Dywizjon Jeleń

Z Wikipedii

Dywizjon Jeleń – jednostki wojskowe Armii Krajowej działające w okresie okupacji niemieckiej w Polsce oraz biorące udział w walkach powstania warszawskiego.

Spis treści 1 Okres konspiracji 2 Organizacja w okresie konspiracji 3 Organizacja 1. dywizjonu "Jeleń" w przeddzień powstania 4 Szlak bojowy 5 Bibliografia

[edytuj] Okres konspiracji

Po zakończeniu kampanii wrześniowej grupy oficerów 7. pułku ułanów lubelskich, stacjonującego w Mińsku Mazowieckim podjęły próby odtworzenia pułku w konspiracji.

W grudniu 1940 w ramach ZWZ zorganizowano pułk pod kryptonimem "Mazury". Dowódcą został mjr. Veli bek Jediger ps. "Damazy". Pułk liczył ok. 100 żołnierzy zgrupowanych w piątki, które były rozmieszczone na terenie Warszawy i powiatu Mińsk Mazowiecki, tworząc cztery plutony.

[edytuj] Organizacja w okresie konspiracji

W 1941 dywizjon sformowały:

• W Warszawie – szwadron kadrowy pod dowództwem por. Janusza Poziemskiego ps. "Habdank". Szwadron otrzymał kryptonim "Kompania 77".
• W powiecie mińskomazowieckim trzyplutonowy szwadron "Mazurów" pod dowództwem por. Krzysztofa Chodkiewicza ps. "Kościesza".
• W rejonie Radzymin - Wyszków dwa plutony pod dowództwem ppor. Witolda Szaniawskiego ps. "Luśnia".

Od 1941 prowadzono akcję szkoleniową w Warszawie. Zorganizowano: szkołę podchorążych, kursy saperów, regulacji ruchu, pancerne, kierowców, oraz kursy sanitarne. W 1942 na bazie "Kompanii 77" powstał , składający się z dwóch szwadronów 1. dywizjon pułku pod dowództwem por. Lecha Głuchowskiego ps. "Jeżycki" . Dowodzenie szwadronami objęli por. Michał Sroczyńki ps. "Nowina" i por. Konstanty Bronikowski ps. "Kostecki".

W 1943 i na początku 1944 nastąpił znaczny wzrost liczebności oddziału. Na 30 czerwca 1944 pułk liczył 880 oficerów, podoficerów i ułanów. Był zorganizowany w dwa dywizjony i jeden szwadron. 1. dywizjon działał na terenie Warszawy, 2. dywizjon obejmował powiaty Mińsk Mazowiecki, Tłuszcz, Wyszków, a wydzielony 6. szwadron rejon Węgrów – Sokołów Podlaski.

[edytuj] Organizacja 1. dywizjonu "Jeleń" w przeddzień powstania

• Dowódca – Lech Głuchowski ps. "Jeżycki";
• 1107. pluton dowodzenia – dowódca ppor. Andrzej Połoński ps. "Hlebowicz";
• 3. szwadron – dowódca por. Michał Sroczyński ps. "Nowina";
• 1108. pluton – dowódca por. Karol Wroblewski ps. "Wron";
• 1109. pluton – dowódca ppor. Lech Działdowski ps. "Prawdzic";
• 1110. pluton – dowódca ppor. Witold Pisarski ps. "Korycki";
• 4. szwadron – dowódca por. Konstanty Bronikowski ps. "Kostecki";
• 1111. pluton – dowódca ppor. Mirosław Jasiński ps. "Jamont";
• 1112. pluton – dowódca ppor. Jerzy Kamler ps. "Stolarz";
• 1119. pluton – dowódca ppor. Zdzisław Dziedic ps. "Dąbrowski".

Stan osobowy dywizjonu wynosił 253 żołnierzy. Na koncentrację o Godzinie "W" stawiło się 233.

[edytuj] Szlak bojowy

1 sierpnia dywizjon "Jeleń" miał nacierać na budynki drukarni i redakcji "Nowego Kuriera Warszawskiego" przy ul. Marszałkowskiej 3/5 oraz na dzielnicę policyjną przy al. Szucha od strony placu Unii Lubelskiej i Bagateli. Drugi kierunek natarcia miał być wsparty przez inne oddziały AK od strony Al. Ujazdowskich i ul. 6 Sierpnia.

Oddziały skoncentrowały się w rejonie placu Unii Lubelskiej i ul. Marszałkowskiej. 1112. pluton , stanowiący osłonę Komendy Głównej zebrał się w fabryce stolarskiej przy ul. Dzielnej 72. Rozkaz o wybuchu powstania nie dotarł równocześnie do wszystkich oddziałów, co spowodowało półgodzinne opóźnienie przybycia 1107. plutonu i niedotarcie 1110. plutonu w rejon placu Unii Lubelskiej. W ataku na dzielnicę policyjną brały udział plutony: 1109., 1111. i 1119. Pluton 1109 nacierał wzdłuż al. Szucha, plutony 1111. i 1119. uderzyły z ul. Bagateli, rozdzielając się na grupę atakującą domy przy al. Szucha i grupę nacierającą na gmach Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. Po godzinnej walce, wobec znacznej przewagi ogniowej Niemców, oddziały zmuszone były do wycofania się ponosząc znaczne straty w zabitych i rannych. Opóźniony 1107. pluton atakował plac Unii Lubelskiej od strony ul. Klonowej, lecz pod silnym ogniem nieprzyjaciela wycofał się i organizował osłonę odwrotu plutonów nacierających wcześniej.

1108. pluton miał za zadanie zdobyć budynek "Nowego Kuriera Warszawskiego". Natarcie, wyprowadzone z Pola Mokotowskiego – mimo dotarcia do dziedzińca atakowanego obiektu – załamało się pod silnym ogniem niemieckim.

W ataku na obu kierunkach dywizjon stracił 56 poległych i 46 rannych na łączną liczbę 175 żołnierzy biorących udział w natarciu.

Nieudane akcje dywizjonu z 1 sierpnia były końcem działania dywizjonu jako wydzielonej jednostki. Z rejonu placu Unii Lubelskiej 1108. pluton wycofał się w dwóch grupach:

• 1. pod dowództwem ppor. "Wrona" w rejon Politechniki, gdzie dołączyła do batalionu "Golski";
• 2. pod dowództwem pchor. Butlera (imię nieustalone) ps. "Sęp" w rejon ul. Koszykowej, gdzie dołączyła do batalionu "Ruczaj".

Pozostali przy życiu ułani z 1109. plutonu oraz z części 1107. plutonu wycofali się pod dowództwem por. "Nowiny" w rejon Kabat. Grupa z dowódcą dywizjonu i niedobitkami plutonów 1111., 1119., oraz części 1107. plutonu przedostała się na górny Mokotów. Pozostały na górnym Mokotowie 1110. pluton pod dowództwem ppor. Stanisława Jenike ps. "Hański" 2 sierpnia dołączył do pułku "Baszta". 3 sierpnia wziął udział w ataku na dom przy ul. Puławskiej 134, podczas którego zginął ppor. "Hański".

Po przybyciu rtm. "Jeżyckiego" z 11 ułanami na górny Mokotów połączono się z 1110. plutonem. Grupa brała udział w walkach na górnym Mokotowie m. in. w ataku, w nocy z 13 na 14 sierpnia, na budynek szkoły na rogu ul. Narbutta i Kazimierzowskiej na Sadybie. W walkach w tym rejonie , 2 września, w ataku niemieckim zginęła większość żołnierzy. 15 września poległ rtm. "Jeżecki", pośmiertnie awansowany do stopnia majora i odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy.

Grupa żołnierzy 1108. plutonu z ppor. "Wronem" w batalionie "Golski" działała jako oddział wypadowy w rejonie Politechniki i Pola Mokotowskiego. 13 września poległ ppor. "Wron". Część plutonu, która dołączyła do batalionu "Ruczaj", walczyła w rejonie ulic Szopena, Natolińskiej i Koszykowej, a następnie Książęcej.

1112. pluton do 13 sierpnia pełnił służbę wartowniczą przy Komendzie Głównej i razem z nią przeszedł na Stare Miasto i był odkomenderowany do różnych zadań bojowych.15 września poległ dowódca plutonu ppor. "Stolarz". Oddział walczył w obronie katedry Św. Jana oraz w rejonie kościoła Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście.

30 sierpnia pluton przeszedł kanałami do Śródmieścia, gdzie pełnił służbę wartowniczą przy Komendzie Okręgu Warszawskiego. W drugiej połowie września dołączyły obie grupy 1108. plutonu, a następnie 7 ułanów, którzy przeszli kanałami z Mokotowa do Śródmieścia. W ten sposób, pod koniec powstania odtworzył się zwarty oddział dywizjonu "Jeleń" pod dowództwem por. Maksymiliana Szrettera ps. "Lubicz".

Grupa żołnierzy, którzy pod dowództwem por. "Nowiny" znaleźli się w Kabatach 4 sierpnia przeszła do lasów chojnowskich, a następnie do Puszczy Kampinoskiej. Brała udział m. in. w ataku na Truskaw. 29 września w walkach pod Jaktorowem została rozbita, tracąc wielu zabitych i rannych.

Straty dywizjonu – przy stanie z 1 sierpnia 233 żołnierzy – wyniosły 125 poległych i 98 rannych.

[edytuj] Bibliografia

• Oddziały Powstania Warszawskiego, red. Stanisław Komornicki, Warszawa 1984.