Gierczyn

Z Wikipedii


Gierczyn
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lwówecki
Gmina	Mirsk
Powierzchnia	7,5 km²
Wysokość	420 – 600 m n.p.m.
Liczba mieszkańców • liczba ludności	300
Strefa numeracyjna (do 2005)	75
Tablice rejestracyjne	DLW

Gierczyn – wieś (sołectwo) w Polsce, w gminie Mirsk, powiecie lwóweckim na Dolnym Śląsku (w latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim) w Górach Izerskich, na północnym zboczu Grzbietu Kamienickiego w dolinie Czarnotki. Umiejscowiona przy dawnym handlowym Trakcie Żytawsko-Jeleniogórskim, który przecina w połowie jej luźną zabudowę łańcuchową. Wieś wzmiankowana jest w 1385 jako Geran, później także Giehren i Kierz (przez kilka lat po II wojnie światowej – Gerbichy), stanowiła w średniowieczu własność trzech rodów rycerskich. W 1570 Hans Schoff sprzedał wieś rodzinie Zeydlitzów, prowadzącej tu prace górnicze.

Odkryte w pobliżu, na pograniczu z wsią Kotlina (prawdopodobnie jeszcze w XIV w.) niewielkie złoże kasyterytu (ruda cyny) w postaci wstęg rozdzielonych granatowymi łupkami zostało dokładniej rozpoznane przez górników czeskich Hansa Wiese i Mateusza Sohnela z Jachymowa ok. 1512 lub 1517 r. Z inicjatywy Hansa Schoffa za Wiesem i Sohnelem przybyło tu 400 ich rodaków, którzy eksploatowali złoże tak intensywnie, że wyczerpało się już pod koniec wieku. Równocześnie jednak znaleziono kilka innych złóż, położonych nieco dalej na zachód, w okolicach Krobicy a także – na zboczu wschodnim, bliżej Rębiszowa i Przecznicy – kobaltu. Warunki wydobycia w tej podgórskiej okolicy były bardzo trudne, sztolnie były stale zalewane przez wodę. Rozwój górnictwa w rejonie Gierczyna (m.in. w kopalniach należących do rodziny von Schaffgotschów) spowodował, że w 1572 wrocławski Urząd Górniczy we Wrocławiu polecił Janowi Bronnerowi ze Świdnicy przeprowadzić badania probiercze. Z późniejszych sprawozdań wynikało, że sama dziesięcina od wydobytej rudy wynosiła 7 ton urobku rocznie. W 1578 utworzono tu samodzielny Urząd Górniczy nadzorujący prace w poszczególnych gwarectwach. W 1616 urząd ten wydał gwarkowi Beierowi z Norymbergi przywilej na wydobycie miedzi, ale wojna trzydziestoletnia (1618-1648) przerwała prace górnicze, które wznowiono dopiero po 1727. Znaczenie górnicze okolic Gierczyna wzrosło jeszcze po przejęciu Śląska przez Prusy, po 1742. Wydobycia cyny w tym regionie jednak nie udało się efektywnie wznowić, także z powodu błędów organizacyjnych i zwykłych oszustw, bowiem spadło ono z 20 ton w wieku XVII do 3 ton rocznie w XVIII; próby wznowienia wydobycia w XIX w. i potem w 1938 nie również powiodły się, a badania przeprowadzone po II wojnie światowej (m.in. w latach 70. XX wieku) potwierdziły, że pozostałości złóż (ok. 2,7 mln ton rudy 0,48% Sn) w tej okolicy są już z punktu widzenia przemysłowego bez wartości. Do najbogatszych i najdłużej czynnych należały kopalnie: "Reicher Trost" i "Hundsrücken", połączone około roku 1960 w jedną kopalnię "Gierczyn".

Do dziś zachowały się pomiędzy Gierczynem a Kotliną ślady górniczej przeszłości wsi, w postaci sztolni i zarośniętych kamiennych hałd. Tuż na wschód od wsi Gierczyn znajdują się wyrobiska kopalni "Morgenröthe". Wylot sztolni tej kopalni leży na południe od drogi biegnącej z Gierczyna w kierunku na przysiółek Lasek. Eksploatowano tu rudy cyny o zawartości 0,78% Sn, przy czym największe nasilenie wydobycia przypada na lata 1773-1780. W tym samym miejscu w późniejszym czasie znajdowała się kopalnia "Süsette" eksploatująca rudy kobaltu. Były to prawdopodobnie te same wyrobiska górnicze, noszące w różnym czasie różne nazwy.

W Gierczynie znajdują się dwa kościoły. Starszy – pw. Narodzenia NMP wzniesiony w XVI w. i rozbudowany w 1604, a następnie (wieża) w 1613. Podobnie, jak kościół w pobliskim Rębiszowie, został on z cesarskiego polecenia z 1653 Ferdynanda III o "redukcji kontrreformacyjnej", 1654 przekazany katolikom. W kościele tym zachował się do dziś późnorenesansowy kasetonowy strop z malowidłami z 1602, kamienna chrzcielnica z 1557 r., barokowy (częściowo późnogotycki) ołtarz, osiemnastowieczna rokokowa ambona, a na cmentarzu przykościelnym – cztery epitafia i dwa kamienne barokowe sarkofagi.