Graf (tytuł szlachecki)
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Hrabia cesarstwa. (dyskusja) |
Graf, Margrabia (łac. comes/comites, fr. comte, marquis, włos. conte, marchese). - tytuł szlachecki w dawnych Niemczech, i wielu krajach pozostających kiedyś pod panowaniem cesarstwa - Holandii, Belgii, Luksemburgu, Austrii .
Pierwotnie urzędnicy królewscy (szlachta urzędnicza) zarządzających w zastępstwie króla znacznymi majątkami ziemskimi. Później niższa warstwa wysokiej szlachty (szlachta z urodzenia, Uradel).
Tytuł ten wywodzi się ze starołacińskiego graffio czyli bizantyjskiego grapheus lub suggrapheus (tj. osoba uprawniona do zwołania zjazdu). W okresie późnorzymskim tytułem comes określano wysokiego cesarskiego urzędnika finansowego (comes largitionum). Ponieważ tytuły te stały się już za czasów Ottonów poprzez usus (zwyczajowo) dziedzicznymi, w poźniejszych czasach usystematyzowano je. Prerogatywa nadawania tytułów hrabiów w czasach nowożytnych przeszła na cesarza, potem na króla.
Jeśli hrabia kierował (sprawował jurysdykcję) nad czymś więcej niż zwykłym hrabstwem, otrzymywał tytuł:
- Markgraf (Margrabia) - w czasach Karolingów i Ludolfingów dowódca zarządzający prowincją kresową - marchią
- Pfalzgraf (Palatyn) - zarządzający palatynatem (comes palatinus)
- Landgraf (Langrabia) - zarządzający ziemią nadaną bezpośrednio przez samego króla (łac.comes magnus, comes patriae, comes provinciae, comes terrae, comes principalis, lantgravius) czyli hrabia krajowy
- Burggraf (Burgrabia) - zarządzający zamkiem królewskim; także tytuł arystokratyczny w królestwie Holandii, o randze między tytułem barona i hrabiego.
Ponadto znamy:
- Rheingraf - władający zamkiem strzegącym przeprawy przez Ren
- Reichsgraf (hrabia Rzeszy) - hrabia z nadania przez cesarza (tzw. hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego; reichsgrafowie organizowali się w tzw. Radzie Hrabiów
- Altgraf - zarządzający górskimi okolicami
- Wildgraf - zarządzający pustkowiem, lasami i okolicami niezamieszkanymi (comes silvester)
- Raugraf - zarządzajacy okręgiem (comes hirsutus)
- Vizegraf - wicehrabia, syn hrabiego, także osobny tytuł niższy od hrabiego lecz wyższy od barona (Freiherr). Rzadki w Niemczech (używany tylko w średniowieczu), częsty we Francji - "vicomte" i w Anglii - "viscount".
Po roku 1815 z różnych odmian tytułu pozostał tylko Graf. Dwie rodziny panujące używały – na dalszym miejscu w tytulaturze – tytułu Pfalzgraf (dynastia Wittelbachów) i Landgraf (dynastia heska, Hessen-Kassel). Także hrabiowie z nadań z czasów Świętego Cesarstwa niekiedy nadal tytułowali się Reichsgraf, by się odróżnić od nowszych, "gorszych" hrabiów. Najwyższą kategorię hrabiów stanowili hrabiowie których ziemie do 1815 były suwerenne, t.j. podległe tylko cesarzowi. Po mediatyzacji stracili suwerenność, zachowując wiele honorowych przywilejów, m.in. inną niż hrabiowskie koronę rangową - tzw. Erlauchtkrone, płaszcz książęcy, tytuł "Erlaucht", liczne przywileje patronackie w swoich dobrach.
Po 1918 roku w Niemczech zniesiono monarchię i tym samym wszelkie tytuły arystokratyczne czy szlacheckie. Bywają one jednak dalej w potocznym użyciu. Tytuły wraz z "von" stały się od 1921 roku formalną częścią nazwiska (wpisaną do dowodu osobistego, między imieniem a nazwiskiem rodowym, stosowano to nawet w NRD). Stąd przykładowo dawny "Graf Otto von Bismarck" nazywałby się obecnie "Otto Graf von Bismarck". Natomiast Austria zniosła po wprowadzeniu republiki wszelkie tytuły w sposób bardziej radykalny: za używanie i tytułów i predykatu "von" przez obywateli tego kraju grozi kara sądowa. Stąd nazwisko Ottona Habsburga, dawniej "Otto Erzherzog von Österreich" brzmi obecnie Dr. Otto Habsburg-Lothringen. Nawet po tzw.anszlusie Austrii do III Rzeszy w r. 1938 Hitler nie przystosował prawa austriackiego do niemieckiego - ta sama rodzina z odgałęzieniami w obu krajach nosiła zatem różne nazwiska - w Niemczech z tytułem, w Austrii bez. Tak pozostało do dziś dnia.
