Irena Eichlerówna
Z Wikipedii
Irena Eichlerówna (ur. 19 kwietnia 1908 r. w Warszawie, zm. 12 września 1990 r. w Warszawie) – polska aktorka dramatyczna. Porównywano ją do Eleonory Duse.
Kształciła się w gimnazjum Janiny Tymińskiej, a następnie w gimnazjum im. Marii Konopnickiej. Jej związek z teatrem zaczął się w tych czasach udziałem w przedstawieniach szkolnych.
W 1926 roku rozpoczęła studia w Państwowej Szkole Dramatycznej, gdzie jej nauczycielami byli między innymi Aleksander Zelwerowicz, Wojciech Brydziński, Mariusz Maszyński. Po egzaminie kończącym studia w 1929 roku odrzuciła zaproszenie Arnolda Szyfmana do Teatru Polskiego i wyjechała z A. Zelwerowiczem do Wilna, gdzie przez dwa lata występowała w Teatrze Na Pohulance. Stworzyła tam kreacje zauważone przez świat teatralny - oceniono je jako współczesne i wyraziste. O jednej z tych kreacji - tytułowej Turandot w sztuce Carla Gozziego - mówiono, że potrafiła połączyć w tej roli kobiecość i okrucieństwo.
Po rezygnacji Zelwerowicza z kierowania Teatrem na Pohulance również wyjechała z Wilna i na krótko podjęła angaż w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Następnie również na krótko podjęła współpracę z Teatrami Miejskimi we Lwowie, szeroko znanymi wówczas w Polsce dzięki kierującymi nimi Wilamowi Horzycy. Jej role na tej scenie cieszyły się uznaniem publiczności i krytyki, a kreacja niemieckiego szpiega Anny Lesser w napisanej specjalnie dla niej przez Jerzego Tepę sensacyjnej sztuce szpiegowskiej Fraulein Doktor wywołała aplauz widzów i recenzentów. Znaczącą rolą była postać Kleopatry w sztuce Cyprian Kamila Norwida w adaptacji Horzycy - dodatkowo było to pierwsze wprowadzenie Norwida na scenę. Te i inne role spowodowały, że uznano ją za aktorkę posiadającą wrodzone umiejętności do odgrywania scenicznych postaci tragicznych. Zwracano uwagę na dojrzała technikę pozwalającą osiągnąć oryginalność i wyrazistość postaci oszczędnymi środkami wyrazu. W połączeniu ze starannym opracowaniem kolejnych kreacji pozwalało to na sugestywne i przekonywające prezentowanie złożonych wnętrz granych bohaterek. Prowadziło to w przypadku wielu ról do nadawania postaciom cech i niuansów szerszych i głębszych niż pierwowzór literacki.
Jednocześnie podkreślano posiadanie przez nią jeszcze jednego waloru - głosu o wielkiej skali, którym znakomicie i subtelnie potrafiła operować. Konrad Swinarski, jak podaje A. J. Dąbrowski, wymyślił na temat głosu Eichlerówny anegdotę, według której śpiewa ona nieustannie, nawet w bufecie, gdy zamawia herbatę, a gdy rozpoczęła się wojna i zawyły syreny, to wszystkim (słuchaczom radiowym) się zdawało, że to Eichlerówna śpiewa jeszcze[1].
Począwszy od 1934 roku uważana już za gwiazdę Eichlerówna związała się na stałe ze scenami warszawskimi - Teatrem Polskim, a potem Teatrem Narodowym. Gościnnie występowała we Lwowie i w Łodzi. Współpracowała z Leonem Schillerem i Erwinem Axerem w jego warsztacie dyplomowym (Panna Julia Augusta Strindberga).
Po wybuchu wojny ewakuowała się z Warszawy, i trafiła do Rumunii, a potem do Francji. Występowała tam dla żołnierzy i uchodźców polskich w przedstawieniach teatru zorganizowanego wspólnie z reżyserem Zbigniewem Ziembińskim. Po klęsce Francji w 1940 roku jako Stypińska wyjechała do Brazylii. Dostała tam angaż teatralny i radiowy. Pomimo sukcesu w 1945 roku w Teatrze Phoenix w Rio de Janeiro wkrótce po listownych namowach Arnolda Szyfmana zdecydowała o powrocie do Polski, co ostatecznie nastąpiło w 1948 roku.
Podjęła współpracę w teatrami warszawskimi, łódzkimi i poznańskimi oraz takimi dyrektorami i reżyserami jak Erwin Axer, Wilam Horzyca, Dobiesław Damięcki. Role jej cieszyły się zainteresowaniem publiczności, ale jednocześnie była angażowana bardzo rzadko. W rzeczywistości powojennej krytyka teatralna, często z pozycji socrealistycznych, dostrzegała u niej manieryczność i udziwniony sposób posługiwania się głosem[2]. Wraz z odwołaniem prymatu socrealizmu, od 1955 roku występuje częściej, tworząc kolejne, według krytyki, wspaniałe kreacje[3].
Ostatni raz wystąpiła na deskach teatralnych w 1986 roku w roli Matyldy von Zahnd w Fizykach Friedricha Dürrenmatta.
Oprócz teatru miała w swoim dorobku trzy role filmowe, kilkanaście ról w Teatrze Telewizji oraz współpracę od 1930 roku z Polskim Radiem. Ta współpraca posłużyła Swinarskiemu do stworzenia wyżej przytoczonej anegdoty.
Jednym z wyznaczników jej filozofii zawodowej był pogląd, iż teatr jest grą, poprzez którą pokazuje się prawdę o życiu, a nie życie jako takie, i jest odrębnym rodzajem sztuki, rządzącym się własnymi prawami[1].
Posiadała odznaczenia i nagrody państwowe (wszystkie z czasów PRL), między innymi Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nagrodę ministra kultury i sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie aktorstwa,
Była żoną bogatego przemysłowca Bohdana Stypińskiego, którego poślubiła w latach 30. XX wieku. Związek ten zapewnił jej niezależność materialną.
Jest pochowana na Starych Powązkach w Warszawie.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Andrzej Józef Dąbrowski, Mieszkańcy mojej pamięci. IRENA EICHLERÓWNA, Kurier Plus, 12 sierpnia 2000 r., nr 310 (646), dostępne w Internecie, dostęp 2007-07-12, 13:13
- ↑ Witold Sadowy, Irena Eichlerówna. Wspomnienie, Gazeta Wyborcza, Łódź, nr 259 z 7 listopada 2005 r.
- ↑ Na przykład Jan Kott tak oceniał jej rolę Marii Stuart w dramacie Fryderyka Schillera ... gra z nich najwspanialszą i jednocześnie najbardziej kobiecą, najbardziej bohaterską i najbardziej uciśnioną, najbardziej namiętną i najniewinniejszą. Bierze dla siebie wszystkie racje moralne i dodaje im urok, któremu nie sposób się oprzeć (Jan Kott, Przegląd Kulturalny, 1955, w: A. Grodzicki, Irena Eichlerówna. Szlachetny demon teatru, Warszawa 1989)
