Diecezja lubuska

Z Wikipedii

Dawna katedra biskupów lubuskich w Fürstenwalde, obecnie ewangelicki kościół św. Marii

Diecezja lubuska - historyczna diecezja utworzona za panowania Bolesława Krzywoustego w latach 1124/1125. Była bezpośrednio podległa arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. Obejmowała ziemie leżące w regionie wyznaczonym trójkątem rzek: Odra-Nysa Łużycka-Warta. Od XIII wieku biskupi lubuscy prowadzili akcję misyjną na Rusi i sprawowali opiekę nad katolikami mieszkającymi na terenach księstwa halicko-włodzimierskiego.

Ważniejszymi ośrodkami na obszarze diecezji lubuskiej były:

oraz leżące obecnie na terytorium Niemiec:

Alt Friedland
Beeskow
Buckow
Frankfurt nad Odrą
Fürstenwalde
Groß Neuendorf
Lubusz
Letschin
Müncheberg
Neuzelle.

Ośrodkami dóbr biskupów lubuskich jako biskupów misyjnych dla Rusi były:

Biskupstwo Lubuskie nazwę swoją wzięło od miasta Lubusza nad Odrą w ziemi lechickiej, którą przyłączył do Polski Bolesław Chrobry w latach 1007–1012. Biskupstwo atoli założył tu dopiero (jak już wyżej wzmiankowaliśmy) Bolesław Krzywousty w roku 1124 dla części ziemi Lutyków zaodrzańskich, odzyskanej na Niemcach, chcąc przez włączenie tego biskupstwa do metropolii gnieźnieńskiej ubezwładnić skutki prawne darowizny tej ziemi przez cesarza niemieckiego arcybiskupstwu magdeburskiemu. Gdy później Polska w dobie podziałów między potomków Krzywoustego straciła siłę państwową, a Bolesław śląski, młodszy syn Henryka Brodatego, oddać musiał ziemię Lubuską margrabiom brandeburskim, Niemcy przenieśli stolicę biskupią z Lubusza do [...]stenwaldu, czy też Raceburga, biskupi zaś lubuscy ustąpili do Polski z zamiarem apostołowania na Rusi. Henryk Brodaty, zarządzający dzielnicą krakowską i sandomierską, osiedlił ich w Sandomierskim, gdzie dano im opactwo Opatowskie po Cystersach, dawniej zaś posiadali już dobra Biskupice pod Sandomierzem, których nazwa stąd właśnie pochodziła, że do biskupów (lubuskich) należały. Biskupi ci, nie posiadając potem żadnej dyecezyi ani za Odrą, ani na Rusi, byli już tylko in partibus biskupami na Lubuszu i Rusi i z tytułem tym do końca wieku XV przetrwali, lubo na początku XIV wieku biskup lubuski, Stefan, twierdził, że poprzednicy jego rezydowali we Włodzimierzu wołyńskim, gdzie nawet miały być ich groby. ^[1]

Przyjmuje się, że około 1237 z nadania książęcego Henryka Brodatego Opatów wraz z kilkunastoma wsiami przeszedł na własność biskupów lubuskich. Papież Aleksander IV podporządkował kościół katolicki na Rusi Halickiej biskupom lubuskim w 1257. W 1282 biskupi uzyskali od księcia Leszka Czarnego przywilej umożliwiający nadanie wsiom i miastom prawa niemieckiego.

W 1276 siedziba biskupa została przeniesiona do Górzycy na wschód od Odry. Przed 1325 Władysław Łokietek prowadził liczne wojny o odzyskanie ziemi lubuskiej z poparciem biskupa Stefana II. W ramach odwetu siedziba biskupa została w 1325 spalona i złupiona przez Ericha von Wulkow z polecenia margrabiego Ludwika I. Biskup Stefan zbiegł i rezydował we Wrocławiu po dobnie jak jego następca Apeczko z Ząbkowic. Kolejny biskup Henryk Bencz (Bentsch) z poparciem margrabiego Ludwika II przeniósł siedzibę biskupa z powrotem do Lubusza i wybudował nową katedrę na północ od miasta. W 1373, podczas wojny czeskich Luksemburgów z Wittelsbachami o panowanie nad Brandenburgią, wojska cesarskie Karola Luksemburskiego spaliły katedrę w Lubuszu. Nie została ona nigdy więcej odbudowana, a siedziba biskupów została przeniesiona do Fürstenwalde nad Sprewą. Od 1385 również kapituła została przeniesiona do Fürstenwalde.

W 1424 starania margrabiów brandenburskich zostały uwieńczone powodzeniem i diecezja została podporządkowana arcybiskupowi w Magdeburgu. W 1555 rozpoczęła się reformacja na terenie diecezji. W 1557 katedra w Fürstenwalde znalazła się w rękach luteran. Ostatnie katolickie nabożeństwo odprawiono w 1565. Ostatecznie diecezja została sekularyzowana w 1598. Oznaczało to też przerwanie związków ziemi lubuskiej z Polską aż do roku 1945.

Obecnie część terenów dawnej diecezji lubuskiej znajduje się w [[diecezja zielonogórsko-gorzowska|diecezji zielonogórsko-gorzowskiej]

Dzieje diecezji lubuskiej - szczegółowo i w oparciu o źródła polskie, niemieckie i rzymskie - zostały przedstawione przez ks. Anzelma Weissa w pracy pt. "Organizacja diecezji lubuskiej w średniowieczu" (Studia Kościelnohistoryczne, t. I, Lublin 1977).