiągają większe prędkości. Opłaty za przejazd nimi są też proporcjonalnie wyższe. Pociągi kursujące na dłuższych relacjach wymagają rezerwacji miejsc.
Accelerati są używane również na trasach międzyregionalnych, przecinających kraj (np. linia Oradea-Gałacz o długości około 830 km, czy relacja Giurgiu-Suczawa, o długości ok. 400 km).
Pociągi pospieszne zatrzymują się na każdej stacji w mieście, pomijają jednak stacje i przystanki na wsi. Podróżujacy pociągami pospiesznymi wykorzystują je głównie jako dogodny środek transportu między większymi miastami.
[edytuj] Źródła
- (en) Căile Ferate Române z uaktualnieniami
[edytuj] Linki zewnętrzne
