Jerzy Franciszek Kulczycki
Z Wikipedii
Jerzy Franciszek Kulczycki, niem. Georg Franz Kolschitzky, herbu Sas (ur. 1640 zm. 1694) – szlachcic wyznania prawosławnego, tłumacz, szpieg, dyplomata i żołnierz Jana III Sobieskiego.
Urodził się w Kulczycach koło Sambora – rodzinnej wsi atamana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego na koronnej Ukrainie. W młodości poznał język turecki i kulturę południowego sąsiada Rzeczypospolitej. Umiejętności te wykorzystywał, pracując jako tłumacz dla belgradzkiego oddziału austriackiej Wschodniej Kompanii Handlowej (niem. Orientalische Handelskompagnie). Dzięki zarobionym funduszom otworzył w Wiedniu własną firmę handlową.
W czasie oblężenia Wiednia w 1683 na ochotnika w towarzystwie Jerzego Michałowicza, podśpiewując pod nosem tureckie piosenki, 13 sierpnia wykradł się z miasta i skontaktował z księciem lotaryńskim Karolem V Leopoldem, którego odpowiedź zapowiadającą odsiecz zaniósł z powrotem do obleganym. Wieści te odwiodły radę miasta od poddania go Kara Mustafie.
Po zwycięstwie Jana III Sobieskiego Kulczycki został uznany za bohatera przez mieszkańców miasta. Rada miejska nagrodziła go znaczną sumą pieniędzy[1], otrzymał także dom na osiedlu Leopoldstadt. Król Jan pozwolił mu wybrać jako nagrodę dowolną rzecz z obozu pokonanego nieprzyjaciela. Zadziwiając wszystkich Kulczycki wybrał 300 worków z dziwnym ziarnem, które zwycięzcy chcieli wyrzucić biorąc za karmę dla wielbłądów, które okazały się zapasem kawy. Cesarz obdarzył go tytułem cesarskiego tłumacza. Otrzymał także zwolnienie z podatków na 20 lat.
Powszechnie przypisuje mu się otwarcie pierwszej w Wiedniu – i jednej z pierwszych w Europie – kawiarni znanej jako "Dom Pod Błękitną Butelką" (Hof zur Blauen Flasche) na ulicy Schlossergassl obok katedry. W swym lokalu na pamiątkę zwycięstwa nad Turkami miał podawać gościom ciasteczka w kształcie półksiężyców, sam występując w tureckim stroju. Przypisuje mu się też epokowy wynalazek doprawiania kawy mlekiem. Ostatnio mówi się, że pierwszym właścicielem kawiarni w imperium Habsburgów był jednak od roku 1685 Ormianin Johannes Diodato (lub Johannes Theodat)[2] [1].
Zygmunt Gloger opisał zwyczaj wiedeńskich właścicieli kawiarni świętujących w październiku Kolschitzky Fest dekorując portretami Kulczyckiego okna swych lokali. W 1885 właściciel kawiarni przy Kolschitzkygasse uhonorował patrona ulicy wystawiając mu pomnik na narożniku domu. Dziś do tradycji herr Kolschitzky'ego nawiązuje firma kawiarska Julius Meinl.
Zmarł w Wiedniu 20 lutego 1694 w wieku 54 lat. Jego kawiarnia została zamknięta krótko po śmierci założyciela.
W czasach Kulczyckiego wiadomo o istnieniu kawiarni w Europie w Paryżu, Londynie, Oksfordzie oraz w Bostonie.
Przypisy
[edytuj] Bibliografia
- Zygmunt Abrahamowicz, Jerzy Franciszek Kulczycki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, (1970), s. 128-129.
- Janusz Pajewski, Buńczuk i koncerz, Warszawa 1978
- Karl Teply: Die Einführung des Kaffees in Wien: Georg Franz Koltschitzky, Johannes Diodato, Isaak de Luca, Wien 1980
- Cezary Harasimowicz "Victoria" TopInvest Warszawa 2007 ISBN 978-83-925589-0-3
