Grodzisko słowiańskie w Słupsku

Z Wikipedii

Grodzisko słowiańskie w Słupsku - jest to, w rozumieniu archeologa, grodzisko nizinne, zniwelowane w partiach górnych i zabudowane (kościół), pierwotnie zapewne pierścieniowate. Stwierdzone zostało w czasie badań, że są warstwy kulturowe i stwierdzono istnienie materiału archeologicznego. Wiek zabytku określa się na IX-XIII w.^[1]

Spis treści 1 Opis mapy- patrz mapa [w:] Osadnictwo grodowe powiatu słupskiego 2 Stare drogi 3 Opis i lokalizacja grodu-warowni 4 Znalezione zabytki ruchome 5 Światowość grodziska słowiańskiego w Słupsku 6 Bibliografia 7 Przypisy

[edytuj] Opis mapy- patrz mapa [w:] Osadnictwo grodowe powiatu słupskiego

Gałęzinowo (grodzisko) - grodzisko kultury łużyckiej, w zasiedleniach słowiańskich grodzisko nie brało żadnego udziału.

Głobino - grodzisko nizinne, obecnie prawie całkowicie zniwelowane, otoczone fosą (obecnie suchą) i niską fałdą ziemną (wałem?).

1. Głobino; rodzaj stanowiska?; chronologia: ?.
2. Głobino; rodzaj stanowiska?; chronologia: okres wczesnośredniowieczny i późnośredniowieczny.
3. Głobino; osada; chronologia: okres wczesnośredniowieczny i późnośredniowieczny.
4. Głobino; rodzaj stanowiska?; chronologia: kulturapomorska (?) oraz okres wczesnośredniowieczny i późnośredniowieczny.
5. Głobino; rodzaj stanowiska?; chronologia: okres wczesnośredniowieczny i późnośredniowieczny.

Krępa Słupska - grodzisko nizinne, nierozpoznanego typu. Zachował się bowiem tylko łukowaty fragment wysokiego i szerokiego wału.

1. Łosino; osada; chronologia: okres średniowieczny.
2. Łosino; osada?; chronologia: kultura łużycka (?) pomorska (?) i okres wczesnośredniowieczny.
3. Łosino; osada; chronologia: okres średniowieczny.
4. Łosino; osada (?); chronologia: kultura łużycka (?) pomorska (?) i okres wczesnośredniowieczny.
5. Łosino; rodzaj stanowiska?; chronologia: okres wczesnośredniowieczny.

Słupsk - blisko, wokoło Słupska nie było w chwili powstania grodziska żadnych osad. Najbliższe odkryte osady są "przyporządkowane" do dwóch sąsiadujących grodzisk. Oznaczać to może tylko jedno; gród zwany Słupskiem powstał jako warownia na skrzyżowaniu dróg; wodnej i lądowej.

Do samego grodu w chwili jego powstania isnieje niewielka słowiańska osada otwarta, potwierdzając ciągłość osadniczą po prawej strone rzeki Słupi od VIII / IX - XII.

Zobacz też: osadnictwo grodowe powiatu słupskiego

[edytuj] Stare drogi

Najstarszymi w okolicy drogami, to drogi łączące warowne grody kultury łużyckiej (patrz też: [1] ). Drogi te do dzisiaj są rozczytywalne bezpośrednio w terenie i na mapach, mimo zmian cywilizacyjnych. Łączyły przed z górą 2500 laty grody pomiędzy sobą. Powstała sieć dróg prowadząca wzdłuż ówczesnej linii brzegu morskiego. Lokalnie, licząc od zachodu występuje sieć dróg i łączy współcześnie odkryte przez archeologów następujące grodziska kultury łużyckiej: ...Trzynik - Stary Kraków - Gałęzinowo (grodzisko) - Żoruchowo (grodzisko) - Równo (grodzisko) - Siodłonie (grodzisko)... Jest to zatem szlak z zachodu na wschód, brzegiem morza.

Poniżej kilka zdjęć pokazujących współczesny wygląd traktu. Wybrany odcinek drogi: grodzisko Gałęzinowo- grodzisko Słupsk.

Droga od grodziska w Gałęzinowie. 2003

Droga z grodziska w Gałęzinowie do grodziska w Słupsku. Po minięciu miejsca, gdzie w średniowieczu był młyn w Zamełowie (własność rodziny Święców), tuż przed Strzelinem.

Droga z grodziska w Gałęzimowie do grodziska w Słupsku. Ul. Mostnika i zamek wyznaczjący, że opodal kiedyś mieścił się tu bród przez płynącą w kilku łozyskach Słupię.

Kościół św. Ottona wyznaczający geometrycznie położenie środka niewielkiego grodziska słowiańskiego w Słupsku.

Szlak bursztynowy jest jednym z najstarszych szlaków. Poniżej mapki, które zostały wyznaczone znaleziskami bursztynu. Szlak bursztynowy zatem to gościniec wyznaczony porzuconym bursztynem (nie musi to oznaczać drogę w dosłownym rozumieniu). Ów umowny pas ziemi z wykorzystaniem często do transportu również drogi wodnej, np. Wisły. Słupsk leży przy szlaku komunikacyjnym wzdłuż brzegu Bałtyku prowadzącym na kierunku W-E (co prawda był ten szlak o wiele mniej uczęszczanym niż szlak wzdłuż Wisły). Kiedy był tu, po tej drodze transportowany bursztyn to nie było jeszcze grodziska słowiańskiego. Droga ta jednak istniała, "zbudowała" ją bowiem jeszcze wcześniej ludność kultury łużyckiej. Całe odcinki drogi niewiele zmieniły się do momentu powstawania miejsc osiedleń Słowian. W okresie istnienia grodziska w Słupsku była tędy transportowana na przykład sól z warzelni w Kołobrzegu, no i również towary uzyskane za tą sól np. z Arabii. Z pewnością powstała w okresie słowiańskim niejednej karczma przy tej właśnie starożytnej drodze- tego dowiodły prowadzone prace wykopaliskowe.

Komentaż do drugiej mapki; Pojedyncze znaleziska oraz całe skarby wyraźnie znaczą trasę wiodącą przez Śląsk, Kalisz (Calisia), wschodnią Wielkopolskę ku Wiśle i dalej na północ do wybrzeży Bałtyku. [Mapka przedrukowana z artykułu M. Gumowskiego Szlak bursztynowy, "Czasopismo Geograficzne" R. 20:1962]

[edytuj] Opis i lokalizacja grodu-warowni

Badania archeologiczne lat 50. XX w. pozwoliły stwierdzić, że gród słupski ulokował się na stożkowatym wzniesieniu o dość stromych zboczach, w widłach rzeki Słupi. Obecnie zbocza te są w znacznym stopniu zniwelowane. Gród miał kształt zbliżony do koła o podstawie wyniesienia 50 x 60 m i powierzchni użytkowej majdanu ok. 1300 m2. Gród ten, niezależnie od naturalnych walorów obronnych (rzeka Słupia i bagna), posiadał również sztuczne umocnienia w postaci wału drewniano-ziemnego, w dolnej części wzmocnionego konstrukcją kamienną. Otoczony był fosą wypełnioną wodą. Przez porównanie z innymi warowniami Słowian Zachodnich celowo zapewne zostały porobione płycizny albo przewłoki (poprzecznie wbite w koryto rzeki pale, nie wystające z wody, stanowiące przeszkodę niszczącą łódź nieprzyjacielską).

Badania, o jakich już wspominano wykazały, że grodzisko zostało dość mocno uszkodzone zabudową średniowieczną jak i nowożytną. [...] Starsza zabudowa majdanu uległa już zniszczeniu podczas wznoszenia książęcego obiektu obronnego, który w XIII wieku był głównym ośrodkiem kasztelami słupskiej i rezydencją księcia. Z kolei w wieku XIV, kiedy to Słupsk dzierżawili Krzyżacy (lata 1329-1341), na terenie grodu znajdowała się siedziba komtura krzyżackiego. Wówczas musiano dokonać również zniszczeń starszej zabudowy poprzez budowę dalszych umocnień fortyfikacyjnych. Dalszych uszkodzeń grodziska dokonano już w czasach nowożytnych, w roku 1872, podczas budowy na jego majdanie kościoła pw. św. Ottona (istniejącego do dziś). Kilkusetletnie użytkowanie i zabudowywanie terenu grodu i podgrodzia mocno wpłynęło na stan ich zachowania. Pierwotny ich wygląd uległ znacznemu zdeformowaniu. Od strony zachodniej (ul. Partyzantów) i południowej (ul. Kościelna) wał grodziska został częściowo zniwelowany już w XIX wieku, poprzez wybudowanie dwóch podejść (schodów) do kościoła pw. św. Ottona. Od strony południowo-wschodniej wał grodziska został również uszkodzony budową krużganka łączącego kościół z zabudowaniami klasztornymi. [...]^[2]

Wracając jeszcze do pierwotnej lokalizacji grodu niemal u ujścia Słupi trzeba powiedzieć, że takie, występujące tu nad Słupią w VIII i IX wieku, lokalnie niskie zaludnienie spowodowane było zapewne częstymi odwiedzinami kupców, Wikingów (czytaj: Duńczyków). Jeśli było to tylko możliwe ze względu na posiadane siły bojowe owych kupców, towary Słowian przedstawiające jakąś wartość zostawały przechwytywane a ludność została brana w niewolę. Takimi ośrodkami handlowymi nad Bałtykiem, miejscami handlu m.in. również niewolnikami były głównie: Arkona, Hedeby, Sigtuna, Uppsala, Truso, Wolin itd. Zaraz po sąsiedzku Słowianie potrafili się zorganizować i stworzyć gęsto zaludniony obszar dorzecza Łupawy i Łeby. (Patrz również: Gardna Wielka)

[edytuj] Znalezione zabytki ruchome

Bezpośrenio na terenie grodu, w czasie prowadzonych prac archeologicznych zebrano m.in. ceramikę wendyjską, groty strzał, okucia metalowe, osełkę, dłuto, haczyk do łowienia ryb oraz kości zwierzęce.

[edytuj] Światowość grodziska słowiańskiego w Słupsku

W swojej publikacji o prahistorii Water Witt napisał: [...] W zasiedleniach słowiańskich zostały znalezione na ulicy Birkenallee w Słupsku, wykonane z żelaza gwoździe, łańcuchy, pierścienie i sprzączki, jak również wszelkiego rodzaju przyrządy z kości, rogów i drewna. "Kamień stepowy" ze Słupska z pewnością traktuje o jakimś słowiańskim nagrobku. [...]^[3] Ten "kamień stepowy" czy "bożek pogański" to niewielki kamień o wys. niewiele ponad 100 mm. Poniżej pokazane jest zdjęcie gdy ów kamień został odkryty (lata 30. XX w.), był wmurowany w gotyckie fundamenty stojącego na tych starych fundamentach w grodzisku słowiańskim neoromańskiego kościoła św. Ottona.

Sanktuarium celtyckie w Entremont, koło Marsylii,południowa Francja, kolumna z II w.p.n.e. ma bardzo podobną na sobie rzeźbę jak Posąg ze Słupska. Poniżej podany jest link do opidium, trzeba odnaleźć tam tę kolumnę, warto poszukać.

Patrz: http://www.culture.gouv.fr/culture/arcnat/entremont/en/index2.html

Tak samo krzyż z Moone w hrabstwie Kildare. IX- Xw. W podstawie krzyża, poniżej postaci ukrzyżowanego Chrystusa (z boków postacie łotrów), są wyryte stylizowane figury dwunastu apostołów. Owe figury są bardzo podobne w wyglądzie do Posągu ze Słupska. Poniżej jest link na klasztor w Moone.

Patrz: http://www.megalithicireland.com/High%20Cross%20Moone.htm

Kultura celtycka jest bodaj "matką" dla posągu ze Słupska.

[edytuj] Bibliografia

1. Gąssowska Eligia; BIZANCJUM A ZIEMIE PÓŁNOCNO- ZACHODNIO- SŁOWIAŃSKIE WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU (Studium Archeologiczne), Ossolineum,1979
2. Gąssowski Jerzy; Ziemia mówi o Piastach, WARSZAWA, WIEDZA POWSZECHNA, 1961
3. Gąssowski Jerzy; NARODZINY ŚREDNIOWIECZNEGO ŚWIATA, Wrocław-Warszawa-Kraków, Zak. Nar. im. Ossolińskich, Wydawnictwo 1970
4. Gąssowski Jerzy; MITOLOGIA CELTÓW, WYDAWNICTWA ARTYSTYCZNE I FILMOWE, WARSZAWA 1978
5. Gąssowski Jerzy; DZIEJE I KULTURA DAWNYCH SŁOWIAN (DO X WIEKU), PZWS W- wa 1964
6. Henryk Janocha; ARCHEOLOGIA O POCZĄTKACH SŁUPSKIEGO OŚRODKA MIEJSKIEGO, [w:] KOSZALIŃSKIE ZESZYTY MUZEALNE T. 24
7. Olczak Jerzy i Siuchniński Kazimierz; SPRAWOZDANIE Z BADAŃ WERYFIKACYJNYCH GRODZISK PRZEPROWADZONYCH NA TERENIE POWIATU SŁUPSKIEGO, Kosz. Zesz. Muz., t. 2, 1972
8. Olczak Jerzy; W SPRAWIE GRODÓW KULTURY ŁUŻYCKIEJ NA POMORZU, Slavia Antiqua t. 18, W- wa, 1971
9. Pieradzka Krystyna, WALKI SŁOWIAN NA BAŁTYKU W X-XII WIEKU, WYD. MIN. OBR. NAR, WARSZAWA 1953.
10. Wikarjak Jan- przetłumaczył, wstęp i komentarz opracował Gerard Labuda; Pomorze zachodnie w żywotach Ottona, PWN Warszawa 1979
11. Witt Walter; Die Burgwälle des Stolper Landes, Stolp 1934
12. Witt Walter; Urgeschichte des Stadt= und Landkreises Stolp, Stolp 1934

Przypisy