Drapieżnictwo
Z Wikipedii
Drapieżnictwo - metoda zaspokajania głodu polegająca na zabijaniu i zjadaniu innych osobników. Jest jedną z form oddziaływań antagonistycznych korzystną dla drapieżnika, a niekorzystną dla ofiary; może mieć charakter międzygatunkowy lub wewnątrzgatunkowy (kanibalizm).
Spis treści |
[edytuj] Strategie drapieżnictwa
Istnieją różne sposoby polowania, stadne i w pojedynkę. Niektóre drapieżniki łapią ofiarę po pościgu. Pościg może być szybki i krótkotrwały, a jeśli ofiary nie uda się doścignąć, drapieżnik z niej rezygnuje (gepard) lub dłuższy, dążący do zmęczenia ofiary (wilk). W skrajnych wypadkach pościg może trwać wiele godzin lub nawet kilka dni, gdy drapieżca nie może osiągnąć dużej prędkości, ale jest bardziej wytrzymały niż ofiara. Pościg może też być stosunkowo krótki, po podejściu ofiary (lew). W skrajnych przypadkach oznacza to polowanie z zasadzki, np. zeskok z gałęzi (jaguar) lub wyskok spośród roślinności (szczupak). Zwierzęta polujące stadnie mogą stosować podział ról. Pościg to nie jest jedyny sposób pozyskania ofiary. Niektóre drapieżniki budują różnego rodzaju pułapki - sieci (wiele pająków), pułapki ziemne (mrówkolew). Inne obezwładniają ofiarę uderzeniem języka (żaby, kameleony), parzydełek (parzydełkowce). Niektóre natomiast przywabiają ofiary wabikiem udającym potencjalną ofiarę lub świecącym wyrostkiem (żabnica). Drapieżca obezwładnia ofiarę siłą, gryząc ją (powodując wykrwawienie) lub dusząc albo przy użyciu jadu. Drapieżnictwem jest też zgryzanie ciał zwierząt osiadłych, np. gąbek, mimo że technicznie jest identyczne z roślinożernością.
Istnieją zwierzęta które odfiltrowują pokarm z zawiesiny wodnej (fiszbinowce) lub mułu (rureczniki). Ich pokarmem stją się wtedy zarówno organizmy zwierzęce jak i roślinne, bakterie oraz detrytus. Takiego odżywiania formalnie nie zalicza się do drapieżnictwa.
[edytuj] Mechanizmy obronne u ofiar
Ofiary potrafią bronić sie przed atakiem drapieżników, m.in. ucieczką (mysz, zając, antylopa) w momencie ataku lub unikaniem miejsca i czasu, w których drapieżniki są najbardziej aktywne (migracje dobowe organizmów zooplanktonowych). Inne stają się niedostępne dla drapieżnika wytwarzając różnego rodzaju pancerze (małże, ślimaki, skorupiaki, żółwie, chruściki domkowe) lub chowając w kryjówki, bądź wytwarzając wyrostki (rogi, poroże, kolce itp.) utrudniające manipulację lub połknięcie przez drapieżnika (jeż, rozwielitka). Niektóre organizmy wytwarzają takie zabezpieczenia tylko w okresie zwiększonej presji drapieżników, co jest nazywane cyklomorfozą. Ukrywanie się jest ułatwiane przez różne strategie kamuflażu, w tym mimetyzm polegający na upodabnianiu się do elementów otoczenia, np. przez przybieranie ubarwienia ochronnego. Jeszcze inne starają sie odstraszyć wroga substancjami chemicznymi (tchórz, skunks), żądłem (błonkówki) lub samą informacją (także informacją fałszywą) o zawieraniu toksycznej substancji zawartą w krzykliwej barwie ciała (salamandra plamista). W zależności od szczególnych uwarunkowań strategią obronną może być życie w rozproszeniu lub tworzenie stad.
[edytuj] Wybór ofiar przez drapieżników
Drapieżcy mogą polować na różne ofiary (polifagia) lub tylko na jeden ich gatunek (monofagia). Polifagi często wykazują oportunizm, tzn. polują na ten gatunek potencjalnych ofiar, który jest danym momencie najłatwiejszy do zdobycia (najpospolitszy i najsłabszy). U typowych drapieżników takich jak np. lew udane jest tylko jedno na 5-10 polowań. Dzieje się tak gdyż ich ofiarą z reguły padają osobniki młode, młode niedoświadczonych matek, osobniki stare, chore (np. spasożytowane, z kolcem w nodze, itp).
[edytuj] Wpływ drapieżników na liczebność populacji ofiar
Najślniejsza zależność między liczebnością populacji ofiar a liczebnością populacji drapieżników występuje w przypadku drapieżników monofagicznych bytujących w zubożonych gatunkowo środowiskach takich jak krąg polarny lub pustynia. Drapieżnik występujący w nadmiarze (w stosunku do pojemności ekosystemu) silnie przetrzebia populację ofiar w efekcie ich liczba silnie spada. Nie mogąc znaleźć pokarmu drapieżniki zdychają z głodu i po pewnym czsie ich liczba również spada. To z kolei pozwala się odbudować, zwykle też bardziej płodnej, populacji ofiar. Charakterystyczne jest że szczyt liczebności drapieżnika występuje nieco później niż szczyt liczebności ofiary. Dzieje się tak gdyż dopiero dojrzałe dzieci drapieżnika będą mogły skonsumować "nadmiar" swoich ofiar. Przykładem powyższych zależności mogą być stosunki pomiędzy lisem polarnym a zającem polarnym. U nas podobne korelacje wystęują pomiędzy liczebnością sów a liczebnością myszy i nornic. Powyższą zależność przedstawwiono na wykresie obok. W ujęciu matematycznym zalezności te ujmuje równanie Lotki-Volterry. W środowiskach bardziej zróznicowanych gatunkowo nie ma takich gwałtownych wahań liczebności (najwyżej miejscowo). Drapieżnik zaprzestaje polowań na osobniki przerzedzonej populacji. Nie robi tego świadomie, po prostu częściej w jego zasięgu wzroku (węchu) pojawiją się osobniki innego gatunku. Ich dostępność reguluje przypadek a ten zależy od liczebości populacji potencjalnych ofiar.
