Góry Izerskie
Z Wikipedii
| Góry Izerskie | |
 |
|
 Zasięg regionu w obrębie Polski |
|
| Megaregion | Pozaalpejska Europa Środkowa |
| Prowincja | Masyw Czeski |
| Podprowincja | Sudety z Przedgórzem Sudeckim |
| Makroregion | Sudety Zachodnie |
| Mezoregion | Góry Izerskie |
Góry Izerskie (czes. Jizerské hory, niem. Isergebirge) (332.34) – góry na terenie Czech i Polski, część Sudetów Zachodnich. Od zachodu zamknięte Bramą Żytawską, od Karkonoszy oddzielone Przełęczą Szklarską. Tworzy je szereg grzbietów górskich o przebiegu północny zachód – południowy wschód; najważniejsze z nich to: w części polskiej: Grzbiet Kamienicki (Kamienica - 974 m n.p.m.), Wysoki Grzbiet (Wysoka Kopa - 1126 m n.p.m. - najwyższe wzniesienie Gór Izerskich) oba grzbiety łączy przełęcz Rozdroże Izerskie; w części czeskiej: Střední Jizerský Hřeben (Jelení Stráň - 1018 m n.p.m.), Vlašský Hřeben (Černý Vrch - 1024 m n.p.m.), Desenský Hřeben i Hejnický Hřeben (Jizera - 1122 m n.p.m.).
Góry Izerskie są niezbyt wysokie, o łagodnych wierzchowinach (na skutek działania warunków atmosferycznych w okresie paleogenu - 70-35 mln lat temu - nastąpiło wietrzenie skał, powodując wyrównanie szczytowych partii gór).
Spis treści |
[edytuj] Geologia
Góry Izerskie należą do jednostki zwanej blokiem karkonosko-izerskim, stanowiąc jego zachodnią część. Północną część tworzy metamorfik izerski, czyli masyw zbudowany ze starych przeobrażonych skał, otaczających łukiem młodsze granity karkonoskie, budujące znaczną część Karkonoszy i czeskich Gór Izerskich. Skały metamorficzne polskiej części gór to gnejsy, granitoidy i łupki łyszczykowe, ponadto leptynity i leukogranity, a także wkładki amfibolitów, powstałe głównie w dolnym paleozoiku w czasie orogenezy kaledońskiej. Wśród gnejsów na uwagę zasługuje gnejs oczkowy, charakterystyczne dla nich jasne oczko zbudowane głównie z kryształów kwarcu i skaleni w ciemnej jednolitej masie skalnej.
Wśród granitoidów wyróżniają się szczególnie tak zwane granity rumburskie lub izerskie, tkwiące w postaci wielkich soczew w gnejsach.
Łupki łyszczykowe występują w kilku odmianach. Jedną z nich są hornfelsy, które występują w Wysokim Grzbiecie pasem o długości 6 km na wschód od kamieniołomu "Stanisław".
Skały metamorfiku izerskiego pocięte są siecią żył kwarcowych. Jedna z nich eksploatowana jest w kamieniołomie "Stanisław".
Południową część Gór Izerskich, w tym prawie całą czeską ich część budują granity karkonoskie wieku karbońskiego.
Po stronie czeskiej, na wschód od wsi Izerki znajduje się Bukowiec (czes. Bukovec) - wzniesienie zbudowane z trzeciorzędowego bazaltu o wysokości 1005 m.
[edytuj] Surowce mineralne
Ze skałami przeobrażeniowymi związane jest występowanie kamieni półszlachetnych, szlachetnych i cennych surowców mineralnych. Od średniowiecza Góry penetrowane były przez różnych poszukiwaczy.
Najbardziej znanym miejscem eksploatacji kamieni szlachetnych była Hala Izerska, gdzie znajdowano rubiny, szafiry, agaty i złoto.
Na Rozdrożu Izerskim do dziś można znaleźć okazy kwarcu występującego w żyłach kwarcowych. Największa żyła kwarcu ciągnie się na przestrzeni 10 km. pasem o szerokości 10-80 m i jest eksploatowana w kopalni Stanisław. Granaty obficie pojawiają się w łupkach Kamienickiego Grzbietu, a turmaliny w zbudowanych z łupków grzebieniach Wysokiego Grzbietu. W całym paśmie Grzbietu Kamienickiego występują rudy cyny i ruda kobaltu wydobywane z przerwami od XV do XIX wieku. Spośród surowców skalnych największą popularnością cieszą się gnejsy wykorzystywane jako tłuczeń i materiał budowlany.
[edytuj] Wody
[edytuj] Wody powierzchniowe
Przez Góry Izerskie przebiega dział wodny oddzielający zlewisko morza Bałtyckiego i Północnego. Ważniejsze rzeki polskiej części Gór Izerskich to Kamienica, Kamienna i Kwisa - dopływy Bobru, a po stronie czeskiej Smědá (Witka), Jeřice, Řasnice a Lomnice - dopływy Nysy Łużyckiej. Wszystkie one należą do dorzecza Odry. Graniczna Izera oraz jej dopływ Kamenice odprowadzają wody do Łaby i dalej do Morza Północnego.
[edytuj] Wody mineralne
W Górach Izerskich wody mineralne występują głównie w strefie uskokowej w rejonie Świeradowa - Czerniawy. Wody te należą do nisko mineralizowanych szczaw wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowych z zawartością żelaza, fluoru oraz radonu.
Po raz pierwszy lecznicze działanie wód, naukowo stwierdziła komisja Hrabiego Schaffgotscha w 1739 roku, i wkrótce powstały tu pierwsze domy zdrojowe.
[edytuj] Przyroda
Liczne spłaszczenia wierzchowinowe, często o małym odpływie, przy danym klimacie sprzyjają rozwojowi torfowisk wysokogórskich z bogatymi, często unikatowymi roślinami. Obecnie po stronie polskiej istnieją tu dwa rezerwaty przyrodnicze: Torfowisko Doliny Izery i Krokusy w Górzyńcu.
[edytuj] Atrakcje turystyczne
Góry Izerskie to także ciekawe tereny dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarstwa biegowego (na Polanie Jakuszyckiej odbywa się m.in. Bieg Piastów).
Znajdują się tu schroniska:
[edytuj] Linki zewnętrzne
Góry Żytawskie • Grzbiet Jesztiedzki • Kotlina Liberecka • Góry Izerskie • Góry Kaczawskie • Kotlina Jeleniogórska • Karkonosze • Rudawy Janowickie • Podgórze Karkonoskie
