Geografia Hiszpanii

Z Wikipedii

Hiszpania jest położona w Europie Zachodniej, zajmuje większą część Półwyspu Iberyjskiego i poza nim dwa archipelagi (Wyspy Kanaryjskie na Atlantyku i Baleary na Morzu Śródziemnym), a także dwa miasta (Ceuta i Melilla, na północy Afryki, oprócz wielu mniejszych wysp na tym obszarze i w pobliżu Półwyspu).

Cała jej powierzchnia zajmuje 504 750 km²:

• ląd: 499 542 km²;
• woda: 5 240 km².

Spis treści 1 Klimat 1.1 Maksima klimatyczne 2 Geografia polityczna 3 Wegetacja 4 Fauna 5 Rzeźba 5.1 Rzeźba półwyspu 5.2 Rzeźba wysp 5.2.1 Rzeźba Balearów 5.2.2 Rzeźba Wysp Kanaryjskich 6 Budowa geologiczna 7 Hydrografia 7.1 Jeziora Hiszpanii

[edytuj] Klimat

Na Półwyspie w związku ze skomplikowaną orografią i usytuowaniem wybrzeży wykształciła się spora różnorodność klimatyczna, w związku z czym możemy mówić o lokalnych mikroklimatach w wielu przypadkach. Główne odmiany klimatu Hiszpanii to:

Klimat oceaniczny: występuje w Galicii, Asturii, Kantabrii, Kraju Basków i Nawarrze. Charakteryzują go obfite opady w ciągu całego roku i niskie temperatury (jak na Hiszpanię) tak zimą jak i latem (La Coruna: 10,4° w styczniu, 19,2° w sierpniu i 1008 mm; Bilbao: 9,0° w styczniu, 20,3° w sierpniu i 1195 mm).

Klimat oceaniczno-kontynentalny: występuje w Kastylii-Leonie, Madrycie, La Rioja, Kastylii-La Manchy, Ekstremadurze i Andaluzji. Opady są tutaj mniej obfite, przeważają w półroczu zimowym i charakteryzują się większą zmiennością dobową jak i roczną. Na obszarach wyżej położonych występują zimy z bardzo niskimi temperaturami i chłodne lata (Soria: 2,9° w styczniu, 20,0° w lipcu), podczas gdy na południu i w strefach niżej położonych zimy są bardziej łagodne, a lata upalne (Córdoba: 9,2° w styczniu, 27,2° w lipcu).

Klimat śródziemnomorski-kontynentalny: występuje w Aragonii, Katalonii, Walencji, Murcji, Kastylii-La Manchy i Andaluzji. Opady są niewielkie i pojawiają się głównie wiosną i jesienią. Obserwuje się podobną sytuację termiczną jak w klimacie oceaniczno-kontynentalnym (Murcja: 10,1° w styczniu, 26,7° w sierpniu). Dobowe wahania temperatury w niektórych miejscach przekraczają 25°.

Klimat śródziemnomorski: występuje w Katalonii, Walencji, Murcji, Andaluzji i na Balearach. Opady są niewielkie, przypadają przede wszystkim na jesień (czasem przybierają formę ulew), ich wysokość zmniejsza się z północy na południe od klimatu śródziemnomorskiego wilgotnego do suchego (Barcelona 640 mm, Tortosa 524 mm, Walencja 454 mm, Alicante 336 mm, Almería 196 mm). Temperatury są łagodne zimą i bardzo wysokie latem, z amplitudami mniejszymi niż w klimacie kontynentalnym, ale większymi niż w oceanicznym (Barcelona: 8,9° w styczniu, 23,6° w sierpniu; Alicante: 11,5° w styczniu, 25,5° w sierpniu).

Klimat subtropikalny: występuje na Wyspach Kanaryjskich i charakteryzuje się łagodnymi temperaturami podczas całego roku i brakiem termicznej zimy (Santa Cruz de Tenerife: 17,9° w styczniu i 25,1° w sierpniu). Wysokość opadów jest zróżnicowana i zależy od orografii i położenia każdej wyspy.

[edytuj] Maksima klimatyczne

Temperatura maksymalna: Murcja 47,2° (4 lipca 1994), Sewilla 47,0° (6 sierpnia 1946), Córdoba 46,6° (23 lipca 1995), Jerez de la Frontera (Kadyks) 45,1° (1 sierpnia 2003), Badajoz 45,0° (1 sierpnia 2003).

Temperatura minimalna: Lago Estangento (Lérida) -32,0° (2 lutego 1956), Calamocha (Teruel) -30,0°C (17 grudnia 1963), Molina de Aragón (Guadalajara) -28,0o (17 grudnia 1963), Albacete -24,0° (3 stycznia 1971), Burgos -22,0° (3 stycznia 1971), Teruel -21,5° (25 stycznia 1952), Salamanka -20,0° (5 lutego 1963).

Najwyższy opad dobowy: Gandía (Walencja) 720 mm (3 listopada 1987), Málaga 313 mm (27 września 1957), Santa Cruz de Tenerife 280 mm (27 lutego 1988), Alicante 270,2 mm (30 września 1997), Bilbao 252,6 mm (26 sierpnia 1983), Gerona 233 mm (6 stycznia 1977).

[edytuj] Geografia polityczna

Hiszpania jest podzielona administracyjnie na 17 wspólnot autonomicznych i 2 miasta autonomiczne:

• Andaluzja
• Aragonia
• Księstwo Asturii
• Baleary
• Wyspy Kanaryjskie
• Kantabria
• Kastylia-León
• Kastylia-La Mancha
• Katalonia
• Ceuta
• Estremadura
• Galicia
• La Rioja
• Madryt

• Murcja
• Nawarra
• Melilla
• Kraj Basków
• Wspólnota Walencjańska

Niższym szczeblem administracyjnym są prowincje. Jest ich 50. Ceuta, Melilla i plazas de soberanía (obszary suwerenności, zwierzchności) nie pozostają poza tym szczeblem. Prowincje są podstawą, na której stworzono wspólnoty autonomiczne.

Za II Republiki wprowadzono podział terytorialny na comarcas (powiaty). Pierwsza comarca powstała w Katalonii, w latach 80. inne wspólnoty wprowadziły podział komarkalny (powiatowy). Comarca powstaje w wyniku połączenia municypiów (gmin), generalnie sąsiednich, powiązanych historycznie lub geograficznie, aby służyć wydajniej mieszkańcom według ich rozmieszczenia.

Aby ujednolicić podział terytorialny wszystkich członków Unii Europejskiej wydzielono jednostki NUTS. Ten system ustanawia hierarchiczny podział jednostek terytorialnych w trzech poziomach, z których poziom II odpowiada wspólnotom i miastom autonomicznym, a poziom III – prowincjom.

[edytuj] Wegetacja

Można wyróżnić trzy duże strefy roślinne Półwyspu:

• Roślinność Hiszpanii wilgotnej: dąb, buk.
• Roślinność Hiszpanii suchej: dąb ostrolistny, dąb korkowy, pinia.
• Roślinność górska według wysokości: dąb ostrolistny, dąb korkowy, inne dęby, kasztan, łąki górskie, tundra.

Należy dodać również florę Wysp Kanaryjskich, ze specjalnym uwzględnieniem licznych endemitów: wilczomlecz Euphorbia atropurpurea, zwany tabaiba, dracena smocza, pinia kanaryjska...

[edytuj] Fauna

Fauna jest bardzo różnorodna, co wynika z dwóch głównych czynników: położenia geograficznego Hiszpanii pomiędzy Atlantykiem, a Morzem Śródziemnym oraz pomiędzy Afryką i Eurazją; a także dużej różnorodności siedlisk i biotopów, co jest konsekwencją zróżnicowania klimatycznego i regionalnego.

W Hiszpanii można znaleźć wiele gatunków, które już wyginęły w innych państwach europejskich. Jest tak dlatego, że obszar tego kraju zawsze był słabo zaludniony, w porównaniu do np. Niemiec, Wielkiej Brytanii czy Włoch (krajów o mniejszej powierzchni) oraz dlatego, że rewolucja przemysłowa dotarła do Hiszpanii stosunkowo późno, a i tak doprowadziła do wyginięcia wielu gatunków (stało się to jednak w XX wieku, więc nie poczyniła takich szkód jak w krajach, które zostały uprzemysłowione w XIX wieku). Trzeba zauważyć dużą ilość gatunków obecnych dzięki napływowi fauny afrykańskiej: kameleon pospolity, rączak, jeż północnoafrykański, żeneta zwyczajna, modrzyk, mangusta egipska itd. oraz znaczny udział endemitów na Balearach (pętówka majorska, burzyk balearski) i Wyspach Kanaryjskich (gołąb kanaryjski i laurowy, gekon kanaryjski, zębiełek kanaryjski, hubara arabska, kląskawka kanaryjska, sokół berberyjski).

Pewne gatunki autochtoniczne rozprzestrzeniły się na cały świat tak jak w Starożytności królik (zwierzę, które za pośrednictwem Fenicjan dało nazwę Hiszpanii) lub w Średniowieczu kanarek.

[edytuj] Rzeźba

[edytuj] Rzeźba półwyspu

Rzeźba Półwyspu Iberyjskiego kształtuje się wokół wielkiej jednostki centralnej – Mesety o średniej wysokości 650 m n.p.m.

Meseta jest prawie całkowicie otoczona przez łańcuchy górskie:

• Góry Kantabryjskie (Cordillera Cantábrica) na północy
• Góry Iberyjskie (Cordillera Ibérica) od Gór Kantabryjskich na południowym-wschodzie
• Sierra Morena na południu

Meseta jest podzielona przez Góry Kastylijskie (Sistema Central), które przebiegają od Gór Iberyjskich do Portugalii.

Obejmują od wschodu w kierunku zachodnim:

• Sierra de Ayllón
• Sierra de Somosierra
• Sierra de Guadarrama
• Sierra de Malagón
• Sierra de la Paramera
• La Serrota
• Sierra de Villafranca
• Sierra de Béjar
• Sierra de Gredos (2592 m)
• Sierra de Gata
• Serra da Estrela

Na południe od Gór Kastylijskich leżą:

• Góry Toledańskie (Montes de Toledo), których najwyższym szczytem jest Guadalupe (1603 m n.p.m.).

Północną granicę Mesety stanowią:

• Masyw Galicyjski (Macizo Galaico)

• Góry Kantabryjskie, z najwyższym szczytem Picos de Europa (2648 m).

Góry Iberyjskie zamykają Mesetę z północnego zachodu w kierunku południowo-wschodnim, oddzielając ją od Doliny Ebro, obejmują kolejne pasma:

• Montes de Oca
• Demanda
• Cebollera
• Picos de Urbión
• Moncayo (2313 m)

Na południu leży Kotlina Teruel, która dzieli kordylierę na łańcuch zachodni:

• Sierra de Albarracín
• Montañas de Cuenca

i wschodni:

• Maestrazgo (2024 m)

Południowa część Mesety jest ograniczona przez Sierra Morena:

• Sierra Madrona (1323 m)
• Despeñaperros

Pireneje, na obszarze łączącym Półwysep z resztą kontynentu (nazywanym przez Hiszpanów "przesmykiem"), z najwyższymi szczytami:

• Aneto (3404 m)
• Posets lub Llardana (3375 m)
• Pica d'Estats (3115 m)

Na obszarze Prepirineo:

• Sierra del Cadí (2642 m)

Na południu Góry Betyckie (Cordilleras Béticas) dzielą się na dwa główne łańcuchy:

• Kordyliera Penybetycka i Kordyliery Subbetyckie (Cordillera Penibética i Cordilleras Subbéticas)

Kordyliera Penybetycka:

• Sierra Nevada, z najwyższym szczytem Półwyspu – Mulhacén (3478 m).
• Sierra de las Nieves
• Sierra de Grazalema

Kordyliery Subbetyckie:

• Sierra de Cazorla
• Sierra de Segura (1967 m)

[edytuj] Rzeźba wysp

Z jednej strony mamy archipelag Balearów, a z drugiej Wyspy Kanaryjskie.

[edytuj] Rzeźba Balearów

Rzeźba poszczególnych wysp archipelagu jest zróżnicowana.

• Majorka
  • Sierra de Tramuntana na północy; tutaj znajdują się najwyższe szczyty wysp: Puig Major (1445 m), Puig de Massanella (1348 m), Puig dels Tossals Verds (1115 m), Puig de sa Rateta, Puig Tomir (1103 m), Puig de l'Ofre i Puig des Teix.
  • Sierras de Levante na południowym-wschodzie ze szczytem Sa Talaia (561 m)

• Minorka

jest prawie płaską wyspą z wzgórzami o wysokości poniżej 300 metrów. Tylko El Toro osiąga 355 m.

• Ibiza

również posiada niezbyt zróżnicowaną rzeźbę.

Najwyższe szczyty: Sa Talaiassa (475 m), Puig Gros (415 m) i Puig Fornas (410 m).

[edytuj] Rzeźba Wysp Kanaryjskich

Archipelag jest położony na skorupie oceanicznej płyty afrykańskiej. Wyspy są pochodzenia wulkanicznego, istnieje wiele teorii, które próbują wyjaśnić ich powstanie. Występują tu bardzo wysoko wyniesione góry porównując do powierzchni wysp. Niektóre góry przekraczają 6000 metrów wysokości mierząc od podnóża położonego na dnie oceanicznym. Na wyspach wschodnich, które są najstarsze dominują skały osadowe i pochodzenia koralowego, podczas gdy wyspy zachodnie przejawiają większe ślady działalności wulkanicznej. Generalnie wyspy nie posiadają rzek, tylko La Palma i La Gomera posiadają stałe strumyki. Obfitują za to wąwozy, które sporadycznie stają się korytami cieków.

Główne szczyty:

• Teneryfa
  • Teide (3718 m)
  • Pico Viejo (3135 m)
  • Pico de Guajara (2715 m)
  • Roque de la Grieta (2576 m)
• La Palma
  • Roque de los Muchachos (2426 m)
• Gran Canaria
  • Pico de las Nieves (1949 m)

[edytuj] Budowa geologiczna

Centralna część Półwyspu Iberyjskiego (w granicach Hiszpanii i Portugalii) zbudowana jest z masywów paleozoicznych, częściowo przykrytych osadami mezozoicznymi i kenozoicznymi, które występują w rozległych nieckach. Od północnego wschodu i południowego wschodu graniczą z nimi alpejskie pasma fałdowe Pirenejów i Gór Betyckich.

[edytuj] Hydrografia

Zlewisko kantabryjskie

• Bidasoa
• Nervión
• Río Deva (Guipúzcoa)
• Sella
• Río Deva
• Nalón
• Navia

Zlewisko atlantyckie

• Tambre
• Ulla
• Miño (310 km)
• Duero (895 km)
• Tag (731 km) (275 km w Portugalii)
• Gwadiana (778 km)
• Odiel
• Tinto
• Gwadalkiwir (657 km)
• Guadalete (157 km)

Zlewisko śródziemnomorskie

• Ter (208 km)
• Llobregat (170 km)
• Ebro (910 km)
• Mijares (156 km)
• Palancia (85 km)
• Turia (280 km)
• Júcar (498 km)
• Serpis (75 km)
• Vinalopó (81 km)
• Segura (325 km)
• Almanzora
• Andarax
• Guadalfeo (71 km)
• Guadalmedina (47 km)
• Guadalhorce (166 km)
• Guadiaro

[edytuj] Jeziora Hiszpanii

• Albufera de Valencia
• Lago de Sanabria
• Lago de Bañolas
• Laguna de Gallocanta
• Laguna de la Zaida
• Lagunas de Ruidera

Hiszpania nie obfituje w jeziora, te, które występują są zarówno pochodzenia endogenicznego (tektoniczne i wulkaniczne), jak i egzogenicznego (lodowcowe, krasowe...), a także mieszanego.