Gepard

Z Wikipedii

Gepard
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Szczep	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	kotowate
Rodzaj	Acinonyx
Gatunek	gepard
Nazwa systematyczna
Acinonyx jubatus
(Schreber, 1775)
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: narażony
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Gepard (Acinonyx jubatus) — ssak z rodziny kotowatych rzędu drapieżnych.

Nazwa rodzajowa, Acinonyx, oznacza po grecku "nieruchomy pazur" (gepardy jako jedyne koty nie mogą chować pazurów), a nazwa gatunkowa, jubatus, oznacza po łacinie "grzywiasty", z powodu grzywy, która zdarza się u niektórych młodych gepardów (tzw. "reksów").

Polska nazwa "gepard" pochodzi z średniowiecznej łaciny: gattus pardus, co znaczyło "kot-leopard".

Spis treści 1 Ewolucja 2 Zasięg występowania i siedlisko 3 Charakterystyka 4 Podgatunki 5 Rozmnażanie i życie społeczne 5.1 Polowanie i pokarm 6 Znaczenie dla człowieka 7 Gepard w literaturze i sztuce 8 Ciekawostki 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ewolucja

Gepardy cechują się niezwykle małą różnorodnością genetyczną. Uważa się, że w czasie ostatniej epoki lodowcowej przeszły przez dłuższy okres rozmnażania wsobnego. Prawdopodobnie ewoluowały w Afryce w czasie miocenu (26 do 7,5 miliona lat temu), zanim migrowały do Azji. Wśród wymarłych gatunków są: Acinonyx pardinensis (z pliocenu), znacznie większy niż współczesne gepardy, odkryty w Europie, Indiach i Chinach; Acinonyx intermedius (z okresu środkowego plejstocenu), znaleziony na tym samym obszarze; oraz Miracinonyx inexpectatus, Miracinonyx studeri i Miracinonyx trumani (plejstocen), znalezione w Ameryce Północnej.

[edytuj] Zasięg występowania i siedlisko

Gepardy na wolności można spotkać przede wszystkim w Afryce, ale w przeszłości zamieszkiwały powszechnie także północne Indie i płaskowyż irański, gdzie zostały udomowione przez arystokratów i używane podczas polowań na antylopy, w ten sam sposób jak obecnie charty w Europie. Obecnie prócz południowej Afryki, gdzie występują jeszcze stosunkowo licznie, ale tylko na obszarach parków narodowych i rezerwatów, można je spotkać w niewielkich populacjach na południowych obrzeżach Sahary, a także w izolowanej lokalizacji w Iranie. Duży stopień wsobności tej ostatniej populacji stwarza poważne ryzyko dla szans jej przetrwania. Główne ryzyko stanowią choroby genetyczne i presja środowiska, a także zagrożenie ze strony innych drapieżników (np. lwów, hien). Obecnie 95% gepardów ginie nie osiągnąwszy samodzielności. Dla porównania: na obszarach sławnego "raju dzikich zwierząt", Serengeti, żyje około 300 gepardów i około 3 tysięcy lwów i 9 tysięcy hien cętkowanych. Obecną liczebność gatunku (na swobodzie) szacuje się na około 12 tysięcy osobników.

Gepard preferuje biotopy typu otwartego, takie jak półpustynie i sawanny.

[edytuj] Charakterystyka

Ciało geparda jest smukłe i muskularne z długimi nogami, mimo iż wygląda na wątłego i delikatnego. Klatka piersiowa jest obszerna, a talia wąska. Ma małą głowę i krótki pysk, wysoko umieszczone oczy, duże nozdrza i małe okrągłe uszy. Jako jedyny z kotowatych nie potrafi chować pazurów. Futro geparda jest płowe z okrągłymi czarnymi plamkami i czarnymi liniami po bokach pyska. Dorosłe samce ważą przeciętnie 42-65 kg z kolei samice 30-45 kg. Długość ciała wynosi od 112 do 150 cm,wysokośc w kłębie od 60 do 80 cm , podczas gdy ogon mierzy do 90 cm. Samce są przeważnie większe niż samice, mają także nieco większą głowę i muskularniejsze ciało.

Gepard jest nietypowym członkiem rodziny kotowatych (Felidae), który poluje polegając raczej na swoim wzroku i szybkości, niż z ukrycia. Jest najszybszym zwierzęciem lądowym i na krótkich dystansach może osiągnąć prędkość do 120 km/h. Gepardy są jedynymi wielkimi kotami, które nie ryczą a wydają inne dźwięki. Potrafią ćwierkać, szczekać, syczeć, mruczeć, miauczeć i rechotać.

[edytuj] Podgatunki

• A. jubatus jubatus - południowa Afryka ((Angola, Botswana, Demokratyczna Republika Konga, Mozambik, Malawi, RPA, Tanzania, Zambia, Zimbabwe i Namibia)
• A. jubatus hecki - zachodnia Afryka (Benin, Burkina Faso, Ghana, Mali, Mauretania, Niger i Senegal)
• A. jubatus raineyi - wschodnia Afryka (Kenia, Somalia, Tanzania i Uganda)
• A. jubatus ngorongorensis -
• A. jubatus soemmeringii - centralna Afryka (Kamerun, Czad, Republika Środkowoafrykańska, Etiopia, Nigeria, Niger i Sudan)
• A. jubatus venaticus - północna Afryka (Algieria, Dżibuti, Egipt, Mali, Mauretania, Maroko, Niger, Tunezja i Sahara Zachodnia oraz Azja (Afganistan, Indie, Iran, Irak, Izrael, Jordania, Oman, Pakistan, Arabia Saudyjska, Syria, Rosja i azjatyckie państwa Wspólnoty Niepodległych Państw).

[edytuj] Rozmnażanie i życie społeczne

Samice rodzą od 3 do 5 młodych po ciąży trwającej od 90 do 95 dni. Młode ważą po urodzeniu od 150 do 300 g. Od matki odłączają się między 13. a 20. miesiącem życia. Gepard może żyć ponad 20 lat. W przeciwieństwie do innych kotów, dorosłe samice nie mają swoich terytoriów i raczej unikają się wzajemnie. Samce czasami tworzą małe grupy, zwłaszcza jeśli pochodzą z tego samego miotu.

[edytuj] Polowanie i pokarm

Gepardy są drapieżnikami, jedzą głównie małe (do 40 kg) ssaki, takie jak gazele, impale, młode gnu i zające. Po podejściu do ofiary na dystans około 10 m rozpoczyna się pościg. Polowanie zazwyczaj kończy się w ciągu minuty. Jeśli gepardowi nie uda się szybko złapać zdobyczy, woli poczekać na inną okazję niż marnować energię. W przeciwieństwie od innych wielkich kotów polujących głównie nocą, Gepard jest drapieżnikiem prowadzącym dzienny tryb życia. Poluje zazwyczaj z samego rana albo późnym wieczorem gdy nie jest za ciepło, ale wciąż jest dość światła.

[edytuj] Znaczenie dla człowieka

Futro geparda dawniej uznawane było za symbol wysokiego statusu społecznego. Obecnie ekonomiczne znaczenie geparda wynika z turystyki; koty te można także znaleźć w ogrodach zoologicznych. Ponieważ gepardy są dużo mniej agresywne niż inne wielkie koty (jako jedyne spośród nich nie atakują człowieka), młode są czasami sprzedawane jako zwierzęta domowe. Jest to nielegalne, ponieważ międzynarodowe konwencje zabraniają hodowli dzikich zwierząt lub gatunków zagrożonych wyginięciem.

Na gepardy w przeszłości polowano, ponieważ wielu rolników uważało, że stanowią zagrożenie dla zwierząt hodowlanych. Gdy zagrożenie gatunku osiągnęło szczyt, rozpoczęto różne kampanie edukacyjne dla farmerów, mające na celu zachęcenie ich do większej tolerancji dla tych zwierząt.

[edytuj] Gepard w literaturze i sztuce

• Na obrazie Tycjana Bachus i Ariadna (1523) rydwan boga ciągną gepardy (które były używane jako zwierzęta na polowania w renesansowych Włoszech).

• "Gepard z dwoma Hindusami i jeleniem" (1764-1765) George'a Stubbs'a również pokazuje geparda jako zwierzę na polowanie i upamiętnia podarowanie geparda przez angielskiego gubernatora Madrasu, Sir George'a Pigot'a, Jerzemu III.

[edytuj] Ciekawostki

• Niektóre gepardy mają na grzbiecie zamiast plamek paski i nazywane są gepardami królewskimi.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Cheetah Conservation Fund
• Indie planują sklonować wymarłego w tym kraju geparda