Geografia Wysp Owczych

Z Wikipedii

Wyspy Owcze są krajem położonym w Europie Północnej, na północ od Wielkiej Brytanii, na Morzu Norweskim, będącym częścią Oceanu Atlantyckiego. Jest to archipelag złożony z 18 wysp wulkanicznych. Nie ma tam żadnych granic lądowych z jakimkolwiek innym państwem. Archipelag należy do Królestwa Danii, ale posiada szeroką autonomię.

Spis treści 1 Ogólne dane geograficzne 2 Klimat 3 Przypisy 4 Bibliografia 4.1 Literatura

[edytuj] Ogólne dane geograficzne

Wyspy Owcze są krajem górzystym, niemal cały obszar archipelagu poprzecinany jest licznymi pasmami górskimi. Jest tam około 340 szczytów^[1], 10 z nich osiąga wysokość ponad 800 m n.p.m., a 7 sięga niżej niż 150 m n.p.m. Średnia wysokość archipelagu do 300 m n.p.m.

• Najwyższą górą archipelagu jest Slættaratindur (882 m n.p.m.)
• Najniższą górą jest Høganes (115 m n.p.m.)
• Najniższy zaś punkt to Ocean Atlantycki (0 m n.p.m.)

Choć zazwyczaj bardzo krótkie i płytkie, na Wyspach Owczych znajduje się wiele rzek, które wypływając z górskich źródeł krótką drogą wędrują wprost do Oceanu Atlantyckiego, niejednokrotnie tworząc wysokie wodospady. Niejednokrotnie rzeki te wypływają także z jezior, które choć mało liczne również występują na Wyspach Owczych. Ich łączna powierzchnia nie zajmuje więcej niż 0,5% powierzchni całego archipelagu.

• Największymi jeziorami Wysp Owczych są: Sørvágsvatn (3,4 km²) i Fjallavatn (1,02 km²), oba na wyspie Vágar.

Wchodzących w składzie archipelagu wysp jest 18 plus 12 szkierów i wysepek. 17 z nich jest zamieszkałych. Największą z nich jest Streymoy (373 km²), po niej zaś Eysturoy (286 km²), przy czym na pierwszej z nich zamieszkuje ponad 1/3 ludności. Najmniejszą z zamieszkałych jest Stóra Dímun (2,7 km²). Jedyną niezamieszkałą wyspą jest Lítla Dímun (0,8 km²). Największym szkierem jest Tindhólmur (0,65 km²).

Najdalej na północ wysunięty kraniec Wysp Owczych

62°29′ szer. geogr. pn. - przylądek Enniberg, najbliższa miejscowość - Viðareiði, gmina Viðareiðis, region Norðoyar, wyspa Viðoy. Najwyższy, nadmorski klif Europy.

Najdalej na południe wysunięty kraniec Wysp Owczych

62°29′ szer. geogr. pn. - skała Sumbiarsteinur, najbliższa miejscowość - Sumba, gmina Sumba, region Suðuroy, wyspa Suðuroy.

Najdalej na zachód wysunięty kraniec Wysp Owczych

7°40′ szer. geogr. zach. - skała Gáadrangur, najbliższa miejscowość - Mykines, gmina Sørvágur, region Vágar, wyspa Mykines.

Najdalej na wschód wysunięty kraniec Wysp Owczych

6°21′ szer. geogr. zach. - Stapi, najbliższa miejscowość - Hattarvík, gmina Fugloy, region Norðoyar, wyspa Fugloy.

[edytuj] Klimat

Klimat na Wyspach Owczych określa się jako klimat umiarkowany chłodny w odmianie morskiej, jest on jednak zmodyfikowany przez kilka istotnych czynników. Są to przede wszystkim: ciepły Prąd Norweski mieszający się z zimnymi wodami napływającymi z rejonów Grenlandii, niewielkie rozmiary archipelagu oraz jego górzysty charakter.

Temperatury ze względu na położenie geograficzne i typ klimatu zazwyczaj nie są zbyt zróżnicowane w skali rocznej. Zima jest zwykle ciepła jak na tę szerokość geograficzną, temperatury stycznia, przyjmują średnio wartości od 3°C do 4°C, w lipcu, który jest uważany z najcieplejszy miesiąc w roku przyjmują średnią 12°C, przy czym zdarza się, że wzrastają nawet do 15°C.

Kolejną typową cechą są opady, które zazwyczaj sięgają około 1 500 mm rocznie. Sprawia to, że Wyspy Owcze są jednym z najbardziej narażonych na deszcz miejsc na świecie, co dobitnie pokazuje inna statystyka - na Wyspach Owczych pada średnio przez 280 dni w roku. Zimą dość częste są opady śniegu, choć w niższych partiach, szczególnie na południu utrzymuje się on bardzo krótko. W północnej jednak części widok śniegu na szczytach gór jest czymś zupełnie normalnym nawet na wiosnę. Śnieg jest groźny dla mieszkańców, lawiny pociągnęły za sobą już wiele ofiar, szczególnie jeśli chodzi o zabudowania, przykładem może być budynek lokalnego thingu w Klaksvík zrujnowany przez dwie lawiny w 1745 i 1765, czy w 1772, kiedy znacznym uszkodzeniom uległa Katedra Magnusa w Kirkjubøur.

Opadom deszczu towarzyszy często bardzo silny, porywisty wiatr, który wpływa na częste, dynamiczne zmiany pogody, nawet godzinne. Bezchmurne niebo w przeciągu kilkudziesięciu minut może się tam przekształcić w ulewę by chwilę później znów wrócić do pierwszego stanu. Porywiste wiatry mają też wpływ na dynamiczne kształtowanie się chmur, towarzyszących Farerczykom przez większość dni w roku, jak np. w Tórshavn, w roku 2007 tylko przez 1 020 godzin mieszkańcy mieli do czynienia z niezakłóconym działaniem promieni słonecznych, co jest równowartością 42 dni^[2].

Z chmurami wiąże się też inne zjawisko, które po polsku nazwalibyśmy mgłą. Chmury na Wyspach Owczych tworzą się zazwyczaj bardzo nisko, często na tyle by sięgnąć ziemi lub nawet Oceanu Atlantyckiego. Farerczycy wyróżniają kilka rodzajów takich tworów pomiędzy chmurą a mgłą. Mjørki jest najniebezpieczniejszym z nich, szczególnie w dobie motoryzacji. Występuje kiedy pogoda jest bezwietrzna, wtedy mgła pokrywa dosłownie wszystko - od szczytów gór po samo morze. Drugim z nich jest skadda, chmury są wtedy bardzo nisko, na tyle jednak, że widać podstawy gór. Kiedy widać szczyty oraz podnóża i morze, a chmury zalegają w pasie pomiędzy nimi występuje polla mjørki.

Warto zauważyć, że jak na tak niewielki teren Wyspy Owcze charakteryzuje różnorodność czynników klimatycznych w zależności od miejsca. Oficjalne badania prowadzone są w kilku miejscach na archipelagu - w Tórshavn, na wyspie Mykines, na lotnisku Vágar czy na przylądku Akraberg w południowej części wyspy Suðuroy. Tórshavn, dzięki osłonięciu w dolinie jest najcieplejszy - najwyższa temperatura w 2007 sięgnęła tam 18°C, podczas gdy na Mykines i Akraberg po 14°C^[2]. Nie było natomiast różnic jeśli chodzi o temperaturę najniższą, w każdym z miejsc było to około -3,5°C^[2].

Dalekie wysunięcie na północ ma swoje skutki także w długości dnia i nocy. Latem, w okolicach 22 czerwca dzień trwa tam około 20 godzin, później zaś trwa tak zwana biała noc. Najkrótszy dzień w roku trwa tam zaś około pięciu godzin.

Warto dodać, że Wyspy Owcze są krajem bardzo zdrowym i wolnym od toksyn. Nie padają tam kwaśne deszcze, a powietrze jest wolne od zanieczyszczeń.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

[edytuj] Literatura

• Marcin Jakubowski i Marek Loos, Wyspy Owcze, Szczecin 2003 ISBN 83-913526-3-3
• Gunnar Hoydal i inni, Tourist Guide Faroe Islands 2007
• Leon Andrzejewski: "Niektóre problemy z geologii i geomorfologii Wysp Owczych" - Czasopismo Geograficzne, 63 (3-4): 343-350.