Edmund Callier

Z Wikipedii

Edmund Callier (ur. 2 października 1833 w Szamotułach, zm. 14 grudnia 1893 w Poznaniu) - uczestnik powstania styczniowego w 1863 r.

Urodził się w rodzinie ewangelickiej z ojca Fryderyka i matki Salomei z Krajewskich. Ojciec był potomkiem rodziny hugenockiej, która w XVII w. osiedliła się w Polsce. Edmund dzieciństwo spędził w Buku, a następnie we Wrześni. Wychowaniem Edmunda i jego rodzeństwa zajmowała się wyłącznie matka "zacna i gorliwa Polka", ojciec bowiem często zmieniał miejsca pracy i mieszkał w oddaleniu od rodziny. Na atmosferę wychowania miał niewątpliwie wpływ fakt bywania w ich domu Andrzeja Niegolewskiego - oficera szwoleżerów, uczestnika bitwy o wąwóz Somosierra. Callier od 1843 r. uczęszczał do niemieckiego gimnazjum w Poznaniu, później "uczył się handlu", lecz bez powodzenia. Podczas wojny szlezwickiej (1848-1850) wstąpił do armii pruskiej. Z powodu młodego wieku zwolnili go jednak wkrótce, wtedy podjął pracę we Wrześni w zarządzie miasta. W 1854 r. udał się pieszo do Francji gdzie wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Brał udział w wojnie krymskiej, walczył pod Sewastopolem, gdzie dosłużył się stopnia sierżanta i zasłużył sobie na obywatelstwo francuskie.

W 1859 r. wrócił do Poznania, uczył języków obcych, ogłaszał wspomnienia w pismach polskich i zagranicznych. Po wybuchu powstania styczniowego udał się do Środy, gdzie przy pomocy Komitetu Działyńskiego utworzył oddział powstańczy. Po przekroczeniu granicy na początku marca 1863 r. przyłączył się do oddziału Kazimierza Mielęckiego (1836-1863). W dniu 22 marca 1863 r, walczył pod Olszakiem (Pątnowem), gdzie odznaczył się i odniósł rany. Po wyleczeniu się wraca w połowie maja w granice zaboru rosyjskiego. Ranny Kazimierz Mielęcki mianuje go swoim następcą na stanowisku naczelnika wojskowego województwa mazowieckiego. Rząd Narodowy zatwierdza go na tym stanowisku i mianuje pułkownikiem. Od maja do sierpnia 1863 r. stoczył kilkanaście bitew i potyczek. Zasłynął jako znakomity dowódca, wykazując nieprzeciętne zdolności prowadzenia walki partyzanckiej. Walczy pod Grochowami, Izbicą, Dobrzelinem, Wachowem Kościelnym, Brzozowem, Sobotą, Złakowem. Alfons Parczewski (Powstanie styczniowe w okolicach Łodzi, [w:] Rocznik Oddz. Łódzkiego PTH 1929-30", s. 193-215) opisuje jego oddział gdy przebywał on w Mikołajewicach k. Lutomierska. Stanisław Strumph Wojtkiewicz (Powstanie styczniowe, W-wa 1963, s. 166) ocenia Calliera jako jednego z najlepszych dowódców walczących w Kaliskiem i na Mazowszu, z którym ogromnie liczył się Romuald Traugutt.

W sierpniu 1863 r. złożył dymisję w związku z nieporozumieniami z Rządem Narodowym i w proteście po otrzymaniu rozkazu podporządkowania się gen. Edmundowi Taczanowskiemu, którego sposobu prowadzenia wojny nie podzielał. Udał się do Paryża, gdzie przebywał kilka miesięcy. W dniu 2 stycznia 1864 r. Callier wrócił jednak do powstania i podjął się formowania oddziałów na terenie Prus Wschodnich przeznaczonych do wkroczenia w Płockie. Nie zdołał wykonać tego zadania ponieważ uwięziono go i w procesie berlińskim skazano na rok twierdzy za zdradę stanu. Karę odbywał w Grudziądzu.

Resztę życia spędził w Poznaniu. W 1866 r. wydał wspomnienia (napisane w wiezieniu) pt. "Trzy ustępy z powstania" (z 7 planami i mapą woj. mazowieckiego). Był administratorem "Dziennika Poznańskiego", założył też księgarnię antykwaryczną i wydawał pismo "Tygodnik Wielkopolski". Był autorem licznych prac o tematyce geograficzno-historycznej. Zmarł w Poznaniu 14 grudnia 1893 r. jako katolik. Pogrzeb jego był narodową manifestacją społeczeństwa wielkopolskiego, oddaniem mu hołdu za to, co zdziałał dla ojczyzny.

Krystyna Butkiewicz cytuje w zakończeniu książki o Edmundzie Callierze jego słowa:

"Nad wszystko kocham Ojczyznę; kocham wszystkich czcigodnych członków narodu mego; kocham przeszłość polską i wszystkie znamiona, które nas Polaków od innych odróżniają narodów; jednym słowem kocham wszystko, co polskie, choćby jedynie dlatego, że jest polskie".

[edytuj] Dzieła

• Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831..., 1887
• Powiat Nakielski w XVI stuleciu : szkic geograficzno-historyczny, Poznań 1886. Kopia cyfrowa w KPBC.

[edytuj] Literatura

• Butkiewicz K., Pułkownik Edmund Callier, Warszawa 1974
• Fidler W., Edmund Callier, [w:] PSB, t. III, s. 192