Edward Raczyński (starszy)
Z Wikipedii
Edward Raczyński herbu Nałęcz, hrabia (ur. 2 kwietnia 1786 w Poznaniu - zm. 20 stycznia 1845 w Zaniemyślu) - ziemianin wielkopolski, wnuk starosty wielkopolskiego, Kazimierza, brat Atanazego. Z Konstancją z Potockich 1 voto Potocką miał jednego syna Rogera Maurycego.
W latach 1806 - 1809 służył w armii napoleońskiej i w wojsku Księstwa Warszawskiego. Odznaczony orderem Virtuti Militari. Działacz polityczny i społeczny Wielkiego Księstwa Poznańskiego. W 1841 został roku posłem na sejm prowincjonalny w Poznaniu. Opowiadał się za współpracą z Hohenzollernami, ale przy zachowaniu polskości. Opracował memoriał w sprawie używania języka polskiego przekazany królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi IV.
W swym majątku w Rogalinie zgromadził bardzo bogaty księgozbiór, pochodzący po części z zasobów bibliotecznych kasowanych przez władze pruskie zakonów. Księgozbiór ten stał się podstawą do utworzenia Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu (1829), której był fundatorem.
Raczyński był propagatorem oświaty higienicznej w Wielkopolsce. W 1831, po epidemii cholery, przywleczonej przez wojska rosyjskie do sąsiedniego Królestwa Polskiego współfinansował założenie pierwszego wodociągu w Poznaniu. Dla upamiętnienia tego wydarzenia wzniósł (1841) pomnik Hygei autorstwa Christiana Contiana (obecnie, po remoncie pl. Wolności w Poznaniu, czeka na nową lokalizację).
Był autorem i wydawcą dzieł historycznych i źródłowych (m.in. Gabinet medalów polskich... (tom 1 - 4, 1838 - 43), a także pionierem literatury krajoznawczej (Wspomnienia Wielkopolski, Dziennik podróży do Turcji odbytej w roku 1814)
Od 1827 członek warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Założył szkołę rolniczą w Jeżewie w pobliżu Śremu (1841). Wspierał finansowo pisarzy i uczonych, m.in. Adama Mickiewicza i Bronisława Trentowskiego.
Wspólnie z biskupem poznańskim, Teofilem Wolickim, był autorem koncepcji budowy tzw. Złotej Kaplicy w Katedrze Poznańskiej, do której sfinansował posągi Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Oskarżany o nieprawidłowości i malwersacje przy budowie kaplicy popełnił samobójstwo strzelając sobie w głowę z armaty na wyspie, zwanej dziś Wyspą Edwarda na jeziorze Raczyńskim. Grobowce Raczyńskiego i jego żony, Konstancji Potockiej znajdują się pod kościołem w Zaniemyślu.
