Jurbork
Z Wikipedii
Współrzędne: 55°05' N 22°46' E
| Jurbork | |||
|
|||
| Państwo |  Litwa |
||
| Obwód |  tauroski |
||
| Burmistrz | Audronis Kačiušis | ||
| Położenie | 55° 05' N 22° 46' E |
||
| Ludność (2005) • liczba ludności |
13 625 |
||
| Nr kierunkowy | 447 | ||
| Kod pocztowy | LT-74187 | ||
| Miasta partnerskie | Laakdal .svg/20px-Flag_of_Belgium_(civil).svg.png){kind=small} BelgiaBogense  DaniaRyn  PolskaCrailsheim  NiemcyBerlin - Lichtenberg NiemcyNieman  Rosja |
||
|
Położenie na mapie kraju
  Jurbork
|
|||
| Strona internetowa miasta | |||
Jurbork (lit. Jurbarkas wymowa *, niem. Georgenburg, jid. יורבורג) - miasto w zachodniej Litwie, położone w obwodzie tauroskim, usytuowane na prawym brzegu rzeki Niemen.
Mimo, że się uważa, że Jurbork był siedzibą legendarnych litewskich książąt Kunosa i Gimbuta, to pierwsze dokumenty wspominają o tym miejscu w 1259 r. Mowa w nich jest o krzyżackim zamku Georgenburg and Niemnem. Zamek wzniesiono około 3 km na zachód od obecnego miasta, na wzgórzu zwanym Bispilukai, natomiast Litwini zbudowali zamek na wzgórzu Bispulis Wiszpilis przy rzece Imsre. Mimo walk z Krzyżakami, litewski książę Mindaugas już po przyjęciu chrztu nie sprzeciwił się budowie Georgenburgu. Krzyżacy opuścili Georgenburg po klęsce pod Grunwaldem w 1410 r. Rejon Jurburga na podstawie traktatu melneńskiego z 1422 r. został włączony do Litwy, a Jurborg stał się miastem przygraniczny z komorą celną.
Ok. 1570 r. proboszczem w Jurboku naznaczony został Maciej Stryjkowski (1547-1593), historyk, pisarz, poeta, autor Kroniki Polskej, Litwskiej, Żmudzkiej i wszystkiej Rusi wydanej w języku polskim w Królewcu w 1582 r., uważanej za pierwszą drukowaną książkę na temat historii Litwy.
Jurborg otrzymał od króla Zygmunta III Wazy lokację na prawie magdeburskim w 1611 r. W 1795 r. po III rozbiorze Polski Jurborg znalazł się w granicach Imperium Rosyjskiego i został włączony do guberni kowieńskiej (1795-1915). Jurbok dostał się w ręce faworyta Katarzyny Wielkiej, Płatona Zubowa, który sprzedał ten majątek rządowi carskiemu w 1840 r. W 1846 r. car Mikołaj I podarował dobra jurbokskie księciu Wasilczykowowi. W 1909 r. majorat ks. Wasilczykowych był określany jako dobra o wysokiej kulturze rolniczo-przemysłowej. Rozwój miasta uzależniony od transportu rzecznego w XIX w. został zahamowany w związku z wprowadzeniem połączeń kolejowych. W 1831 r.w czasie powstania listopadowego Jurborg przejściowo był zajęty przez wojska polskie. Jurborg ze względu na swoje położenie, często był nawiedzany przez powodzie, szczególnie dotkliwą powódź odnotowano w 1862 r. W 1905 r. w wyniku pożaru spłonęło 120 domów.
Jurborg od wieków był miastem wielonarodowym. W XVII wieku ulokowana tam ludność żydowska zajmowała się pobieraniem podatków dla skarbu litewskiego. Pierwsze wzmianki o Żydach w Jurborku pochodzą z 1593 r. W 1650 r. w Jurborku było tylko 7 domów żydowskich. W 1766 r. w Jurburgu mieszkało 2333 Żydów. W 1790 r. istniał tam cmentarz żydowski i drewniana synagoga, jedna z najstarszych w tym rejonie. W 1843 r. car Mikołą I nakazał Żydom mieszkającym w strefie 50 km od granicy zachodniej imperium, żeby przenieśli sie dalej na wschód. Jurbork był jednym z 19 miast, które nie wykonał tego polecenia.
W 1909 r. w Jurborku były m.in. stacja telegraficzna, przystań i stacja obserwacyjna na Niemnie, komora celna i apteka. W tym czasie wzniesiono nowy, murowany kościół pod wezwaniem Św. Trójcy. W XIX w. w Jurborku wzniesiono również murowaną cerkiew. W 1980 r. rozważano projekt utworzenia w Jurborku stałego portu rzecznego dla ułatwienia sływu materiałów leśnych. Przed 1914 r. w Jurborku stacjonował duży garnizon wojsk rosyjskich.
Po I wojnie światowej Jurbork znalazł się w granicach rejonu rasieńskiego. Ludność miasta spadła z 7391 osób w 1897 r. do 4409 w 1923 r. W tym czasie ludność żydowska Jurburga wzrosła z 1887 do 2350 osób. W 1931 r. Żydzi w Jurborku posiadali 69 spośród 75 zarejestrowanych przedsiębiorstw handlowych i 18 z 19 zakładów przemysłu lekkiego.
W 1940 r. Jurbork znalazł się w granicach ZSRR. Po zajęciu Jurborga przez Niemców ludność żydowska była systematycznie mordowana: 3 lipca 1941 r. na cmentarzu żydowskim oddziały niemieckie i litewska policja rozstrzelały 322 Żydów, 27 lipca 1941 r. 45 Żydów zamordowano w drodze do Raseiniai, 1 sierpnia 1941 r. 105 kobiet żydowskich zamordowano przy drodze do Rasieniai, 7 września 1941 r. 520 Żydów poprowadzono do Smalininkai, gdzie większość została rozstrzelana. W połowie września 50 pozostałych w mieście Żydów zamordowano. Przeżyło tylko kilka osób, które zostały ukryte przez miejscową ludność. Reszta była wywieziona do getta w Kownie.
W Jurborku mieszkali m.in.:
