Cmentarze przy ul. Lipowej w Lublinie

Z Wikipedii

Cmentarze przy ul. Lipowej w Lublinie – najstarszy i najbardziej znany zespół cmentarzy we wschodniej Polsce, w skład którego wchodzą:

cmentarz rzymskokatolicki,
cmentarz ewangelicko-augsburski,
cmentarz prawosławny oraz
cmentarz wojskowo-komunalny z główną bramą wejściową od ul. Białej.

Pozwolenie na otwarcie najstarszej części nekropolii tj. cmentarza rzymskokatolickiego zostało wydane w roku 1794 przez biskupa chełmskiego i lubelskiego Wojciecha Skarszewskiego. Założono go na gruntach klasztoru Panien Brygidek Lubelskich, tzw. Rurach. Mimo że idea otwarcia nekropolii położonej poza obrębem miasta była wynikiem realizacji zarządzenia władz austriackich zabraniającego grzebania zmarłych w kościołach i na cmentarzach przykościelnych, na niewielkim początkowo terenie nekropolii (1,68 ha) chowano zrazu tylko szczątki przenoszone z popadających w ruinę cmentarzyków śródmiejskich. Wraz z nimi przeniesiono tu kilkanaście pomników nagrobnych (kilka z nich zachowało się do dziś). Dopiero od jesieni 1811 roku datują się pierwsze regularne pochówki zmarłych, początkowo wolnomyślicieli (masonów), później zaś innych obywateli miasta. Cmentarz był ogrodzony i obsadzony lipami, stąd jego nazwa "Pod Lipkami" lub "Lipki". W związku z zapełnianiem się jego przestrzeni grobami, władze kościelne i miejskie kilkakrotnie dokupowały ościenne tereny poszerzając go (m.in. w latach 1853, 1870, 1899 i przed II wojną światową). Około roku 1825 założono sąsiadującą z cmentarzem rzymskokatolickim część ewangelicko-augsburską, a po roku 1840 część grecko-unicką (obecnie znaną jako cmentarz prawosławny). W roku 1915 część cmentarza rzymskokatolickiego została wykorzystana przez władze austriackie jako miejsce pochówku żołnierzy i w następnych latach z części tej utworzono osobny cmentarz, zwany obecnie wojskowo-komunalnym. Na terenie zespołu cmentarzy przy ul. Lipowej w Lublinie znajdują się trzy kaplice: pw. Wszystkich Świętych w części rzymskokatolickiej, pw. Niewiast Niosących Wonności w części prawosławnej oraz kaplica na cmentarzu wojskowo-komunalnym. W roku 2005 w części ewangelicko-augsburskiej oddano do użytku pierwsze na Lubelszczyźnie kolumbarium.

Cmentarze przy ul. Lipowej w Lublinie funkcjonują w świadomości lublinian jako jedna nekropolia. Są one miejscem pochówku osób zasłużonych oraz zwykłych obywateli miasta i regionu. Od roku 1985 nekropolia posiada status zabytku, zarówno ze względu na walory historyczne jak i artystyczne. Znajdują się tu pomniki nagrobne wykonane przez tak znanych artystów jak Antoni Kurzawa, Bolesław Jeziorański, Konstanty Laszczka, Ludwik Pyrowicz, Bolesław Syrewicz, Hipolit Kasjan Marczewski, Leon Migalski, Adolf Saturnin Timme i in. O objęcie opieką konserwatorską cmentarzy przy ul. Lipowej w Lublinie apelował w latach 1976 i 1981 na łamach Kameny historyk sztuki Michał Domański, który w swych artykułach dokonał pierwszego całościowego rozpoznania zabytkowych walorów rzeźby nagrobnej. W roku 1985 powstał Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Lublina, przy którym dwa lata później powołano Komisję Ochrony Zabytków Cmentarnych. Od tego czasu członkowie i sympatycy urządzają doroczne kwesty, których celem jest odnowa i ratowanie zabytków cmentarnych.

W części rzymskokatolickiej cmentarza przy ul. Lipowej pochowani są m.in.:

Feliks Araszkiewicz
Wacława Arciszowa
Łucja Bałzukiewicz
Jan Baranowski
Maria Bechczyc-Rudnicka
Konrad Bielski
Mieczysław Biernacki
Gabriel Brzęk
Gustaw Doliński
Leon Frankowski
Kazimierz Grześkowiak
Stanisław Grzycki
Kazimierz Jaczewski
Stanisław Kamiński
Mieczysław Albert Krąpiec
Tadeusz Kwiatkowski-Cugow
Jan Henryk Lubieniecki
Józef Łobodowski
Feliks Łodzia-Bieczyński
Hieronim Łopaciński
Stanisław Magierski
Jan Mincel
Jan Ignacy Modrzewski
Henryk Raabe
Idzi Radziszewski
Oskar Ruppel
Wiktor Stein
Mieczysław Stelmasiak
Klemens "Junosza" Szaniawski
Piotr Ściegienny
Józef Tarłowski
Jan Ambroży Wadowski
Stanisław Węglarz
Henryk Wiercieński
Kazimierz Wnorowski
Stanisław Ziemecki

W części ewangelicko-augsburskiej cmentarza przy ul. Lipowej pochowani są m.in.:

Tadeusz Czajka
Michał Domański
Adam Kądziołka
Bronisława Lindert
Kazimierz Myśliński
Lesław Paga
Emil Plage
Iwo Pollo
Edmund Prost
ks. Aleksander Schoeneich
Aleksander Semadeni
Andrzej Semadeni
Kacper Semadeni
Grzegorz Leopold Seidler
Paweł Smoczyński
Zygmunt Stryjeński
Juliusz Rudolf Vetter
Karol Rudolf Vetter
Witold Welcz

W części prawosławnej cmentarza przy ul. Lipowej pochowany jest m.in.:

Jan Ziemski

W części wojskowo-komunalnej cmentarza przy ul. Lipowej (z głównym wejściem od ul. Białej) pochowani są m.in.:

Józef Czechowicz
Kazimierz Tumidajski
Maria Urban-Mieszkowska
Hieronim Dekutowski ps."Zapora" ( mogiła symboliczna )
Stanisław Szacoń ps."Pałka"

[edytuj] Bibliografia

M. Gmiter, B. Kotowski, K. Kucharska i in., Cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Lipowej w Lublinie, Lublin 1990.
S. Santarek (opr.), 20 lat kwesty na rzecz ratowania zabytków cmentarza przy ul. Lipowej, Lublin 2005.