Żółwie
Z Wikipedii
| Żółwie | |
 Żółwie z Kunstformen der Natur Ernsta Haeckela, 1904 |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | gady / zauropsydy |
| Rząd | żółwie |
| Nazwa systematyczna | |
| Testudines | |
| Linnaeus, 1758 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Żółwie (Testudines, Chelonia) – rząd owodniowców z gromady zauropsydów (Sauropsida). Rząd żółwi dzieli się na 2 podrzędy, 13 rodzin i obejmuje ok. 220 współcześnie żyjących gatunków. Wśród żółwi spotyka się zwierzęta zarówno mięsożerne, jak i roślinożerne, wodne i lądowe. Wszystkie są jajorodne. Zapłodnienie wewnętrzne odbywa się za pomocą narządu kopulacyjnego. Żółwie pomimo tego, iż są mniej zróżnicowane morfologicznie od innych gadów, potrafiły opanować najróżnorodniejsze środowiska poczynając od mórz, a na terenach pustynnych kończąc.
Dział zoologii zajmujący się żółwiami to chelonologia.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie
Są starsze od dinozaurów, gdyż pojawiły się zapewne już na przełomie paleozoiku i mezozoiku ok. 250 mln lat temu. Już wcześniej, w środkowym permie żyli ich domniemani przodkowie, roślinożerne parejazaury (Pareiasauria). Paleontolodzy nie odnaleźli jednak form pośrednich, które łączyłyby je z prymitywnymi gadami z karbonu. Nie są też blisko spokrewnione z innymi grupami gadów. Zwykle żółwie traktowane są jako wczesna odrośl najprymitywniejszej podgromady gadów - Anapsida, ale z niektórych nowszych analiz wynika, że bliższe są diapsydom - choć i tu są spory, czy są bliżej spokrewnione z lepidozaurami i zauropterygami[1], czy z archozaurami[2]. Rozwinęły się w erze mezozoicznej. Obecnie najstarszym odkrytym żółwiem jest pochodzący z późnego triasu Proganochelys quenstedti (=Triassochelys dux), długości ok. 1 m. Jednak nie można go uznać za przedstawiciela współczesnych żółwi, gdyż miał jeszcze drobne zęby na podniebieniu, a jedynie szczęki były bezzębne. Nie mógł też chować głowy do wnętrza pancerza, - kark chroniły kostne kolce. Uważa się go za przedstawiciela wymarłej linii (podrząd Proganochelydia). W jurze i kredzie były już liczne i pospolite oraz miały typową żółwią postać. Obecnie żółwie są uważane za żywe skamieniałości ze względu na prymitywne cechy budowy ciała, a zwłaszcza brak dołów skroniowych, oraz zachowanie ogólnego planu budowy ciała przez setki milionów lat.
Największym znalezionym jak dotąd żółwiem jest późnokredowy żółw morski Archelon ischyros z Ameryki Północnej, którego szkielet mierzy ok. 4,5 m długości licząc od dzioba do ogona. Rozpiętość płetwiastych przednich kończyn wynosiła ok. 5,25 m, a masa ciała jest szacowana na ponad 2200 kg. Niewiele mniejszym jest plioceński żółw Stupendemys geographicus należący do rodziny żółwi pelomeduzowatych. Jego skamieniałe resztki odkopano w Wenezueli. Zamieszkiwał południowoamerykańskie rzeki 3 miliony lat temu i mógł mierzyć do 3 m długości i ważyć 2 tony.
[edytuj] Charakterystyka
- Są jedynymi kręgowcami na świecie z zewnętrznym szkieletem, którego grzbietowa część - karapaks powstał z przekształcenia żeber i ościstych wyrostków kręgów w kostne płyty. Dolną brzuszną część pancerza - plastron stanowi zmodyfikowany obojczyk i żebra brzuszne. Zarysy kości nie odpowiadają dokładnie tym z tarczek. Tak więc ciało pokryte jest dwuwarstwowym pancerzem, złożonym z szeregu płytek kostnych, pokrytych z zewnątrz rogowymi tarczkami, których liczba zwykle wynosi 4 a rzadziej 5 par leżących po przeciwnych stronach nieparzystych tarcz kręgowych. Niekiedy zamiast twardego pancerza występuje gładka i miękka skóra. Po bokach ciała karapaks łączy się z plastronem przy pomocy spojenia zwanego mostem, który może być miękki lub sztywny. Niektóre gatunki mają plastron zawieszony na zawiasach, dzięki którym mogą ciasno domykać go do reszty pancerza.
- W przeciwieństwie do pozostałych owodniowców (gadów, ptaków, ssaków) mają pierwszy krąg (atlas) z trzonem, co ogranicza obroty czaszki (u pozostałych - atlas jest pierścieniowaty, a jego trzon przyrasta do następnego kręgu, obrotnika i tworzy oś obrotu czaszki).
- W przeciwieństwie do jakiegokolwiek innego zwierzęcia na ziemi biodro i łopatki są wewnątrz ich żeber. Dzięki takiej budowie mogą (z wyjątkiem żółwi morskich) wciągać głowę, kończyny i ogon do wnętrza pancerza. Ogon jest raczej krótki i spiczasty.
- Mają rogowy dziób, w którym zamiast zębów (z wyjątkiem w kilku wygasłych form) są ostre rogowe listwy na krawędziach szczęki i żuchwy, które u gatunków mięsożernych są ostre jak noże a działają jak nożyce, natomiast u gatunków roślinożernych ich zewnętrzne krawędzie są ząbkowane co ułatwia im odgryzanie twardych, zdrewniałych części roślin.
- Czaszka typu anapsydalnego (brak dołów skroniowych).
- Zapłodnienie jest wewnętrzne do czego służy wprowadzający organ, wypuklany ze steku (jak u niektórych ptaków).
- Wszystkie są jajorodne, samice kopią w gruncie dołki tylnymi odnóżami gdzie znoszą jaja.
- Mają rozdzielone i ruchome powieki, nie mają otworów usznych, błon bębenkowych i ucha środkowego. Szpara kloakalna jest ustawiona wzdłużnie, pęcherz moczowy znajduje się pod stekiem. Mają gruczoły kloakalne pełniące rolę gruczołów wonnych oraz gruczoły solne znajdujące się w jamie nosowej.
[edytuj] Rozmnażanie
Wszystkie żółwie są jajorodne i składają jaja (zwapniała skorupka jest zmineralizowana aragonitem, a nie kalcytem jak u krokodyli i ptaków) na lądzie. Najpierw wygrzebują w ziemi jamy pełniące rolę komór lęgowych. Jaja pod wpływem ciepła słonecznego nagrzewającego grunt przechodzą proces inkubacji. Żółwiki wydostają się z jajek za pomocą tzw. zęba jajowego znajdującego się z przodu górnej szczęki. Jest to zgrubienie skórne, które znika po kilku miesiącach. Po wykluciu małe żółwiki wyglądają jak miniatury dorosłych i od razu są samodzielne. Ich pancerz jest jeszcze dość miękki i twardnieje z czasem. W pierwszych chwilach po wyjściu z komór instynktownie szukają kryjówki, są bowiem narażone na ataki wielu zwierząt, a szczególnie ptaków. U wielu gatunków żyjących w zimniejszym klimacie młode po wykluciu się z jaj spędzają zimę w komorach lęgowych i opuszczają je dopiero wiosną. Liczba składanych jaj zależy od gatunku i waha się w przedziale od kilku (mniejsze gatunki) do ok. 150 (duże gatunki).
Ciekawostką jest fakt, że płeć zależy od temperatury w jakiej rozwijały się jaja. U żółwi wyższa temperatura indukuje samice. Wybierając na złożenie jaj miejsca suche i cieplejsze lub wilgotniejsze i chłodniejsze, żółwice mogą wpływać na płeć swych potomków.
[edytuj] Występowanie
Występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, lecz zdecydowana większość to mieszkańcy ciepłej i umiarkowanej strefy wszystkich kontynentów oraz wysp oceanicznych i oceanów.
[edytuj] Systematyka
Obecnie w obrębie rzędu wyróżnia się dwa podrzędy a w nich w sumie 13 rodzin
- Podrząd: żółwie bokoszyjne (Pleurodira)
- żółwie wężoszyjne (Chelidae)
- żółwie pelomeduzowate (Pelomedusidae)
- Podrząd: żółwie skrytoszyjne (Cryptodira)
- żółwie morskie (Chelonidae)
- żółwie skórzaste (Dermochelyidae)
- żółwie skorpuchowate (Chelydridae)
- żółwie dwupazurzaste (Carettochelyidae)
- żółwie spłaszczone (Dermatemydidae)
- żółwie piżmowe (Kinosternidae)
- żółwie wielkogłowe (Platysternidae)
- żółwiaki (Trionychidae)
- żółwie błotne (Emydidae)
- batagury (Bataguridae)
- żółwie lądowe (Testudinidae)
[edytuj] Przypisy
- ↑ Rieppel, O. and M. deBraga. (1996). "Turtles as diapsid reptiles." Nature 384:453–455.
- ↑ Zardoya, R., and Meyer, A. (1998). "Complete mitochondrial genome suggests diapsid affinities of turtles." Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 95: 14226-14231.
