Diabeł Boruta
Z Wikipedii
Diabeł Boruta, zwany też błotnikiem lub, mylnie, diabłem Rokitą - fikcyjna postać, diabeł, mający rzekomo zamieszkiwać miasto Łęczycę, położone w środkowej Polsce.
Spis treści |
[edytuj] Wyobrażony wygląd i charakter
Diabeł Boruta jest przedstawiany bardzo różnie; w najpopularniejszym wyobrażeniu był on wysokim szlachcicem z długimi, czarnymi wąsami, o czarnych oczach i z ogonem, w bogatym kontuszu - pod taką postacią był zwany borutą szlachcicem lub borutą tumskim czy też czarnym.
Jednakże, Boruta występował również pod bardzo wieloma innymi postaciami i był "spotykany" w rożnych miejscach - np. jako ptak z ogromnymi skrzydłami (boruta błotny) spotykany był na podłęczyckich łąkach i moczarach, jako wielka ryba z rogami (boruta topielec) był widywany w wodach rzeki Bzury, jako szybki, czarny koń (boruta koń) galopował nocami na okołołęczyckich polach. Był również spotykany w Łęczycy pod postacią sowy, a pod postacią boruty młynarza nawiedzał nocami okoliczne młyny, potajemnie rozdając potem zmieloną przez siebie mąkę biednym mieszkańcom miasta. Obecność tego diabła mógł też potwierdzać nagle zapalający się i szybko gasnący ogień[2].
Według legendy Boruta był żyjącym w XIV wieku szlachcicem. Około roku 1360, gdy budowany był Zamek Królewski w Łęczycy, król Kazimierz Wielki, przejeżdżając niedaleko Łęczycy, utknął w swej karecie na szerokich mokradłach. Silny młodzieniec o imieniu Boruta, pomógł mu i w zamian za to otrzymał zamek.
Istnieje wiele wersji, jak Boruta stał się później diabłem. Ponoć w jego zamku pod koniec XIV wieku miał ukryć skarb książę mazowiecki. Do dziś, już ponad 700 lat w lochach zamku siedzi Boruta, czasami w nocy wychodząc na zewnątrz, pilnując skrzyń ze złotem.
We wszystkich legendach poświęconych diabłu Borucie objawia się on dużą przebiegłością oraz sprytem; wykazuje się także nadludzką siłą. Zwykle przechytrzał ludzi za pomocą swoich diabelskich "sztuczek", jednakże w wielu legendach objawia się on jako dobroczyńca, pomagając biednym.
[edytuj] Pochodzenie
Diabeł Boruta jest znany na ziemi łęczyckiej od bardzo dawna. Wywodzi się od słowiańskiego demona, Boruty, którego kult w czasach przedchrześcijańskich w okolicach dzisiejszej Łęczycy był bardzo nasilony. Był wtedy brodatym strażnikiem lasów i opiekunem zwierząt leśnych oraz patronem myśliwych. Stąd też może brać się jego nazwa: Boruta od boru - gęstego lasu. Inni znawcy zaś twierdzą, iż Słowianie wierzyli, że Boruta zamieszkuje bardzo starą sosnę w środku puszczy (sosna była jego świętym drzewem) - sosna to po staropolsku właśnie boruta.
W 966, wraz z przyjęciem chrztu przez Mieszka I, rozpoczęły się wyprawy misyjne mające na celu chrystianizację ludności. Chrześcijańscy księża przy nawracaniu Słowian utożsamiali wiele ich bogów z diabłem. Tak też miano diabła przyjął Weles, Chors albo Trupiec, a także demon Boruta.
W XI wieku próbowano walczyć z kultem wielu słowiańskich bożków i demonów, który był wciąż bardzo żywy. Lecz myśliwi dalej składali ofiary przy sosnach, aby Boruta podarował im dużo zwierzyny. Boruta przetrwał do dziś, mimo że jego wyobrażony wygląd zmieniał się na przestrzeni dziejów. Dziś jest on niemal symbolem Łęczycy i bohaterem wielu legend.
[edytuj] Boruta w literaturze
Pierwsza opowieść o diable Borucie pochodzi z XVIII wieku i pojawia się w pamiętnikach biskupa Kossakowskiego. Do literatury wprowadza go jednak Kazimierz Władysław Wójcicki, który w swojej opublikowanej w 1837 książce pt. Klechdy opisuje najbardziej znane krążące legendy o Borucie. Kolejne legendy wydrukował w drugiej połowie XIX wieku Tygodnik Ilustrowany. W 1890 Boruta staje się bohaterem pięcioaktowego dramatu autorstwa B. Grabowskiego oraz baśni scenicznej Lucjana Rydla pt. Zaczarowane koło[3]. Do dziś jest wydawanych wiele zbiorów opowieści o łęczyckim diable, a legendy o nim wciąż są w okolicach Łęczycy bardzo żywe.
Boruta jest również inspiracją dla wielu rzeźbiarzy ludowych z regionu łęczyckiego. Obecnie wiele rzeźb przedstawiających Borutę w różnych wcieleniach jest zebranych w muzeum mieszczącym się w zamku w Łęczycy. Oprócz pojedynczych figur często spotyka się również rozbudowane, wielopoziomowe prace, przedstawiające całe legendy z udziałem diabła.
[edytuj] Boruta
 Boruta ubierał się i pił jak szlachcic w zamku |
 Boruta ssie ranę po odciętych palcach w pojedynku |
[edytuj] Przypisy, źródła
- ↑ Legenda mówi, że na ścianie wieży kolegiaty w Tumie koło Łęczycy Boruta zostawił ślady swoich pazurów, które powstały, kiedy chciał przewrócić wieżę.
- ↑ źródło: Anna Dłużewska-Sobczak: Jak diabeł Boruta łęczycan mamił. Łęczyca: 2000, ss. 3-4. Wydanie ósme.
- ↑ źródło: Praca zbiorowa: Przewodnik po Łęczycy i regionie łęczyckim. Łęczyca: 2005, s. 54. ISBN 83-919968-1-6. Wydanie drugie, rozszerzone i poprawione.
