Kluż-Napoka

Z Wikipedii

Współrzędne: 46°46' N 23°36' E46.7666667 23.6 (Kluż-Napoka)

Kluż-Napoka
Herb Kluż-Napoki
Państwo	Rumunia
Okręg	Kluż
Mer	Emil Boc
Powierzchnia	179,5 km²
Położenie	46° 46' N 23° 36' E
Ludność (2002) • liczba ludności • gęstość	318 027 1771 os./km²
Miasta partnerskie	Kolonia, São Paulo, Beer Szewa, Pecz, Zagrzeb, Czengczou, Chacao-Caracas, Dijon, Nantes, Suwon, Makati, Korcza, Cervia, Columbia, East Lansing, Rockford
Położenie na mapie kraju Kluż-Napoka
Strona internetowa miasta

Kluż-Napoka (dawniej Koloszwar rum. Cluj-Napoca, węg. Kolozsvár, niem. Klausenburg) – miasto o charakterze przemysłowym leżące w północno-zachodnim Siedmiogrodzie (Rumunia) – 130 km na południe od granicy z Ukrainą.

Obecnie Kluż-Napoka liczy około 320 tys. mieszkańców. Do głównych gałęzi przemysłu miasta należy przemysł metalowy, chemiczny i spożywczy. Jest drugim po Bukareszcie miastem uniwersyteckim w Rumunii.

Z racji swojej długiej historii w Kluż-Napoka znajduje się wiele cennych zabytków takich jak:

• pałac węgierski – barokowy, z XVIII w., obecnie pełniący rolę muzeum sztuki
• kościół rzymskokatolicki św. Michała – największy kościół w kraju, datowany na XIV-XV w., zbudowany w stylu gotyckim (jednak większość najcenniejszych eksponatów z tego kościoła została zniszczona w okresie reformacji).

[edytuj] Historia

Stolica Siedmiogrodu jest zamieszkana od czasów prehistorycznych. Gdy Imperium Rzymskie podbiło Dację na początku II wieku, cesarz Trajan założył obóz legionu o nazwie Napoca. Cesarz Hadrian podniósł Napocę do statusu municipium, nadając mu nazwę Municipium Aelium Hadrianum Napoca. Prawdopodobnie podczas panowania Marka Aureliusza miasto osiągnęło status kolonii. Napoka została stolicą prowincji Porolissensis i siedzibą prokuratora, jakkolwiek podczas wędrówek ludów Napoka została zdobyta i zniszczona.

Król węgierski Stefan V zachęcił Niemców do osiedlania się w pobliżu miasta Napoka w 1272 roku. Ich osiedle otrzymało niemiecką nazwę Klausenburg, od starego słowa Klause oznaczającego przejście przez góry. Sugeruje się że rumuńska nazwa Cluj może pochodzić również od Klause lub od łacińskiej nazwy Castrum clus, pod którą miasto po raz pierwszy pojawia się w dokumentach pisanych ok. 1170 roku (clusum (łac.) = "zamknięty", odnosi się to do otaczających miasto wzgórz). Natomiast Węgrzy nazywali to Kolozsvár.

W roku 1270 Kluż otrzymało prawa miejskie od króla Stefana V i zaczęło się szybko rozwijać: kościół św. Michała zbudowano za króla Zygmunta. W roku 1405 Kluż zostaje wolnym miastem. Do tego czasu liczby niemieckich i węgierskich mieszkańców były równe i król Maciej Korwin (urodzony w Kluż w 1440) rozkazał by sędzia miejski był na zmianę Niemcem i Węgrem. W roku 1541 Kluż weszło w skład Księstwa Siedmiogrodu. Chociaż Alba Iulia była polityczną stolicą książąt Siedmiogrodu, Kluż stał się głównym centrum kulturalnym i religijnym. Stefan Batory ufundował tu Kolegium Jezuickie w 1581 r. Między 1545 a 1570 rokiem duża liczba Niemców opuściła miasto z powodu wprowadzenia doktryny unitarianizmu. Dalsze wojny Węgier z Turcją ponownie zmniejszyły liczbę niemieckiej ludności. Ich miejsce zajęli w dużym stopniu Węgrzy i miasto stało się centrum węgierskiej arystokracji i inteligencji.

Pierwsza węgierska gazeta pojawiła się w Kluż w 1791 roku, a pierwszy teatr w rok później. W 1798 miasto nawiedził niszczycielski pożar.

W latach 1790-1848 oraz 1861-1867, Kluż było stolicą Wielkiego Księstwa Siedmiogrodu i siedzibą siedmiogrodzkich władców. Poczynając od 1830 r. stało się centrum węgierskiego ruchu narodowego w Księstwie. Podczas Wiosny Ludów 1848 roku miasto zostało zajęte przez węgierskie wojska dowodzone przez polskiego generała Józefa Bema.

Po zawarciu Ausgleichu (porozumienia), w wyniku którego powstała monarchia austro-węgierska w 1867 r. Kluż i Siedmiogród stały się częścią Królestwa Węgier. Podczas tego okresu Kluż było drugim co do wielkości miastem Węgier po Budapeszcie i stolicą hrabstwa Kolozs. Po I wojnie światowej Kluż stało się częścią Królestwa Rumunii, razem z resztą Siedmiogrodu. W 1940 na mocy drugiego arbitrażu wiedeńskiego przypadło Węgrom, lecz wojska węgierskie zostały rozbite przez Rumunów i Sowietów w październiku 1944. Na mocy traktatu paryskiego Kluż ponownie wrócił do Rumunii w 1947 roku.

W Kluż mieszkało 16 763 Żydów jeszcze w 1941. Zostali oni w 1944 zapędzeni do getta, gdzie panowały okropne warunki, stłoczenie i praktyczny brak wszystkiego. Getto zostało zlikwidowane w wyniku sześciu deportacji do Auschwitz między majem i czerwcem 1944. Węgrzy pozostali główną grupą etniczną do lat 50. XX w. Spis powszechny w 1966 roku wykazał 185 663 mieszkańców, z czego 56% Rumunów i 41% Węgrów. Do roku 1974 oficjalną nazwę miasta było Kluż. Komuniści przemianowali miasto na Kluż-Napoka by podkreślić, że była to rzymska kolonia Napoka. Niektórzy twierdzą że zrobiono to na złość Węgrom sugerując że rumuńscy mieszkańcy są potomkami Daków skolonizowanych przez Rzymian. Temat budzi wiele kontrowersji.

Wkrótce po demokratycznej rewolucji w 1989 roku burmistrzem miasta był przez dwanaście lat postkomunista i nacjonalista Gheorghe Funar. Jego urzędowanie stało pod znakiem wzrostu nastrojów antywęgierskich. Powstała duża liczba projektów i działań mających na celu dezawuowanie węgierskiego dziedzictwa w mieście. W czerwcu 2004 roku Gheorghe Funar nie uzyskał ponownie mandatu i został zastąpiony przez Emila Boca z Partii Demokratycznej, który rozpoczął współpracę z Węgrami w celu odbudowy dobrych stosunków etnicznych w mieście.

W 1994 i 2000 roku Kluż-Napoka było gospodarzem Środkowo-Europejskiej Olimpiady Informatycznej (The Central European Olympiad in Informatics (CEOI)). To uczyniło z Rumunii pierwszy kraj który gościł tą olimpiadę oraz pierwszy który gościł ją ponownie.

Miasto jest znane w historii Żydów chasydzkich jako miejsce pochodzenia dynastii Sanz-Klausenburg.

Rok	liczba mieszkańców miasta	liczba rumuńskich mieszkańców miasta	liczba węgierskich mieszkańców miasta
1890	37 184	5637	29 396 (79%)
1910	62 733	8886	51 192 (82%)
1920	85 509	29 644	42 168 (49%)
1930	103 840	34 029	48 271 (46%)
1941	110 956	10 029	97 698 (88%)
1948	117 915	47 321	67 977 (58%)
1956	154 723	74 623	77 839 (50%)
1966	185 663	105 185	78 520 (42%)
1977	262 858	173 003	86 215 (33%)
1992	328 602	248 572	74 871 (23%)

[edytuj] Zabytki

• Plac Avrama Iancu z prawosławną katedrą, Teatrem Narodowym i Statuą Avrama Iancu
• Plac Unirii z kościołem katolickim i pomnikiem króla Macieja Korwina
• Ulica Universităţii (Uniwersytecka) z Uniwersytetem Babeş-Bolyai i kościołem reformowanym
• Plac Mihaia Viteazula z pomnikiem Mihaia Viteazula
• Plac Luciana Blagi z Biblioteką Uniwersytecką
• Ogród Botaniczny
• Ulica Georga Baritiu z Uniwersytetem Technicznym
• Cetăţuia ze wspaniałym widokiem na miasto
• Park Centralny
• wiele muzeów: Muzeum Etnograficzne Siedmiogrodu, Muzeum Historyczne, Muzeum Sztuki, Muzeum Zoologii i Muzeum Farmacji
• Cmentarz "Házsongárd" (XVI wiek)
• Synagoga neologiczna

[edytuj] Linki zewnętrzne

• (ro) Strona miasta
• (pl) Opis i zdjęcia miasta
• (pl) Zdjęcia z Koloszwaru