Irena W. Kosmowska
Z Wikipedii
Irena W. Kosmowska (ur. 17 października 1856 w Rembieszycach, zm. 29 grudnia 1931 w Warszawie) – literatka, publicystka, działaczka społeczna i oświatowa (nie mylić z Ireną Kosmowską, córką, działaczką ruchu ludowego).
[edytuj] Życiorys
Córka Bronisławy z Radziejowskich i Romualda Kozłowskiego, właściciela wsi Rembieszyce, Lipnica i Wola Tesserowa; siostra Stefana Kozłowskiego działacza społecznego i rolniczego; ciotka Leona Kozłowskiego profesora archeologii UJK, premiera rządu RP w l. 1934-1935, Tomasza Kozłowskiego legionisty, posła na Sejm RP w l. 1931-1939, Anieli Kozłowskiej profesor botaniki i Zofii Kozłowskiej-Budkowej profesor historii UJ.
Wychowywała się w rodzinie znanej z patriotycznej tradycji - jej pradziadek Teodor Radziejowski, pułkownik wojsk polskich, walczył w kampaniach 1792, 1794, 1806-1807, 1809 i 1812 r. Podczas Powstania styczniowego dwór w Rembieszycach położony niedaleko wiernej rzeki udzielał pomocy i schronienia oddziałom powstańczym.
Kształciła się w Krakowie i Warszawie pod kierunkiem E. Masłowskiej, wychowanki Narcyzy Żmichowskiej. W 1878 wyszła za mąż za Wiktoryna Kosmowskiego, lekarza, pediatrę, działacza społecznego i zamieszkała w Warszawie. Dom Ireny i Wiktoryna Kosmowskich był jednym z popularnych salonów inteligencji warszawskiej w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX gromadzącym ludzi różnych światopoglądów i orientacji politycznych. Bywali w nim m. in. Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Aleksander Świętochowski, Piotr Chmielowski, Ludwik Krzywicki.
Angażowała się w działalność filantropijną, społeczną i oświatową. Należała do tajnego Kobiecego Koła Oświaty Ludowej, następnie Sekcji Kobiecej przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, a po r. 1900 do Zjednoczonego Koła Ziemianek szerzącego oświatę na wsi. W 1916 r. była wspólorganizatorką Towarzystwa Szerzenia Oświaty Drukowanym Słowem "Czytaj". Brała udział w pracach Towarzystwa jako propagatorka czytelnictwa, współorganizatorka kolportażu i autorka wydawanych przez Towarzystwo broszur.
Pod koniec XIX w. zaczęła publikować artykuły w pismach kobiecych i literackich - Bluszcz, Słowo, Tygodnik Ilustrowany, Tygodnik Mód i Powieści podpisując swoje artykuły „Doktorowa Kosmowska”. Na początku XX wieku jej artykuły drukowały także Kurier Warszawski, Świat Kobiecy, Łan Polski, Ziemianka. Po wstąpieniu do Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego artykuły o folklorze i przemyśle ludowym ogłaszała w piśmie PTK Ziemia. Pod wpływem córki Ireny związanej od 1907 r. z ruchem ludowym zaczęła także pisać do pism ludowych. W okresie międzywojennym współpracowała z pismami młodzieży wiejskiej Siew, i Wici, pisywała do pism takich jak Kobieta Współczesna, Świat, Kurier Polski, Epoka, Wiedza i życie. Uczestniczyła w przygotowaniu pracy zbiorowej o Gabrielu Narutowiczu.
Bardzo płodna jako literatka i publicystka (tylko w l. 1907-1909 opublikowała 120 artykułów) napisała i wydała także kilkadziesiąt broszur i książek o różnorodnej tematyce – historycznej, społecznej, oświatowej, krajoznawczej, geograficznej. Książki i prace jej autorstwa sygnowane były zazwyczaj „I. W[iktorynowa]. Kosmowska” (w odróżnieniu od publikacji córki podpisywanych "Irena Kosmowska").
Zmarła 29 grudnia 1931 r., pochowana 2 stycznia 1932 na Cmentarzu Powązkowskim. W jej pogrzebie brali udział m.in. Maciej Rataj, Stanisław Thugutt, Leon Wasilewski, Stanisław Cywiński, Witold Giełżyński, Tomasz Nocznicki.
[edytuj] Bibliografia
Publikacje (broszury i książki wybór w układzie chronologicznym)
- Irena W. Kosmowska Do naszej młodzieży, Warszawa 1916
- Irena W. Kosmowska Przez oświatę do wolności, Warszawa 1916
- Irena W. Kosmowska Paweł Brzostowski, Warszawa 1916
- Irena W. Kosmowska Polska pieśń wolności w epoce porozbiorowej, Warszawa 1917
- Irena W. Kosmowska Towarzystwo Szkoły Ludowej w Galicji, Warszawa 1917
- Irena W. Kosmowska Domy ludowe u obcych i u nas, Warszawa 1918
- Irena W. Kosmowska Karol Libelt jako działacz społeczny i polityczny, Poznań 1918
- Irena W. Kosmowska Nasza stuletnia walka o niepodległość w portretach i życiorysach, Warszawa 1918
- Irena W. Kosmowska Tadeusz Czacki jako jeden z twórców szkolnictwa polskiego, Warszawa 1918
- Irena W. Kosmowska Związki młodzieży, Warszawa 1918
- Irena W. Kosmowska Biblioteka i Czytelnia. Podręcznik dla działaczów gminnych, 1919
- Irena W. Kosmowska Program społeczno-polityczny Adama Mickiewicza dla narodu polskiego, Warszawa 1919
- Irena W. Kosmowska Lud z nad Wisły ludowi z nad Odry, Warszawa 1920
- Irena W. Kosmowska Narcyza Żmichowska i entuzyastki, Warszawa 1920
- Irena W. Kosmowska Domy społeczne, Warszawa 1921
- Irena W. Kosmowska Południowa Słowiańszczyzna (Jugosławia), Warszawa 1922
- Irena W. Kosmowska Pomorze polskie i Gdańsk, Warszawa 1924
- Irena W. Kosmowska Zabytki Krakowa i nasi wielcy malarze, Warszawa 1924,
- Irena W. Kosmowska Związki młodzieży polskiej od 1816 roku do naszych czasów, Warszawa 1924,
- Irena W. Kosmowska Rumunia. Kraj i naród, Warszawa 1928
- Irena W. Kosmowska Estonia. Kraj i ludzie, Warszawa 1930
- Irena W. Kosmowska Pomorze. Zarys historyczny, geograficzny, gospodarczy i społeczny, Warszawa 1930
Żródła
- Pogrzeb ś.p. Ireny Kosmowskiej, w: Ilustrowany Kurier Codzienny, 4 stycznia 1932
- Regina Kociowa Irena Kosmowska, Warszawa 1960, LSW
- Dioniza Wawrzykowska-Wierciochowa Kosmowska z Kozłowskich Irena, w: Polski Słownik Biograficzny, Tom XIV/2 Zeszyt 61, Wrocław 1969, Ossolineum
- Anna Michalewska Kosmowska Irena z d. Kozłowska w: Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa 1972, PWN
- Zofia Kozłowska-Budkowa Wspomnienia z lat 1893-1923, Kraków 1986, maszynopis