Historia narkotyków
Z Wikipedii
Dokładne zdefiniowanie tego, co należy uważać za narkotyki, jest zagadnieniem budzącym wiele kontrowersji. Tak więc i opisanie historii narkotyków jest kłopotliwe, ponieważ podstawowym problemem jest określenie zakresu poruszanych zagadnień.
Narkotyki towarzyszyły ludziom od zawsze - jako część środków leczniczych, oraz "warsztatu pracy" różnych czarowników, szamanów i kapłanów (wszyscy oni spełniali często również rolę lekarzy) oraz znachorów. Trudno również określić, gdzie leżała niegdyś granica podczas przygotowywania posiłków - pomiędzy przyprawami, afrodyzjakami, kulinarnymi metodami leczniczymi i właśnie jednoczesnym stosowaniem substancji o wyraźniejszym doraźnym wpływie na psychikę i możliwości sprawności człowieka (np. stosowano specjalne posiłki przed bitwą).
Narkotykami były wszelkie substancje, które stosowano w następujących celach:
- przeżycie wrażeń mistycznych, np. kontaktu z bogami lub zmarłymi przodkami
- doraźne zwiększenie sprawności umysłowej lub fizycznej, np. podczas pracy lub walki
- częściowe lub całkowite oderwanie się od rzeczywistości, w celu rozluźnienia ciała i umysłu (np. odreagowanie stresu po walce), lub w celu osłabienia bodźców (np. zmniejszenia strachu, bólu lub głodu)
Można to porównać do dzisiejszego uogólnionego podziału narkotyków na:
- środki halucynogenne,
- środki pobudzające i euforyzujące,
- środki o działaniu przeciwbólowym i uspokajającym.
Dodać do tego trzeba jednak jeszcze jeden element, gdyż większość narkotyków, mając działanie psychotropowe, była niegdyś lekarstwami, jako że w przeważającej większości kultur leczenie duszy było częścią medycyny.
Osiąganie odmiennych stanów świadomości oraz większej wydolności organizmu i jego psychiki stosowano wszelkimi dostępnymi środkami. Były to przede wszystkim rośliny trujące oraz niektóre przetwory, jak np. alkohol. Substancji tych było zawsze wiele: np. grzyby, zioła, owoce, kory drzew, soki różnych roślin, wydzieliny i odchody różnych gatunków zwierząt, substancje chemiczne pochodzące z ich częściowego rozkładu, a nawet niektóre minerały. Z początku jedynie zjadano je, jednak szybko nauczono się, że można także wdychać ich opary lub dym.
Istnieje wiele substancji, a nawet rodzajów pożywienia, które stosowane w nadmiarze mają działanie narkotyczne. Praktycznie każda z dzisiaj znanych substancji używanych jako narkotyki została odkryta niezależnie od siebie w wielu kulturach świata, jedynym zaś kryterium podziału jest fakt występowania na danym terenie surowca. To raczej dziś można powiedzieć, że wiedza o wielu rodzajach narkotyków zginęła w mrokach czasu. Natomiast udowodnienie, jakie substancje niegdyś były tak wykorzystane, jest jeszcze trudniejsze, ponieważ zazwyczaj wiedza o narkotykach była wiedzą tajemną.
Tak więc, z punktu widzenia dzisiejszej historii, w przypadku większości narkotyków nie można jednoznacznie dowieść, od kiedy je znano, czy też kiedy je wynaleziono.
Wszystkie te substancje oraz funkcje, jakim służyły, sugerują jednak, aby nie klasyfikować tej tematyki do zagadnień związanych z narkotykami, lecz co najwyżej do zagadnień medycznych (a czasem kulinarnych), a w przypadku problemów z ich przyjmowaniem - do zagadnień toksykologicznych.
Od kiedy w takim razie należałoby liczyć historię narkotyków we współczesnym znaczeniu tego słowa? Wydaje się, że odpowiednią cezurą byłoby zaklasyfikowanie narkotyków jako substancji, które zmieniają świadomość w innych celach niż zastosowania stricte praktyczne związane z codzienną pracą lub obrzędami społeczeństw. Byłoby to więc stosowanie narkotyków w celach czystej przyjemności (bez łączenia tego z religią lub pracą), lub ewentualnie w celu doznań poszerzających wyobraźnię, co wykorzystać można w twórczości artystycznej lub naukowej.
Być może w takim razie historia narkotyków zaczyna się dopiero w XIX wieku we Francji, z której bohemy artystycznej promieniowała na inne kraje moda na ówczesną nowość, czyli narkotyki rozumiane w dzisiejszym zakresie pojęciowym? Drugim etapem tej krótkiej historii narkotyków byłby wtedy dopiero bunt kontestującej młodzieży lat 60. XX wieku.
Narkotyki, w pejoratywnym współczesnym rozumieniu, wydają się być czymś relatywnie nowym w skali ludzkości, lecz substancje narkotyczne były powszechne i znane od wielu tysięcy lat. Odkrywano je niezależnie od siebie i stosowano od najdawniejszych czasów w wielu społeczeństwach. Początków ich historii nie da się określić, to tak jakby próbować udowodnić, kiedy wynaleziono chleb lub piwo. Np. historia stosowania w tych celach przetworów maku, czy konopi pochodzi z czasów nawet najstarszych stanowisk archeologicznych, a rozciągnięte są one od Chin poprzez Indie do Afryki i Europy.
O tym, że kiedyś narkotycznych środków nie uważano za coś odmiennego od reszty substancji przyswajanych przez człowieka, być może świadczy nawet tajemnicze "oleum" z konopi imć Zagłoby?
Z substancjami uznawanymi dziś za narkotyki próbowano już wcześniej walczyć. Np. w Chinach już kilka wieków temu walczono za pomocą dekretów cesarskich z plagą palenia opium. Z alkoholem, jako substancją doprowadzającą do przestępstw i degrengolady moralnej, również od dość dawna próbowano walczyć, m.in. wprowadzając zakaz sprzedaży alkoholu, czyli prohibicję. Zresztą niektóre substancje uznawane za narkotyki są częścią zakazów nawet w poszczególnych systemach religijnych - np. tak jest traktowany alkohol w islamie, a w niektórych współczesnych religiach nawet kawa.
W sposób ściśle faktograficzny można opisać jedynie historię niedawno wynalezionych narkotyków, czyli dotyczącą otrzymywania i stosowania związków pozyskiwanych na drodze syntezy chemicznej. Historia medycyny i toksykologii opisuje także odkrycia narkotykowego działania substancji stosowanych w celach leczniczych.
Natomiast stan wiedzy historycznej na temat substancji uznawanych dziś za narkotyki wygląda następująco:
- w zachodnim rejonie Morza Śródziemnego mak był uprawiany już około 6 tysięcy lat p.n.e. Uprawy te z czasem rozprzestrzeniły się na resztę Europy i Azji Mniejszej. W tamtych czasach opium stosowano najprawdopodobniej, by złagodzić cierpienia, jak też by osiągać odmienne stany świadomości. W Cueva de los Murcielagos - neolitycznym stanowisku niedaleko Albunol w południowej Hiszpanii, datowanym na 4200 p.n.e. - znaleziono w grobach woreczki z opium,
- konopie indyjskie i haszysz były używane już w neolicie. Ówcześni mieszkańcy stepów mieli je wykorzystywać w celach rytualnych w III tysiącleciu p.n.e.. W miejscu pochówku w Rumunii odnaleziono małe palenisko, a w nim resztki haszyszu. Grecki historyk Herodot opisywał w V wieku p.n.e. zażywanie haszyszu przez Scytów. Jego relację potwierdzają odkrycia archeologów w Pazyryku w górach Ałtaj (datowanych na V wiek p.n.e.), gdzie znaleziono w pozostałościach paleniska resztki konopi indyjskich. Konopie trafiły w starożytności również do Chin,
- w Azji Południowo-Wschodniej betel żuto już co najmniej 7 tysięcy lat p.n.e. (sugerują to znaleziska z jaskini Spirit w Tajlandii),
- w Ameryce Południowej liście koki używane były od tysięcy lat.
